Θύμα όχι μόνο της μεγαλομανίας του Τούρκου Προέδρου, Recep Tayyip Erdogan, αλλά της ιδεοληπτικής νεοθωμανικής αντίληψης στην εξωτερική πολιτική και της επιλογής της τούρκικης ηγεσίας να συνεχίσει την εξόντωση των αντιπάλων της βάζοντας χέρι στο κεμαλικό κατεστημένο πέφτει η Συνθήκη της Λωζάνης, ένα κείμενο που, παρά τα πολλά προβλήματα, οριοθέτησε τις σχέσεις στην περιοχή μας για σχεδόν ένα αιώνα.
Οι αναφορές του Tayyip Erdogan στη Λωζάνη κατά τη μάζωξη κοινοταρχών και άλλων τοπικών παραγόντων από όλη την Τουρκία συνδύασαν την επίθεση εναντίον της Ελλάδας με βολές εναντίον των κεμαλιστών της αντιπολίτευσης, στην ιστορική παράταξη των οποίων απέδωσε την «προδοσία» που άφησαν την Τουρκία να απολέσει τα νησιά του Αιγαίου.
Δεν είναι τυχαίο ότι μετά την πολύ προσεκτική και χαμηλών τόνων απάντηση της Αθήνας, ιδιαίτερα έντονες αντιδράσεις υπήρχαν από βουλευτές της αντιπολίτευσης που προέρχονται κυρίως από το CHP, που θεωρείται συνεχιστής της κεμαλικής παράδοσης.
Όμως η έγερση έστω και για λόγους εσωτερικής σύγκρουσης τέτοιων θεμάτων δεν είναι απλή, ούτε ασήμαντη υπόθεση.
Νέα δεδομένα στα ελληνοτουρκικά
Η Συνθήκη της Λωζάνης είναι προφανές ότι δεν αναθεωρείται επειδή το επιλέγει ένα από τα συμβαλλόμενα κράτη και δη η Τουρκία, όμως οι αναφορές του Erdogan, οι οποίες έμειναν αναπάντητες από την Αθήνα, που φοβισμένη αγωνιά στο ενδεχόμενο να σπρώξει ο Erdogan μερικές δεκάδες βάρκες με μετανάστες στα νησιά, ακυρώνουν κάθε προσπάθεια εξομάλυνσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων και δημιουργούν εντονότατη καχυποψία και δυσπιστία μεταξύ των δυο κυβερνήσεων και λαών.
Το ξέσπασμα του T. Erdogan εναντίον της Λωζάνης και εδικά του σκέλους εκείνου που αφορά την απόδοση των νησιών στην Ελλάδα και στην Ιταλία (που μετά τη Συνθήκη των Παρισίων και το τέλος του Β. Παγκόσμιου Πολέμου επιστράφηκαν στην Ελλάδα) δημιουργεί νέα δεδομένα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, πολύ περισσότερο μάλιστα όταν ο ίδιος ο Τούρκος Πρόεδρος σπεύδει να δηλώσει ότι όλα τα σημερινά προβλήματα, η υφαλοκρηπίδα, ο εναέριος χώρος, τα θαλάσσια σύνορα, είναι αποτέλεσμα της «αδικίας» που έγινε εναντίον της Τουρκίας, το 1923.
Επισήμως για πρώτη φορά σε ανώτατο επίπεδο στην Άγκυρα διατυπώνεται αυτού του είδους ο αναθεωρητισμός, καθώς δεν γίνεται αναφορά σε ερμηνείες της Λωζάνης, σε γκρίζες ζώνες και σε νησίδες που ίσως δεν αναφέρονται ονομαστικά στη Συνθήκη, αλλά υπάρχει πλήρης αμφισβήτηση του συνόλου των εδαφικών ρυθμίσεων της Συνθήκης της Λωζάνης.
Δεν είναι πρώτη φορά, θεωρητικά τουλάχιστον
Η αμφισβήτηση της Λωζάνης συνολικά δεν είναι κάτι το νέο στην πολιτική του κυβερνώντος ισλαμικού κόμματος ΑΚΡ, τουλάχιστον σε θεωρητικό επίπεδο.
