Του Νίκου Μελέτη
Το σύνδρομο της περικύκλωσης και του αποκλεισμού της από τη θάλασσα γίνεται και πάλι κυρίαρχο στην Τουρκία, καθώς οι εξελίξεις στην Κύπρο και το ενδεχόμενο άσκησης εκ μέρους της Ελλάδας κυριαρχικών δικαιωμάτων της φέρνουν και πάλι στην πρώτη γραμμή το πακέτο αμφισβήτησης του status quo στο Αιγαίο με το δόγμα της «Γαλάζιας πατρίδας», το οποίο στο περιεχόμενό του κάθε άλλο παρά είναι νέο.
Ο χάρτης μπροστά στον οποίο για λόγους επικοινωνιακούς φωτογραφήθηκε ο Ταγίπ Ερντογάν (στο πλαίσιο ενός υβριδικού πολέμου που ασκεί εδώ και μήνες η Τουρκία, επενδύοντας στον «φόβο» και την αβεβαιότητα που θέλει να καλλιεργήσει), αποτελεί ενιαία αποτύπωση όλων των μαξιμαλιστικών διεκδικήσεών της σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο, οι οποίες ειδικά σε ό,τι αφορά το Αιγαίο έχουν τεθεί και στο τραπέζι όλων των διμερών επαφών που έγιναν από το 1974 και μετά.
Ακόμη και αν δεν επιχειρήσει η Τουρκία να εκβιάσει την επιβολή συνομιλιών με την Ελλάδα, μέσω πρόκλησης κρίσης ενδεχομένως στο Καστελόριζο, το μήνυμα ότι οποιαδήποτε διαπραγμάτευση (όπως π.χ. οι διερευνητικές επαφές) θα ξεκινά με τη γνωστή και πάγια μαξιμαλιστική θέση περί ίσου μοιράσματος του Αιγαίου εστάλη με σαφήνεια από τη φωτογραφία του Τούρκου ηγέτη...
Στην Ανατολική Μεσόγειο, όπου η εντελώς αυθαίρετη θεώρηση της Τουρκίας για περιορισμένη επήρεια των νησιών, όπως το Καστελόριζο, μόνο σε ό,τι αφορά τα χωρικά τους ύδατα, μετά τις επιτυχίες του ενεργειακού προγράμματος της Κύπρου εμπλουτίσθηκε με τη διαγραφή του δικαιώματος σε θαλάσσιες ζώνες (πέραν των χωρικών υδάτων τους) όλων των νησιών, ανεξαρτήτως μεγέθους.
Αυτή η θεώρηση έχει στόχο να εξαφανίσει την ελληνική και την κυπριακή υφαλοκρηπίδα στη Μεσόγειο και να διαμοιράσει την υφαλοκρηπίδα της Ανατολικής Μεσογείου μεταξύ της Τουρκίας και της Αιγύπτου, βάσει της μέσης γραμμής μεταξύ των ηπειρωτικών ακτών των δύο χωρών. Τη θεώρηση αυτή ανέπτυξε περαιτέρω ο Τούρκος ναύαρχος Τζιχάτ Γιαϊτζί, που συνέταξε και τους γνωστούς χάρτες, βάσει των οποίων σχεδιάστηκε και το τμήμα του χάρτη της «Γαλάζιας πατρίδας» σε ό,τι αφορά την Ανατολική Μεσόγειο.
Η επίσημη χρήση των χαρτών αυτών, που αποτυπώνουν τις πιο ακραίες διεκδικήσεις της Τουρκίας στη Μεσόγειο και φέρνουν την τουρκική υφαλοκρηπίδα μέχρι και νότια της Ιεράπετρας, έγινε με την επίσκεψη το 2018 του Τούρκου υπουργού Άμυνας Χ. Ακάρ στη Λιβύη για συνομιλίες, ώστε η κυβέρνηση της Τρίπολης να συμφωνήσει με την Τουρκία για «οριοθέτηση» των μεταξύ τους ΑΟΖ, σε μια προσπάθεια δημιουργίας τετελεσμένων εις βάρος της Ελλάδας και της Κύπρου.
