Είναι η πιο ισχυρή φουάρ παγκοσμίως, καθώς συγκεντρώνει τα μεγαλύτερα ονόματα της τέχνης διεθνώς. Αυτό σημαίνει ότι κάθε πέντε χρόνια επισκέπτονται το Κάσελ της Γερμανίας οι πιο ισχυροί πάτρωνες και μεγάλης οικονομικής ισχύος συλλέκτες για να ζήσουν από κοντά τη «γιορτή» της documenta. Φαίνεται, όμως, ότι η πανδημία ρίχνει βαριά τη σκιά της στην εικαστική διοργάνωση, με κίνδυνο να μην πραγματοποιηθεί όπως αναμένεται, το 2022.
Πριν από τέσσερα χρόνια, το 2017, τη νιώσαμε και «δική μας», καθώς για πρώτη φορά στην πολύχρονη ιστορία της η documenta διέσχισε τα γερμανικά σύνορα και φιλοξενήθηκε ισότιμα στην Αθήνα, προκαλώντας αντιπαραθέσεις και ποικίλα σχόλια. Ανεξάρτητα από την αποδοχή ή αμφισβήτηση της εν λόγω φουάρ, τα ιδρύματα που φιλοξένησαν τα έργα σε Αθήνα και Κάσελ, συγκέντρωσαν περισσότερες από 1,2 εκατ. επισκέψεις, γεγονός που δείχνει εύληπτα την απήχηση μιας διοργάνωσης που στο πεδίο του αθλητισμού μπορεί να συγκριθεί με τους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Το επόμενο ραντεβού με την documenta 15 έχει προγραμματιστεί από τις 8 Ιουνίου έως τις 25 Σεπτεμβρίου 2022. Μπορεί να φαίνεται αρκετός ο χρόνος έως τον εμβολιασμό του γενικού πληθυσμού και την απομάκρυνση της πανδημίας, όμως το πρώτο ρήγμα ως προς τον χρόνο διεξαγωγής της έκθεσης ήρθε από τα πιο επίσημα χείλη. «Οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί θα μπορούσαν να εκτροχιάσουν τις προετοιμασίες, καθιστώντας αδύνατη την πραγματοποίηση της documenta το 2022», δήλωσε στο γερμανικό ραδιόφωνο η Σαμπίνε Σέρμαν (Sabine Schormann) που έχει τη γενική διεύθυνση της φουάρ.
Εδώ θα μπορούσε να μπει μια τελεία, συμβατική και απρόσωπη. Όμως, διαβάζουμε ότι την πολυδάπανη καλλιτεχνική έκθεση – και με τους πιο ισχυρούς «παίχτες» των γκαλερί –πρόκειται να επιμεληθεί η «Ruangrupa», μια κολεκτίβα από την Ινδονησία. Η συγκεκριμένη καλλιτεχνική ομάδα δήλωσε ότι σκοπεύει να συνεργαστεί στενά με την κοινωνία του Kassel για να επικεντρωθεί σε ζητήματα όπως η «εναλλακτική εκπαίδευση» και τα «οικονομικά μοντέλα». Ας αφήσουμε έξω τις εκπαιδευτικές μεθόδους που έχουν κατά νου οι Ινδονήσιοι εικαστικοί που ασφαλώς εδράζονται στον τρόπο παραγωγής και πρόσληψης του έργου τέχνης. Τι εννοούν όταν λένε «οικονομικά μοντέλα»; Θα επιστρέψει η γερμανική πόλη στην προβιομηχανική εποχή ή μήπως στην ανταλλακτική οικονομία;
Μας απαντά η Γερμανίδα Διευθύντρια: «Η κεντρική ιδέα της Ruangrupa βασίζεται στην τοπική συμμετοχή και στην πολύμηνη συνεργασία στο Κάσελ (σαν ένα είδος κοινοβιακού workshop, συμπληρώνουμε). Το επόμενο στάδιο της προετοιμασίας απαιτεί από καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο να ταξιδέψουν στο Κάσελ για μεγάλες χρονικές περιόδους, προκειμένου να εργαστούν συλλογικά στον εκθεσιακό χώρο. Δεν θα ήταν καθόλου λογικό να προχωρήσουμε την documenta το 2022 αν αυτό θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί μόνο σε μια απλουστευμένη μορφή που δεν θα μεταφέρει το πνεύμα τους».
Την εποχή της βιντεοδιάσκεψης και του Bitcoin, την ώρα που η διεθνής κοινότητα των εικαστικών, στην κυριολεξία «διψά» για ένα γεγονός που θα επαναφέρει τους καλλιτέχνες στα πράγματα, οι Γερμανοί διοργανωτές της documenta σκέφτονται, στα σοβαρά, την αναβολή της για ένα χρόνο επειδή δεν απηχεί το πνεύμα των επιμελητών. Την τελευταία φορά που η documenta έγινε υπό τις οδηγίες του Πολωνού επιμελητή Ανταμ Σίμτσικ, ξεπέρασε τους διοργανωτές της, αισθητικά και οικονομικά, οδηγώντας σε χρέη και δικαστικές διαμάχες. Ο συμπαθής, κατά τα άλλα, Σίμτσικ έλεγε ότι «δεν μαθαίνεις αν δεν μοιραστείς». Στ΄ αλήθεια, οι υπεύθυνοι της φουάρ δεν διδάχτηκαν τίποτα από το παράδειγμά του;
