Photo by Marco Di Lauro / Stringer /Getty Images / Ideal Image. Σκάφος της ιταλικής ακτοφυλακής μαζεύει παράνομους μετανάστες. Η συμφωνία για τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Ακτοφυλακής έχει ιδιαίτερη διάσταση, καθώς αναγνωρίζεται ότι η ασφάλεια των κοινών ευρωπαϊκών εξωτερικών συνόρων αποτελεί κοινή ευθύνη μεταξύ όλων των κρατών-μελών της Ε.Ε. Για την Ελλάδα κρίσιμο στοιχείο είναι ιδιαιτερότητα των θαλασσίων συνόρων που δεν πρέπει να εξομοιώνονται με τα χερσαία.
Του Δρ. Χρήστου Μπαξεβάνη*
Το 2015 αποτέλεσε έτος - ορόσημο για το μεταναστευτικό στην Ευρωπαϊκή Ένfωση. Η μαζική εισροή προσφύγων από τη Συρία κατέληξε στην κατάρρευση του ευρωπαϊκού εξωτερικού συνόρου, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα τα όρια και τις ανεπάρκειες της εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας της Ευρώπης, αλλά και των αντίστοιχων εθνικών πολιτικών των κρατών - μελών της Ε.Ε. Το προσφυγικό και πλέον το Βrexit δοκιμάζουν ακόμα περισσότερο τις αντοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία για πρώτη φορά στην ιστορία της βρίσκεται αντιμέτωπη με τόσα πολλά εσωτερικά προβλήματα, που κλυδωνίζουν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Ε.Ε. αναγνωρίζοντας, έστω και με καθυστέρηση, το προφανές, ότι δηλαδή οι κοινές προκλήσεις απαιτούν κοινές απαντήσεις, αποφάσισε να προχωρήσει στη δημιουργία Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (European Border Coast Guard – EBCG). Σε αντίθεση με τη Frontex, η σύσταση μιας κοινής ευρωπαϊκής συνοριοφυλακής/ακτοφυλακής με ουσιαστικές αρμοδιότητες, επαρκής στελέχωση και υλικοτεχνική υποστήριξη, καθώς και καλύτερη συνεργασία μεταξύ υπηρεσιών ασφαλείας και πληροφοριών εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναμένεται να συμβάλει καθοριστικά στην αποτελεσματικότερη και ταχύτερη διαφύλαξη των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε. Είναι χαρακτηριστικό ότι η νέα «δύναμη κρούσης» θα έχει στη διάθεση της ένα εφεδρικό σώμα 1.500 συνοριοφυλάκων που θα μπορούν να αναλαμβάνουν δράση άμεσα, σε διάστημα μόλις πέντε ημερών, μετά από απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, είτε από σχετικό αίτημα ενός κράτους - μέλους. Αντίθετα, λοιπόν, προς τη Frontex, που αποστολής της ήταν απλώς και μόνο η διαχείριση της επιχειρησιακής συνεργασίας μεταξύ των εθνικών συνοριοφυλάκων στα εξωτερικά σύνορα των κρατών-μελών της Ε.Ε., η νέα ευρωπαϊκή δύναμη EBCG αναλαμβάνει δράση όταν προκύπτει κάποια έκτακτη ανάγκη ή κάποια αδυναμία διαχείρισης της κατάστασης, λειτουργώντας έτσι ως «δίχτυ ασφαλείας», ενισχυτικό προς τις εθνικές συνοριοφυλακές. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι ενώ στη Frontex η συμμετοχή ήταν εθελοντική, τώρα τα κράτη-μέλη οφείλουν να συμμετέχουν με ανθρώπινο δυναμικό, που θα διατηρεί αξιωματούχους ως μόνιμους συνδέσμους στα κράτη-μέλη με εξωτερικά χερσαία ή θαλάσσια σύνορα.
Δεν υπάρχει, λοιπόν, αμφιβολία ότι η εν λόγω συμφωνία έχει ιδιαίτερη συμβολική και νομική διάσταση, καθώς αφενός αναγνωρίζεται ότι η ασφάλεια των κοινών ευρωπαϊκών εξωτερικών συνόρων αποτελεί κοινή ευθύνη μεταξύ όλων των κρατών-μελών της Ε.Ε., αφετέρου επαναβεβαιώνεται ο ευρωπαϊκός χαρακτήρας διαχείρισης των κρίσεων, μετά την υποβάθμιση των ευρωπαϊκών επιχειρησιακών μέσων και εργαλείων με την ανάθεση της φύλαξης των εξωτερικών θαλασσίων συνόρων στο ΝΑΤΟ. Κρίσιμο ζήτημα παραμένει η διασφάλιση της λειτουργίας του νέου οργανισμού σύμφωνα με τους βασικούς κανόνες προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου και την αρχή της μη επαναπροώθησης (non-refoulement). Ειδικώς για την Ελλάδα κρίσιμο στοιχείο είναι ιδιαιτερότητα των θαλασσίων συνόρων που δεν πρέπει να εξομοιώνονται με τα χερσαία, καθώς και η διεκδίκηση ενός αναβαθμισμένου ρόλου για το Περιφερειακό Γραφείο της Frontex στον Πειραιά.
Η μέχρι σήμερα πορεία της Ε.Ε. δείχνει ότι είναι «πολύ σκληρή για να πεθάνει», μιας και η ίδια επιβιώνει και εξέρχεται ενδυναμωμένη μέσα από κρίσεις. Η πρόσφατη απόφαση για τη δημιουργία Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής δείχνει ότι κάτι κινείται, και μάλιστα, καταρχήν, σε σωστή κατεύθυνση. Μένει να αποδειχτεί.
* Ο Δρ. Χρήστος Μπαξεβάνης είναι διεθνολόγος.