Ο τέως πρωθυπουργός της Τουρκίας, Ahmet Davutoglu, στο εμβληματικό βιβλίο του «Στρατηγικό Βάθος» περιγράφει αναλυτικά αυτήν την πολιτική που αποτυπώνει το στίγμα του νεοθωμανισμού, που αμφισβητεί τον γεωγραφικό περιορισμό του τουρκικού κράτους που ίδρυσε ο Kemal Ataturk, σε μικρότερα όρια από αυτά που ασκούσε επιρροή η Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Είναι χαρακτηριστικά ορισμένα αποσπάσματα από το βιβλίο του A. Davutoglu:
«Το γεγονός ότι η συντριπτική πλειονότητα των νησιών του Αιγαίου βρίσκεται υπό ελληνική κυριαρχία αποτελεί το σημαντικότερο αδιέξοδο της πολιτικής της εγγύς θαλάσσιας περιοχής της Τουρκίας..».
«Σήμερα είναι ορατά τα αποτελέσματα της στρατηγικής αμέλειας που επιδείχθηκε στο ζήτημα της απεμπόλησης του ελέγχου των νησιών του Αιγαίου, ώστε να εγκαταλειφθούν μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Όπως ελέγχει η Τουρκία μέσω των Στενών τον παλμό του στρατηγικού ελαφρού υπογαστρίου της Ρωσίας, με τον ίδιο τρόπο η Ελλάδα μέσω των νησιών του Αιγαίου απέκτησε το ίδιο στρατηγικό πλεονέκτημα έναντι της Τουρκίας... Το σημείο με τις μεγαλύτερες πιθανότητες εμπλοκής σε σύρραξη της Τουρκίας είναι τα νησιά του Αιγαίου, που στενεύουν σημαντικά τον ζωτικό χώρο της και ο λόγος είναι τα ασυγχώρητα λάθη που έγιναν ως συνέπεια της ανυπαρξίας μιας συνεπούς θαλάσσιας στρατηγικής... Η κρίση των Καρνάκ (σ.σ. τουρκική ονομασία των Ιμίων) που έφερε στο προσκήνιο το θέμα της ελληνικής κυριαρχίας ακόμη και επί των βραχονησίδων που βρίσκονται μπροστά στα παράλια μας είναι το πικρό τιμολόγιο των συσσωρευμένων σφαλμάτων που έχουν διαπραχθεί» (από το βιβλίο του A. Davutoglu «Το Στρατηγικό Βάθος. Η διεθνής θέση της Τουρκίας» εκδόσεις Ποιότητα).
Σε αυτήν την πρωτοφανή επίσημη έγερση πλήρους αμφισβήτησης της ελληνικής κυριαρχίας και του εδαφικού στάτους κβο που επέφερε η σημαντική αυτή διεθνή Συνθήκη, η αντίδραση της Αθήνας περιορίστηκε σε μια μάλλον εξυπναδίστικου ύφους δήλωση «διπλωματικών πηγών»:
«Η Συνθήκη της Λωζάννης και όλο το διεθνές δίκαιο είναι όντως μία πραγματικότητα στον πολιτισμένο κόσμο την οποία κανείς, ούτε η Άγκυρα, μπορεί να αγνοήσει και όλοι οφείλουν να σέβονται. Όσο οδυνηρό και αν τους φαίνεται αυτό».
Εξυπναδικισμοί από την Αθήνα
Είναι προφανές ότι η Αθήνα προσπαθεί να υποβαθμίσει την εχθρική συμπεριφορά του T. Erdogan, ώστε να απαλλαγεί από την υποχρέωση σοβαρής και αποτελεσματική απάντησης σε αυτήν την ευθεία αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας. Συγχρόνως όμως είναι προβληματική και η συζήτηση που συντηρείται επί σχεδόν 16 χρόνια στο πλαίσιο των διερευνητών επαφών, καθώς, όπως ο ίδιος ο Erdogan δήλωσε, όλα τα θέματα που εξετάζονται είναι αποτέλεσμα της αδικίας που έγινε εις βάρος της Τουρκίας το 1923 με τη σύμπραξη όσων υπέγραψαν τη Συνθήκη, δηλαδή του Κεμάλ…
Και μέσα σε αυτό το περιβάλλον είναι ο ίδιος ο κ. Τσίπρας, που, θέλοντας να εξευμενίσει τον Erdogan, ελπίζοντας ότι θα ελέγξει τις ροές των μεταναστών προς τα ελληνικά νησιά, γίνεται ο μόνιμος υμνητής του σημαντικού ρόλου που παίζει η Τουρκία για την Ευρώπη, σε κάθε διεθνές φόρουμ που συμμετέχει…