Ο 25ος Μεσημβρινός
Σε ό,τι αφορά το Αιγαίο, ο χάρτης της «Γαλάζιας πατρίδας» αποτυπώνει ακριβώς τη θέση την οποία υποστηρίζει ήδη από το 1974 η Τουρκία, για το πώς αντιλαμβάνεται την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο.
Η Τουρκία υποστηρίζει ότι τα νησιά (όσα φυσικά δεν θεωρεί «γκρίζες ζώνες») δεν έχουν δικαίωμα σε θαλάσσιες ζώνες πέραν των 6 ν.μ. και συνεπώς η οριοθέτηση πρέπει να γίνει με βάση τη μέση γραμμή μεταξύ των ηπειρωτικών ακτών των δύο χωρών.
Με τον τρόπο αυτό πρακτικά τα ελληνικά νησιά του Βορείου και Ανατολικού Αιγαίου και τα Δωδεκάνησα θα βρεθούν εντός τουρκικής υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, ενώ καθώς πάγια τουρκική επιδίωξη είναι η ταύτιση των ζωνών άσκησης αρμοδιοτήτων (FIR-SAR κ.ά.) να φθάσει μέχρι τον 25ο Μεσημβρινό, εγκλωβίζοντας έτσι πλήρως τα ελληνικά νησιά σε ζώνη άσκησης κυριαρχικών δικαιωμάτων και αρμοδιοτήτων από την Τουρκία και σχεδόν πλήρη αποκοπή τους από τον ελληνικό ηπειρωτικό κορμό.
Ήδη από τις πρώτες ελληνοτουρκικές συνομιλίες μετά το 1974, η Τουρκία είχε επιμείνει σε αυτή την οριοθέτηση και μάλιστα ως εναλλακτική επιλογή είχε προτείνει την από κοινού έρευνα σε... όλο το Αιγαίο και κατόπιν να γίνει η οριοθέτηση!
Ο Τσαγλαγιανκίλ τον Σεπτέμβριο του 1976 στη Νέα Υόρκη (σύμφωνα με τα απόρρητα αποχαρακτηρισμένα πλέον πρακτικά της συνάντησης), σε συνάντησή του με τον Κίσινγκερ, που είχε παράλληλες συναντήσεις με τον Ελληνα ΥΠΕΞ Δ. Μπίτσιο, δήλωσε χαρακτηριστικά: «Είτε όλο το Αιγαίο θα διαμοιρασθεί με τρόπο ικανοποιητικό και για τις δύο πλευρές είτε όλο το Αιγαίο θα πρέπει να ερευνηθεί από κοινού» διευκρινίζοντας έπειτα από παρέμβαση του Κίσινγκερ ότι εξαιρούνται τα χωρικά ύδατα των νησιών. Και ο τότε Τούρκος πρεσβευτής στην Ουάσινγκτον Εσενμπελ πρόσθεσε ότι «η ελληνική θέση είναι εντελώς διαφορετική, καθώς οι Ελληνες θέλουν ο καθορισμός της υφαλοκρηπίδας να ξεκινήσει από τα ελληνικά νησιά, ώστε αυτά να αποτελούν τη γραμμή βάσης για τον υπολογισμό της τουρκικής υφαλοκρηπίδας, κάτι που είναι μη αποδεκτό από την Τουρκία».
Το casus belli
Η Τουρκία έχει πολλούς λόγους να θέλει τη συνεχή επικαιροποίηση της θεωρίας της «Γαλάζιας πατρίδας» όχι μόνο για λόγους εσωτερικούς και εντυπώσεων.
Η δημοσιοποίηση εκ μέρους της προηγούμενης κυβέρνησης της προεργασίας για την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων, έστω και μερικώς ή τμηματικώς στο Ιόνιο μέχρι και τα Κύθηρα, προκάλεσε συναγερμό στην Αγκυρα, καθώς για πρώτη φορά η Αθήνα εμφανιζόταν έτοιμη, μετά την ακύρωση της ελληνοαλβανικής συμφωνίας, να προχωρήσει σε μια κίνηση άσκησης κυριαρχικών δικαιωμάτων που της προσφέρει το Δίκαιο της Θάλασσας, που θα αποτελούσε πρόκριμα και για το Αιγαίο στο οποίο όμως η ίδια έχει θέσει το casus belli.
