Η σεξουαλική βία υπήρξε πάντα μέρος του πολέμου. Αν και πιστεύαμε πως όλα αυτά είχαν τελειώσει, η σκληρή αλήθεια μας διαψεύδει. Ο βιασμός, ως μέσο ταπείνωσης του αντιπάλου, παραμένει πολεμικό όπλο - αυτή τη φορά (και για άλλη μια φορά) στα χέρια της Ρωσίας. Και το χειρότερο: Οι γυναίκες που βιάστηκαν, έμειναν έγκυες και βρίσκονται στην Πολωνία δεν μπορούν να υποβληθούν σε άμβλωση!
Καθώς πολυπληθείς ομάδες ειδικών από πολλές χώρες βρίσκονται ήδη στην Ουκρανία για να ερευνήσουν υποθέσεις εγκλημάτων πολέμου, όλα δείχνουν πως η χρήση του βιασμού ως πολεμικό όπλο παραμένει ιστορικά το έγκλημα που δυσκολότερα αποδεικνύεται. Οι γυναίκες βρίσκονται εκεί και περιγράφουν το μαρτύριό τους. Είναι θύματα, αλλά πώς να θυμηθούν τα πρόσωπα των βιαστών τους; Ακόμη και αν τους θυμούνται, πώς να ταυτοποιηθούν οι θύτες τους;
Και η πιο πικρή αλήθεια είναι πως πολλά από τα θύματα θα συνεχίσουν να υποφέρουν – ακόμη πιο πολύ από την κουλτούρα της ατιμωρησίας. Και σύντομα θα πάψουν να μιλούν γι’ αυτό για να σταματήσει και ο στιγματισμός τους. Να ξεχαστούν όσα αρχικά κατήγγειλαν, αλλά χωρίς να ξεχάσουν…
Στις αρχές Απριλίου, ο φωτογράφος Μιχαήλ Παλίντσακ δημοσίευσε μια φωτογραφία που προκάλεσε την παγκόσμια φρίκη. Την είχε τραβήξει έξω από το Κίεβο και έδειχνε τα νεκρά σώματα ενός άνδρα και τριών γυμνών μισοκαμένων γυναικών.
Οι ερευνητές άρχισαν να συγκεντρώνουν στοιχεία. Καθώς οι Ρώσοι στρατιώτες αποχωρούσαν από πόλεις και προάστια της πρωτεύουσας, γυναίκες και νεαρά κορίτσια άρχισαν να καταγγέλλουν – στην αστυνομία, στους δημοσιογράφους, σε διεθνείς οργανώσεις – περιστατικά βιασμού, ακόμη και μπροστά στα παιδιά τους.
Μόνο η κορυφή του παγόβουνου
Οι ανθρωπιστικές οργανώσεις πιστεύουν πως αυτή είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου, καθώς ο βιασμός στιγματίζει και σίγουρα είναι πολλές εκείνες που θα αποφύγουν να μιλήσουν.
Οι μοναδικές αποδείξεις που υπάρχουν μέχρι στιγμής προκύπτουν από επ' αυτοφώρω συλλήψεις των βιαστών, κυρίως στις περιπτώσεις που οι γυναίκες αντιστάθηκαν και φώναξαν, με αποτέλεσμα να σπεύσουν κοντά τους πολίτες ή στρατιώτες.
Σε όλες τις περιπτώσεις το τραύμα είναι βαθύ. Και θα ταλανίσει την ουκρανική κοινωνία για πολλά χρόνια μετά το τέλος του πολέμου.
Ο ίδιος ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι έχει καταγγείλει εκατοντάδες περιστατικά βιασμών, με δράστες Ρώσους στρατιώτες.
Μια Ουκρανή διηγήθηκε στο Γαλλικό Πρακτορείο ότι έπεσε θύμα βιασμού από δύο Ρώσους στρατιώτες, όταν εκείνοι έμαθαν ότι ήταν σύζυγος ενός Ουκρανού στρατιώτη. Μια άλλη βιάστηκε μετά τη δολοφονία του άνδρα της. Μια άλλη βρέθηκε βιασμένη, νεκρή και με ζωγραφισμένη μια σβάστικα στο χέρι της.
Για να μην γεννήσουν… Ουκρανόπουλα!
Μετά τη σφαγή στη Μπούτσα και την αποχώρηση των Ρώσων στρατιωτών, πάνω από εικοσιπέντε γυναίκες και κορίτσια, ηλικίας 14 ως 24 ετών, κατήγγειλαν ότι βιάζονταν συστηματικά για όσο διαρκούσε η ρωσική κατοχή της πόλης. Εννέα από αυτές έμειναν έγκυες, ενώ όλες διηγούνται πως οι Ρώσοι στρατιώτες τους φώναζαν πως θα τις βίαζαν τόσο πολύ που δεν θα ξαναέρχονταν σε επαφή με άνδρα και… δεν θα αποκτούσαν Ουκρανόπουλα!
