Η αποκάλυψη από το Politico προσχεδίου της απόφασης του Ανώτατού Δικαστηρίου των ΗΠΑ στην υπόθεση “Dobbs v. Jackson Women’s Health Organization” έχει προκαλέσει αγαλλίαση σε ένα κομμάτι της χώρας, ανησυχία ή φόβο σε ένα ακόμη μεγαλύτερο και πολιτικό σεισμό, σε μία χρονική περίοδο που η Υπερδύναμη βρίσκεται, ούτως ή άλλως, αντιμέτωπη με πολλές προκλήσεις.
Σε αυτό το προσχέδιο, που έχει συγγράψει εκ μέρους της ενδεχόμενης πλειοψηφίας ο διορισθείς από τον Πρόεδρο Μπους τον Νεότερο, Δικαστής Σάμουελ Αλίτο, η πλειοψηφία του εννιαμελούς Ανώτατου Δικαστηρίου, φαίνεται να ανατρέπει πλήρως και ρητά την ιστορική απόφαση “Roe v Wade” του 1973. Τότε, με πλειοψηφία 7-2, το ίδιο Δικαστήριο χαρακτήρισε ως αντίθετους στο δικαίωμα της ιδιωτικότητας και της προσωπικής αυτονομίας, Νόμους σε σχεδόν 30 Πολιτείες, που απαγόρευαν ή περιόριζαν το δικαίωμα στην άμβλωση και τους κατάργησε ως αντισυνταγματικούς.
Η απόφαση αυτή προκάλεσε καταιγίδα αντιδράσεων από θρησκευτικές οργανώσεις, τη συντηρητική Δεξιά και, τελικά, το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, το οποίο σταδιακά μετατράπηκε στο πολιτικό όχημα αυτού που έχει ονομαστεί “κίνημα υπέρ της ζωής” (“pro-life movement”, σε αντιδιαστολή με τους υπέρμαχους του δικαιώματος της επιλογής της γυναίκας που χαρακτηρίζονται ως “pro-choice”). Ο διχασμός ανάμεσα στα δύο αυτά στρατόπεδα, χαρακτηρίζει έκτοτε την κοινωνική και πολιτική ζωή των ΗΠΑ, με τις αμβλώσεις να αποτελούν ένα από τα πλέον βασικά πεδία μάχης των λεγόμενων «πολιτισμικών πολέμων» (culture wars).
Ειδικά για το συντηρητικό στρατόπεδο, η ιδέα “ανεξέλεγκτων ελιτιστών” προοδευτικών δικαστών που “ανακάλυπταν” νέα ατομικά δικαιώματα, καταργώντας νόμους οι οποίοι είχαν ψηφισθεί από δημοκρατικά εκλεγμένα πολιτειακά νομοθετικά σώματα για την προάσπιση των παραδοσιακών αξιών, αποτέλεσε σημαία μίας ιδεολογικής σταυροφορίας που έπαιξε βασικό ρόλο στη ριζοσπαστικοποίηση του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, η οποία τελικά οδήγησε στον Ντόναλντ Τραμπ.
Το δεδικασμένο της “Roe v Wade” επανακρίθηκε από νέα σύνθεση του Δικαστηρίου το 1992, αυτή τη φορά με οριακή πλειοψηφία 5-4, στην υπόθεση “Planned Parenthood v. Casey”, όπου επιβεβαιώθηκε το βασικό ζήτημα της ύπαρξης συνταγματικού δικαιώματος στην άμβλωση, αν και με κάποιο επαναπροσδιορισμό των επιτρεπόμενων ορίων του περιορισμού του. Δεδομένου ότι στην πενταμελή πλειοψηφία αυτή συμμετείχαν και 2 δικαστές διορισμένοι από τον Πρόεδρο Ρέιγκαν, ο οποίος αντιτίθετο στη “Roe v Wade”, η οργή των συντηρητικών ακτιβιστών μεγάλωσε ακόμη περισσότερο και το ζήτημα του διορισμού άτεγκτων συντηρητικών δικαστών στα Ομοσπονδιακά έδρανα και ειδικά στο Ανώτατο Δικαστήριο, αποτέλεσε βασική προτεραιότητα του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος και των ψηφοφόρων του.
