Στις 10 Αυγούστου του 2018, όταν η τουρκική λίρα βρισκόταν σε ελεύθερη πτώση (περίπου 11% σε μία ημέρα) και κατέγραφε ιστορικό χαμηλό έναντι του δολαρίου, ενώ η τουρκική οικονομία κινδύνευε με γενικευμένη κρίση, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε δηλώσει το εξής αμίμητο: "Αν αυτοί έχουν τα δολάριά τους, εμείς έχουμε τον Θεό μας".
Δύο χρόνια αργότερα, οι Τούρκοι καταθέτες είναι υποχρεωμένοι να πληρώσουν φόρο 1% επιπλέον της τραπεζικής προμήθειας αν θέλουν να μετατρέψουν τις τουρκικές λίρες σε δολάρια ή αν θέλουν να κάνουν ανάληψη σε δολάρια. Ζουν δηλαδή σε καθεστώς έμμεσων capital controls, που είναι το τελευταίο μέτρο πριν μία καθολική επιβολή κεφαλαιακών περιορισμών.
Την ίδια ώρα, η κεντρική τράπεζα της χώρας έχει κάψει συναλλαγματικά αποθέματα άνω των 60 δισ. δολαρίων για να μην ξεσπάσει άγρια οικονομική κρίση στην Τουρκία με πλήρη κατάρρευση του νομίσματος και εκτίναξη του πληθωρισμού σε επίπεδα... Βενεζουέλας. Το περασμένο Σάββατο, μάλιστα, η Fitch υποβάθμισε τις προοπτικές της τουρκικής οικονομίας σε «αρνητικές» επικαλούμενη τη μείωση των συναλλαγματικών αποθεμάτων και την πολιτική αναξιοπιστία.
Σύμφωνα με τον οίκο, οι πολιτικές πιέσεις, η περιορισμένη ανεξαρτησία της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας και το ιστορικό αργών αντανακλαστικών, είναι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο αποσταθεροποίησης και να αναγκαστεί η Τουρκία σε μία πιο άτακτη προσαρμογή. Η Fitch τονίζει ότι τα συνολικά συναλλαγματικά αποθέματα της Τουρκίας (συμπεριλαμβανομένου του χρυσού) μειώθηκαν στα 88,2 δις. δολάρια στα μέσα Αυγούστου, από 105,7 δις. δολάρια στα τέλη του 2019.
Οι συμφωνίες για το συνάλλαγμα και το Κατάρ
Η πτώση σημειώθηκε παρά την ώθηση κατά 40,5 δισ. δολάρια από επιπρόσθετες συμφωνίες ανταλλαγής συναλλάγματος και την ώθηση κατά 10 δισ. δολάρια από τη συμφωνία με το Κατάρ. Πάντως, την ίδια ώρα η Fitch προβλέπει ότι η τουρκική οικονομία θα ανακάμψει το 2021 αφού θα εμφανίσει ύφεση… μόλις 3,9% το 2020 και ανάπτυξη 5,4% το επόμενο έτος.|
Πόσο άσχημα είναι, λοιπόν, τα πράγματα για την Τουρκία; Οι Τούρκοι έζησαν μεγάλες στιγμές επί Ερντογάν και η Τουρκία όχι μόνο ξέφυγε από τα διαδοχικά μνημόνια του ΔΝΤ αλλά κατάφερε να εμφανίσει ανάπτυξη που θα ζήλευε ακόμη και η Κίνα. Μεγαλεπήβολα project σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν, ουρανοξύστες γέμισαν την Κωνσταντινούπολη, κατασκευάστηκε το μεγαλύτερο αεροδρόμιο στον κόσμο, με αποτέλεσμα η ανάπτυξη του ΑΕΠ να φτάσει ακόμη και στο 7,5%.
Σήμερα τα οικονομικά προβλήματα έχουν αρχίσει να γίνονται αισθητά ακόμη και στα υψηλότερα από τα μεσαία εισοδήματα. «Λίπος» βέβαια υπάρχει. Στα χρόνια του Ερντογάν το κατά κεφαλήν εισόδημα πολλαπλασιάστηκε από τα 3.660 δολάρια που ήταν το 2003 στα 12.500 δολάρια το 2013. Οι αρνητικές εξελίξεις των τελευταίων ετών έχουν επιφέρει μείωση στα 9.000 δολάρια σήμερα (πτώση της τάξης του 28%) ωστόσο και πάλι, οι Τούρκοι είναι σε πολύ καλύτερη κατάσταση απ΄ότι πριν 20 χρόνια.
Σύγκριση με άλλες αναδυόμενες οικονομίες
Φτάνει αυτό; Μία σύγκριση με άλλες αναδυόμενες οικονομίες θα... μας πείσει: Στο ίδιο διάστημα το μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα στην Πολωνία αυξήθηκε από τα 5.197 δολάρια στα 15.995 δολάρια, ενώ στην πολύπαθη Αργεντινή τετραπλασιάστηκε και στη Ρουμανία εξαπλασιάστηκε. Το 2016 ο μέσος μισθός στην Τουρκία διαμορφωνόταν στα 456 δολάρια και σήμερα έχει υποχωρήσει στα 313 δολάρια, με τη λίρα να χάνει περίπου 20% σε αξία μόνο φέτος και την εμπιστοσύνη των επενδυτών να... πηγαίνει περίπατο.
Βλέποντας την οικονομία να μη μπορεί να ανακάμψει, ο τούρκος πρόεδρος υπόσχεται μεγαλεία στους πολίτες της χώρας. Όπως η προοπτική εξόρυξης φυσικού αερίου και η προσπάθεια δημιουργίας τετελεσμένων στη ΝΑ Μεσόγειο. Είναι σαν να τους λέει, ξεχάστε για λίγο τα οικονομικά προβλήματα κι εγώ θα κάνω την Τουρκία μεγάλη...
Δυστυχώς για τον Ερντογάν, η τουρκική οικονομία αυτή τη στιγμή είναι δέσμια των εξωτερικών πιέσεων. Αν για παράδειγμα οι Ηνωμένες Πολιτείες αποφασίσουν να επιβάλουν οικονομικές κυρώσεις για την υπόθεση της τουρκικής τράπεζας Halkbank για την υπόθεση με το εμπάργκο του Ιράν, τα πράγματα θα μπορούσαν να γίνουν πολύ επικίνδυνα. Ακόμα και αν δεν φτάσουμε εκεί, ενδεχόμενη συνέχιση της μαζικής φυγής επενδυτών είτε από την τουρκική λίρα, είτε από το χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης, θα επιτάχυνε τις εξελίξεις στη γείτονα χώρα. Το μόνο σίγουρο είναι πως η σημερινή κατάσταση στην τουρκική οικονομία δεν είναι βιώσιμη.