Την Τρίτη, 17 Μαΐου, οι ουκρανικές αρχές ανακοίνωσαν πως εντόπισαν Ρώσο στρατιώτη που κατηγορείται για σειρά εγκλημάτων πολέμου, μεταξύ των οποίων και ο βιασμός ενός νεαρού κοριτσιού στη διάρκεια της κατοχής χωριού έξω από το Κίεβο.
Πρόκειται για τον 20χρονο Μπουλάτ Φασάχοφ από το Ταταρστάν, υποκείμενο της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Κατηγορείται ότι διέπραξε το έγκλημα του βιασμού όταν με τρεις άλλους συναδέλφους του εισέβαλαν σε ένα σπίτι. Διέταξαν όλα τα μέλη της οικογένειας να βγουν στον δρόμο, υποχρεώνοντας τη θυγατέρα τους να παραμείνει στην κατοικία, όπου και τη βίασαν. Οι ίδιοι κατηγορούνται ότι λίγες μέρες νωρίτερα είχαν βιάσει άλλη γυναίκα, αφού κλείδωσαν όλα τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας στο υπόγειο.
Οι ουκρανικές αρχές έδωσαν στη δημοσιότητα φωτογραφίες του, αλλά ο ίδιος παραμένει άφαντος. Δεν είναι ο μόνος. Οι ουκρανικές αρχές ασφαλείας υποστηρίζουν ότι έχουν ταυτοποιήσει 1.140 Ρώσους εισβολείς που διέπραξαν αγριότητες εις βάρος αμάχων. Ελπίζοντας ότι κάποτε οι ένοχοι θα οδηγηθούν στη Δικαιοσύνη και θα πληρώσουν.
Ήδη, ο λοχίας Βαντίμ Σισιμαρίν έγινε ο πρώτος Ρώσος που δικάστηκε – και καταδικάστηκε σε ποινή ισόβιας κάθειρξης - στην Ουκρανία, με την κατηγορία ότι πυροβόλησε και σκότωσε εν ψυχρώ έναν άοπλο άνδρα 62 χρόνων.
Οι καταγγελίες για βιασμό έχουν καταγραφεί από αξιωματούχους του ΟΗΕ, που μαζί με το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και την οργάνωση La Strada Ukraine συγκεντρώνουν μαρτυρίες και στοιχεία.
Ομαδικός βιασμός και… ενότητα!
Ο Χιου Ουίλλιαμσον, διευθυντής του Παρατηρητηρίου Ευρώπης και Κεντρικής Ασίας έγραψε σε αναφορά του πως οι βιασμοί πρέπει να ερευνηθούν ως εγκλήματα πολέμου. Κυρίως όταν πρόκειται για ομαδικούς βιασμούς, συνήθεις σε καιρό πολέμου. Όχι χωρίς «λόγο». Υπάρχει η διεστραμμένη άποψη ότι ο ομαδικός βιασμός ενισχύει τους… δεσμούς μεταξύ των στρατιωτών!
Το γεγονός ότι οι στρατιώτες δεν έχουν σκοτώσει τα περισσότερα από τα θύματα, δεν έκαναν δηλαδή καμιά προσπάθεια να καλύψουν το έγκλημα, αποδεικνύει πως είχαν πειστεί από την προπαγάνδα, σύμφωνα με την οποία η Ρωσία τελικά θα νικούσε – και επομένως ούτε γάτα, ούτε ζημιά. Αλλά και ότι τέτοιες εγκληματικές δραστηριότητες έχουν την έγκριση των ανωτέρων τους.
Επισήμως, η Μόσχα υποστηρίζει πως όλα αυτά είναι ψέματα και πως σκηνοθετήθηκαν από τους Ουκρανούς.
Στην πραγματικότητα, έχει αποδειχθεί ότι σε πολλούς πολέμους ο βιασμός δεν είναι το αποτέλεσμα μιας «παραβατικής» συμπεριφοράς, αλλά το ανατριχιαστικό μέσο για να διαρραγεί ο οικογενειακός και τελικά ο κοινωνικός ιστός. Για παράδειγμα, όταν στη Νιγηρία τα κορίτσια που έχουν απαχθεί και βιαστεί από τα μέλη της τρομοκρατικής οργάνωσης Μπόκο Χαράμ, θεωρούνται «μιασμένα» και δεν γίνονται αποδεκτά από τις οικογένειές τους.