Ο Ντόναλντ Τραμπ δεσμεύτηκε προεκλογικά ότι, αν εκλεγόταν, θα διόριζε μόνο ακραιφνείς συντηρητικούς δικαστές οι οποίοι θα ήταν αντίθετοι στο δεδικασμένο της “Roe v Wade”. Φαίνεται μάλιστα ότι αυτό ακριβώς το ζήτημα των δικαστικών διορισμών, ήταν που οδήγησε πολλούς συντηρητικούς θρησκευόμενους ψηφοφόρους, οι οποίοι κατά τα λοιπά αντιπαθούσαν σφόδρα τον τρεις φορές διαζευγμένο και κάθε άλλο παρά θρησκευόμενο Τραμπ, στο να τον ψηφίσουν.
Αναμφίβολα δικαιώθηκαν αφού, μετά την εκλογή του, ο Πρόεδρος Τραμπ διόρισε ιστορικό αριθμό νέων Ομοσπονδιακών Δικαστών, σε θέσεις που είχε φροντίσει να μείνουν κενές ο Ηγέτης της Ρεπουμπλικανικής Πλειοψηφίας Μιτς Μακόνελ, ο οποίος είναι γνωστό ότι απεχθάνονταν σε προσωπικό επίπεδο τον Τραμπ αλλά ήταν απολύτως πρόθυμος να συνεργαστεί στενά μαζί του στο θέμα της αναμόρφωσης της σύνθεσης των Ομοσπονδιακών Δικαστηρίων που ο ίδιος έχει παραδεχτεί ότι είναι η απόλυτη προτεραιότητα του.
Ανάμεσα στους εκατοντάδες νέους δικαστές, ο Τραμπ, με τη συνεργασία της Ρεπουμπλικανικής πλειοψηφίας στην Γερουσία, διόρισε και 3 στο Ανώτατο Δικαστήριο, με τον τελευταίο μάλιστα διορισμό της Δικαστή Μπάρετ, λίγες ημέρες πριν τις εκλογές, να ανατρέπει ουσιαστικά τις ισορροπίες, αφού ήρθε σε αντικατάσταση της εκλιπούσας θρυλικής προοδευτικής Δικαστού Γκίνσμπεργκ. Έτσι, διαμορφώθηκε μία νέα πλειοψηφία 5 συντηρητικών Δικαστών, 3 προοδευτικών και του πιο μετριοπαθή συντηρητικού Αρχιδικαστή Ρόμπερτς.
Δεν γνωρίζουμε φυσικά αν αυτό το προσχέδιο που διέρρευσε θα είναι και η τελική απόφαση, αλλά η ίδια η διαρροή συνιστά αφ’ εαυτής ένα ιστορικό σκάνδαλο. Στο παρελθόν έχουν διαρρεύσει φήμες για το αποτέλεσμα μίας απόφασης του Δικαστηρίου, αλλά ποτέ ολόκληρο προσχέδιο, εξ ου και ο Αρχιδικαστής διέταξε κατεπείγουσα έρευνα. Οι Ρεπουμπλικανοί εστιάζουν σε αυτό το σημείο, κατηγορώντας απροσδιόριστα προοδευτικά στοιχεία εντός του Δικαστηρίου για απόπειρα αντιθεσμικού επηρεασμού των Δικαστών με τη διαρροή της απόφασης στα ΜΜΕ και τη συνεπακόλουθη κατακραυγή.