Συγχρόνως είχε γίνει γνωστό ότι οι συνομιλίες της Ελλάδας με την Αίγυπτο είχαν φθάσει σε προχωρημένο σημείο και μάλιστα ο ίδιος ο πρώην ΥΠΕΞ Ν. Κοτζιάς είχε αναφερθεί σε συζήτηση επί χάρτου και δεν απέκλειε και το ενδεχόμενο μερικής οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας μεταξύ της Ελλάδας και της Αιγύπτου.
Μια τέτοια συμφωνία, έστω και μερική, θα δημιουργούσε ένα ισχυρό τετελεσμένο υπέρ των ελληνικών και κυπριακών θέσεων στην Ανατολική Μεσόγειο, καθώς πρακτικά η ύπαρξη ελληνοαιγυπτιακών συνόρων στη συγκεκριμένη περιοχή (νοτιοανατολικά της Κρήτης) θα εξουδετέρωνε τις τουρκικές διεκδικήσεις για υφαρπαγή της ελληνικής και κυπριακής ΑΟΖ.
Επίσης το ενδεχόμενο αιφνιδιαστικής κίνησης από Αθήνα και Κύπρο για οριοθέτηση των μεταξύ τους ΑΟΖ υπάρχει πάντοτε ως ακραίο δυσμενές σενάριο στα επιτελικά γραφεία των υπουργείων Εξωτερικών και Άμυνας στην Άγκυρα.
Και φυσικά, η μάλλον απέλπιδα προσπάθεια της Τουρκίας με τα γεωτρύπανα και τα σεισμογραφικά σκάφη να ανατρέψει το ενεργειακό πρόγραμμα της Κύπρου προκαλεί όλο και μεγαλύτερο εκνευρισμό.
Από το «Σισμίκ» στα Ίμια...
Η Τουρκία έχει επιλέξει μέχρι στιγμής να κινείται εκεί όπου θεωρεί ότι προκαλείται και οι αντίπαλοί της επιχειρούν εις βάρος της τετελεσμένα και συνεπώς νομιμοποιείται να αντιδράσει. Γι'' αυτό μετά την κρίση του 1987, το επεισόδιο των Ιμίων το 1996 και την απολύτως προβληματική Συμφωνία της Μαδρίτης (1997) έχει αποφύγει να προκαλέσει νέα κρίση στο Αιγαίο, θεωρώντας ότι δεν έχει επιχειρηθεί από την Ελλάδα αλλαγή του status quo.
Αντίθετα, στην Ανατολική Μεσόγειο εκλαμβάνει το ενεργειακό πρόγραμμα της Κύπρου και τη διασύνδεση συμφερόντων μεταξύ Κύπρου - Ισραήλ - Αιγύπτου - Ελλάδας ως μείζονα απειλή και γ'' αυτό αντιδρά με την πειρατική πολιτική της αποστολής γεωτρύπανων και ερευνητικών στην κυπριακή υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ.
Με την εμφάνιση του χάρτη ως φόντο στη φωτογραφία του Τούρκου προέδρου, η Άγκυρα θέλει και επίσημα πλέον να στείλει το μήνυμα ότι στα 100 χρόνια από την ίδρυση του τουρκικού κράτους, μπορεί να μην κατόρθωσε όπως ίσως ήθελε να επεκτείνει τα εδάφη που έδωσε στη χώρα ο Κεμάλ Ατατούρκ, αλλά θα προσφέρει στην Τουρκία αυτό που δεν της έδωσε ο ιδρυτής της: την «ανάκτηση» της θαλάσσιας ισχύος και τη διασφάλιση της «Γαλάζιας πατρίδας».
Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο Παρασκευής 6 Σεπτεμβρίου
