Του Δημήτρη Κουρέτα*
Οι εθνικές/περιφερειακές στρατηγικές έρευνας και καινοτομίας την περίοδο 2021-2027 είναι ολοκληρωμένες δράσεις τοπικού οικονομικού μετασχηματισμού, οι οποίες θα πρέπει οπωσδήποτε να φροντίσουν να διοχετεύσουν τους πόρους (περίπου 15 δισ. ευρώ για τη χώρα) επικεντρώνοντας στις προκλήσεις και ανάγκες για ανάπτυξη βασισμένη στη γνώση.
Σε αυτή τη λογική αξιοποιούν τα δυνατά σημεία κάθε χώρας/περιφέρειας, τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματά της και τη δυναμική για αριστεία, υποστηρίζουν την τεχνολογική, καθώς και τη βασισμένη στην πρακτική καινοτομία και στοχεύουν στην τόνωση των επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα.
Επιτυγχάνουν την πλήρη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων παραγόντων και ενθαρρύνουν την καινοτομία και τον πειραματισμό.
Η βασική αρχή που προτείνεται από τον Οδηγό Εφαρμογής της RIS3 για την επίτευξη του στόχου αποκαλείται «επιχειρηματική ανακάλυψη» (entrepreneurial discovery) και πρακτικά σημαίνει ότι σκεφτόμαστε την αναπτυξιακή στρατηγική μας με την ίδια λογική με την οποία θα ιδρύαμε μία νέα επιχείρηση: βρίσκοντας προτάσεις αξίας που απευθύνονται σε συγκεκριμένες αγορές-στόχους σ’ όλο τον κόσμο, εκμεταλλευόμενοι τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της κάθε περιφέρειας (ανθρώπους, γνώση, παραγωγικοί πόροι, παράδοση, περιβάλλον, υποδομές κ.ο.κ.).
Οι επιχειρηματίες (ιδιωτικοί ή συλλογικοί φορείς) είναι ο κεντρικός μοχλός σ’ αυτή τη διαδικασία, διότι εκ των πραγμάτων είναι περισσότερο εξοικειωμένοι μ’ αυτό τον τρόπο σκέψης. Ωστόσο, δεν είναι οι μόνοι στην προσπάθεια. Ο ακαδημαϊκός/ερευνητικός τομέας μπορεί να συμβάλει με τη δική του προοπτική, προτείνοντας τρόπους αξιοποίησης της επιστημονικής γνώσης για την ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων ή υπηρεσιών και τη βελτίωση της παραγωγικότητας μέσω τεχνολογίας στην παραγωγή ή στην οργάνωση.
Οι επιλογές που διαμορφώνονται για κάθε ισχυρό, σήμερα, κλάδο της περιφερειακής οικονομίας είναι μία ή συνδυασμός των παρακάτω:
- Μετάβαση από έναν κλάδο σε κάποιον άλλο αξιοποιώντας υφιστάμενες ικανότητες σε έρευνα και ανάπτυξη, τεχνολογία, τεχνογνωσία και ειδικές γνώσεις που υπάρχουν ήδη στην περιφέρεια ή μπορούν ν’ αποκτηθούν.
- Εκσυγχρονισμός μέσω τεχνολογικής αναβάθμισης, αξιοποιώντας κάποιες από τις βασικές υποστηρικτικές τεχνολογίες για βελτίωση της παραγωγικότητας ή της ποιότητας.
- Διαφοροποίηση μέσω συνεργειών (οικονομίες σκοπού και κλίμακας) που μπορούν να υπάρξουν μεταξύ μιας υφιστάμενης δραστηριότητας και μιας νέας, καθιστώντας την εμφάνιση μιας νέας δραστηριότητας ιδιαίτερα ελκυστική και κερδοφόρα.
Ο πρωτογενής τομέας και η μεταποίηση είναι για τη χώρα μας σημαντικές προτεραιότητες. Τα προφανή ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν είναι:
- Μπορούμε να δημιουργήσουμε πολύ περισσότερες θέσεις εργασίας στον συγκεκριμένο τομέα; Πώς; Πόσες;
- Για τις δεδομένες θέσεις εργασίας, αν πετυχαίναμε την παραγωγικότητα της χώρας με τις καλύτερες επιδόσεις, πόση θα ήταν η βελτίωση στην περιφερειακή Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία; Τι πρέπει να γίνει γι’ αυτό;
- Μπορούμε ν’ αξιοποιήσουμε με καλύτερο τρόπο τη γεωργική γη στην κάθε περιφέρεια; Πόσο θα άλλαζε αυτό το περιφερειακό ΑΕΠ;
Υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης της προστιθέμενης αξίας σε κάθε περιφέρεια για τον πρωτογενή τομέα; Ποια; Πόσο;
- Μπορούμε να αναπτύξουμε νέους κλάδους επιχειρηματικής δραστηριότητας αξιοποιώντας τα προϊόντα του πρωτογενούς τομέα; Πώς; Τι μπορεί να προσθέσει στο περιφερειακό ΑΕΠ και την απασχόληση αυτή η υπόθεση;
Εν όψει της νέας προγραμματικής περιόδου 2021-2027 αυτά τα θέματα πρέπει να αποτελέσουν ζήτημα κορυφαίο, και σε πολιτικό επίπεδο, αλλά και στον δημόσιο διάλογο.
*Ο Δημήτρης Κουρέτας είναι καθηγητής του Τμήματος Βιοχημείας και Βιοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
** Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο του Σαββάτου 18 Ιανουαρίου