Αντίθετα, οι Δημοκρατικοί επικεντρώνονται στην ουσία της απόφασης, καταγγέλλοντας τη συντηρητική πλειοψηφία για επίθεση στα ατομικά δικαιώματα των Αμερικανών. Προσθέτουν μάλιστα, ότι είναι πιο πιθανό η διαρροή να έγινε από κάποιον συντηρητικό, καθώς είναι γνωστό ότι ιστορικά τα μέλη του Δικαστηρίου απεχθάνονται να δίνουν την εντύπωση ότι ανταποκρίνονται σε δημόσιες πιέσεις και έτσι, αν κάποιο μέλος της ενδεχόμενης πλειοψηφίας αμφιταλαντεύεται, η ενέργεια αυτή ουσιαστικά το εγκλωβίζει, αφού ενδεχόμενη αντίθετη απόφαση υπέρ της διατήρησης του δεδικασμένου, θα θεωρηθεί ως υποχώρηση του στην κατακραυγή των προοδευτικών ακτιβιστών και ΜΜΕ.
Για όσους παρακολούθησαν όμως προσεκτικά την ακροαματική διαδικασία στην υπόθεση “Women’s Health Organization”, ενδεχόμενη ανατροπή της “Roe v Wade” θα συνιστά ένα συνταρακτικό αλλά όχι αναπάντεχο αποτέλεσμα, αφού με τις ερωτήσεις που έκαναν στους δικηγόρους της κάθε πλευράς, οι 5 συντηρητικοί Δικαστές είχαν αφήσει να διαφανεί η εχθρική τους διάθεση απέναντι στο ιστορικό αυτό δεδικασμένο. Κατά συνέπεια, έστω κι αν εκκρεμεί η έκδοση της απόφασης, κάτι που λογικά θα συμβεί στα τέλη Ιουνίου, αυτό που φοβάται η προοδευτική Αμερική είναι ένα εξαιρετικά πιθανό και ορατό ενδεχόμενο.
Η επαναφορά στο προ-“Roe v Wade” καθεστώς ουσιαστικά θα σημαίνει ότι κάθε μία από τις 50 Πολιτείες των ΗΠΑ θα είναι ελεύθερη να ρυθμίσει όπως επιθυμεί το θέμα των αμβλώσεων. Αυτό πρακτικά θα οδηγήσει σε μία κατάσταση όπου οι γυναίκες σε μία Πολιτεία σαν την Καλιφόρνια θα συνεχίσουν να έχουν ελεύθερη πρόσβαση σε αμβλώσεις, ενώ στην γειτονική Αριζόνα ή στο Τέξας θα είναι απαγορευμένες, καθώς σε αυτές τις Πολιτείες είτε έχουν ήδη ψηφισθεί, αλλά παραμένουν ανενεργοί λόγω του δεδικασμένου της “Roe v Wade”, είτε προϋπήρχαν της “Roe v Wade” αλλά ποτέ δεν καταργήθηκαν τυπικά, νόμοι που ουσιαστικά απαγορεύουν τις αμβλώσεις μετά το πέρας ελάχιστων εβδομάδων.
Παρόμοιοι νόμοι αναμένεται τελικά να ισχύσουν σε σχεδόν τις μισές Πολιτείες των ΗΠΑ, όπου συνήθως κυριαρχούν πολιτικά οι Ρεπουμπλικάνοι, με την έκδοση ενδεχόμενης Απόφασης του Ανώτατου Δικαστηρίου που θα ανατρέπει τη “Roe v Wade”, με αποτέλεσμα περίπου 40 εκατομμύρια γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία να μην μπορούν να έχουν πρόσβαση σε άμβλωση. Εναλλακτικά, θα πρέπει να ταξιδέψουν σε κάποιο άλλο μέρος των ΗΠΑ, όπου θα συνεχίσουν να επιτρέπονται οι αμβλώσεις, καθώς σε περίπου 20 Πολιτείες, όπου κατά βάση κυριαρχούν οι Δημοκρατικοί, έχει κατοχυρωθεί νομικά το δικαίωμα αυτό, ανεξαρτήτως της “Roe v Wade”. Φυσικά, μία τέτοια μετακίνηση θα είναι πολύ πιο εύκολη για εύπορες γυναίκες σε σχέση με λιγότερο ευκατάστατες, προσδίδοντας έτσι ένα έντονα ταξικό αλλά και φυλετικό κριτήριο στο νέο αυτό διχασμό.