Οι ειδικοί δεν αναμένουν να συμβεί στην Ουκρανία, όπου οι γυναίκες είναι σεβαστές – και για τη συμμετοχή τους στην αντίσταση. Ωστόσο, οι βιασμοί μπροστά στα μάτια των παιδιών τους, σίγουρα θα προκαλέσουν σημαντικά οικογενειακά τραύματα.
Πώς να αποδείξουν τον βιασμό;
Αλλά η περιπέτεια συνεχίζεται και μετά τον εφιάλτη του βιασμού. Όταν οι γυναίκες αυτές φθάνουν στην Πολωνία, διαπιστώνουν πως η άμβλωση είναι ουσιαστικά αδύνατη. Και αυτό ισχύει όχι μόνο για τα θύματα του βιασμού, αλλά και για γυναίκες που είχαν προγραμματισμένη άμβλωση στην Ουκρανία, λόγω εντοπισμού προβλημάτων στο έμβρυο!
Στην Ουκρανία οι αμβλώσεις είναι νόμιμες κατά τις πρώτες δώδεκα εβδομάδες της εγκυμοσύνης, χωρίς αιτιολογία.
Στην Πολωνία, νόμιμη άμβλωση είναι σχεδόν αδύνατη. Επιτρέπεται μόνο σε δύο περιπτώσεις: Αν κινδυνεύει η ζωή της γυναίκας και αν η εγκυμοσύνη είναι αποτέλεσμα βιασμού. Αλλά πώς μπορεί να αποδειχθεί ένας βιασμός στην διάρκεια του πολέμου; Πρακτικά κάτι τέτοιο είναι αδύνατο! Σύμφωνα με το νόμο, το θύμα πρέπει να εξηγήσει λεπτομερώς ποιος, πού και πότε. Αλλά αν αυτό έχει συμβεί μέσα στη θύελλα του πολέμου, αποδείξεις δεν υπάρχουν.
Κατά την δεκαετία 2010 – 2020, λιγότερες από πέντε γυναίκες θύματα βιασμού κατάφεραν να πετύχουν μια θετική δικαστική απόφαση για να προχωρήσουν στην άμβλωση. Το 2020 το Συνταγματικό Δικαστήριο έκρινε ότι ο τερματισμός της εγκυμοσύνης με εμβρυϊκά ελαττώματα είναι αντισυνταγματικός – οπότε έκλεισε και αυτό το παράθυρο!
Οι πολωνικές αρχές αναζητούν κάποια λύση ειδικά για τις Ουκρανές θύματα βιασμών, ενώ πολλές πολωνικές οργανώσεις προσπαθούν να βοηθήσουν. Ήδη στη χώρα η πολωνική οργάνωση για τα δικαιώματα των γυναικών Federa, λειτουργεί μια τηλεφωνική γραμμή που δίνει συμβουλές – συνήθως να μεταβούν στην Τσεχία.
Από την πλευρά της, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες ζήτησε να υπάρξει πρόσβαση στην άμβλωση στις Ουκρανές που έχουν πέσει θύματα βιασμού και βρίσκονται στην Πολωνία.
Από κοντά και οι Σαντινίστας του Ορτέγκα!
Εδώ να σημειώσουμε πως μπορεί η Πολωνία και η Μάλτα να παραμένουν οι μοναδικές δύο ευρωπαϊκές χώρες όπου απαγορεύονται οι αμβλώσεις, αλλά τέτοιες αποφάσεις δεν χαρακτηρίζουν μόνο τις δεξιές κυβερνήσεις. Το 2006, στη Νικαράγουα των Σαντινίστας και του Ντανιέλ Ορτέγκα, απαγορεύτηκαν και οι λεγόμενες θεραπευτικές αμβλώσεις.
Η Σοφία Μοντενέγκρο, από την Ένωση Πολιτών για τη Δημοκρατία και πρώην μέλος των Σαντινίστας, είχε τότε σχολιάσει πως ο Ορτέγκα επέβαλε την ψήφιση αυτού του μεσαιωνικού νόμου για να επισφραγίσει τη συμμαχία του με τον πολύ αντιδραστικό καρδινάλιο Ομπάντο υ Μπράβο.
Σήμερα, σε όλον τον κόσμο οργανώνονται διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες για τους βιασμούς των γυναικών της Ουκρανίας.
Έξω από τις ρωσικές πρεσβείες, γυναίκες στέκονται φορώντας μόνο τα εσώρουχά τους, με κόκκινες μπογιές στο σώμα τους, τα χέρια δεμένα πίσω και τα κεφάλια καλυμμένα με κουκούλες, θυμίζουν στον κόσμο ότι και σε αυτόν τον πόλεμο κάποιοι κρατούν στα χέρια τους το πιο φονικό όπλο…
*Η Σοφία Βούλτεψη είναι βουλευτής Β3 Νοτίου Τομέα Αθηνών, υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, δημοσιογράφος