Σε καθαρά πολιτικό επίπεδο, η έμφαση που δίνουν οι Δημοκρατικοί στην ουσία της ενδεχόμενης Απόφασης και οι Ρεπουμπλικάνοι στο ζήτημα της διαρροής προδίδει και τις ενδεχόμενες συνέπειες, λίγους μήνες πριν τις Ενδιάμεσες Εκλογές του Νοεμβρίου 2022. Για τους μεν Δημοκρατικούς και τον Πρόεδρο Μπάιντεν, οι οποίοι βρίσκονται σε εξαιρετικά δυσχερή δημοσκοπική θέση λόγω της κατάστασης της οικονομίας, με τον πληθωρισμό σε υψηλό δεκαετιών και ένα γενικότερο αρνητικό κλίμα να φαίνεται εμπεδωμένο απέναντι τους, ενδεχόμενη ανατροπή της “Roe v Wade” θα τους προσφέρει μία ευκαιρία να αλλάξουν το πλαίσιο της εκλογικής αναμέτρησης, μετατοπίζοντας το στο θέμα των ατομικών δικαιωμάτων και ειδικά των αμβλώσεων, όπου η πλειοψηφία των Αμερικανών φαίνεται να συμφωνεί με τις δικές τους θέσεις και τη διατήρηση του δικαιώματος στην άμβλωση. Αντίθετα, οι Ρεπουμπλικάνοι, έχοντας πετύχει μία πολιτική νίκη την οποία επιδιώκουν από το 1973, πάνω σε ένα ζήτημα που αποτέλεσε τον θεμέλιο λίθο του σύγχρονου συντηρητικού κινήματος, εμφανίζονται τώρα πιο προβληματισμένοι.
Η ιστορία διδάσκει ότι το κόμμα του εν ενεργεία Προέδρου σχεδόν πάντα υφίσταται σοβαρή ήττα στις Ενδιάμεσες Εκλογές και το τρέχον πολιτικό κλίμα στις ΗΠΑ φαίνεται αναπότρεπτα να οδηγεί σε θρίαμβο τους και επανάκτηση του ελέγχου του Κογκρέσου το Νοέμβριο. Ωστόσο η ανατροπή της “Roe v Wade” πιθανόν να οδηγήσει σε νέα δεδομένα, με τους συντηρητικούς ικανοποιημένους και ίσως επαναπαυμένους στις δάφνες της δικαστικής τους νίκης και τους προοδευτικούς, που μέχρι τώρα δεν φαίνονταν ικανοποιημένοι με τον Πρόεδρο Μπάιντεν, να έχουν συσπειρωθεί και ενεργοποιηθεί όσο ποτέ άλλοτε υπό τη σημαία της προάσπισης των ατομικών δικαιωμάτων των γυναικών. Αντί για δημοψήφισμα επί της διακυβέρνησης Μπάιντεν, διαβλέπουν οι μεν Δημοκρατικοί την ευκαιρία, οι δε Ρεπουμπλικάνοι τον κίνδυνο, οι Ενδιάμεσες Εκλογές να εξελιχθούν σε επιλογή υπέρ ή κατά της “Roe v Wade”.
Σε κάθε περίπτωση, φαίνεται ότι οι πληγές του διχασμού που ταλανίζει τις ΗΠΑ και έχει τις ρίζες της σε σημαντικό βαθμό στους “πολιτισμικούς πολέμους”, στον πυρήνα των οποίων βρίσκεται η “Roe v Wade”, θα γίνουν κατά πολύ χειρότερες με την ενδεχόμενη επικείμενη Απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου. Το χάσμα ανάμεσα στις Δημοκρατικές και Ρεπουμπλικανικές Πολιτείες θα αποκτήσει νέες διαστάσεις, η εσωτερική πόλωση θα φτάσει σε επίπεδα πρωτόγνωρα μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο και η Υπερδύναμη θα μπει σε νέα φάση έντονης εσωστρέφειας, με απρόβλεπτες συνέπειες για την ίδια και τον Κόσμο.
* O Νικόλας Νικολαϊδης είναι Διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών ΕΚΠΑ, Δικηγόρος
