Από τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ στη Βαρσοβία την προηγούμενη εβδομάδα, Ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Jens Stoltenberg (πίσω), ο πρόεδρος της Κομισιόν, Jean-Claude Juncker (δεξιά), και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Donald Tusk. Οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, ως σύνολο, έσπευσαν στη Βαρσοβία να προσφέρουν στην Ε.Ε. μία εντατικοποιημένη και πιο ουσιαστική συνεργασία σε θέματα αντιμετώπισης της τρομοκρατίας και υβριδικών απειλών, αλλά και σε άλλα θέματα επιχειρησιακής συνεργασίας, λέγοντας σε όσους ακόμα ονειρεύονται… Ευρωστρατούς πως «εδώ είμαστε εμείς, γιατί να θέλετε πρόσθετες στρατιωτικές δυνατότητες;».
Του Κωνσταντίνου Λουκόπουλου*
Από τη στιγμή που με τη Συνθήκη ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (TEU), τη γνωστή μας συμφωνία του Maastricht το 1992, συγκροτείται η Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) ως δεύτερος πυλώνας της Ένωσης με κύριο μηχανισμό την τότε Δυτικοευρωπαϊκή Ένωση (ΔΕΕ), σε δύο χώρες άρχισε να χρησιμοποιείτο ο εντελώς αδόκιμος όρος «Ευρωστρατός». Στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Ελλάδα, αλλά για εντελώς διαφορετικούς λόγους.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, γιατί οι ευρωσκεπτικιστές ήθελαν να τρομάζουν τους παραδοσιακά αντίθετους Βρετανούς με την ιδέα ενός Βρετανικού Στρατού έχοντας «αυτοκρατορικές» καταβολές, που θα ελέγχονταν από τη… γραφειοκρατία των Βρυξελλών (κάτι που χρησιμοποιήθηκε μάλιστα και πρόσφατα από τους υποστηρικτές του Brexit). Και στην Ελλάδα, όπου κάποιοι ήθελαν ντε και καλά να πιστέψουν σε μία ισχυρή Ε.Ε., με κοινό… «Ευρωπαϊκό Στρατό» που δεν θα ελεγχόταν από τις ΗΠΑ και θα συγκρατούσε την τουρκική επιθετικότητα οπότε… καμία αυτοβοήθεια!
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Από τότε μέχρι και πρόσφατα και οπωσδήποτε με τη συναίνεση του ΗΒ (Συμφωνία St Malo, 1998) συντελέστηκε σημαντική πρόοδος έτσι ώστε να αναπτυχθούν βασικές στρατιωτικές δυνατότητες ως βασικό «εργαλείο» της Ε.Ε. στη Διαχείριση Κρίσεων (Crisis Management). Σήμερα, μετά την εφαρμογή της Συνθήκης της Λισαβώνας, έχουμε πλέον Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ) και κάποιες βασικές δυνατότητες (τουλάχιστον θεωρητικά) για εκτέλεση αποστολών κατά τι διευρυμένες από τις αρχικά γνωστές και συμφωνηθείσες «Petersburg Tasks». Όμως, παρά τη σημαντική πρόοδο που σημειώθηκε, ακόμα και οι πιο φανατικοί φεντεραλιστές γνωρίζουν ότι το θέμα του Ευρωστρατού κατέστη όνειρο… απατηλό. Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Jean Claude Junker, με αφορμή την κρίση στην Ουκρανία, τάχθηκε υπέρ ενός κοινού Ευρωπαϊκού Στρατού, αλλά πολλοί ισχυρίζονται ότι έκανε αυτήν τη δήλωση για να «τεντώσει» τον τότε πρωθυπουργό του ΗΒ, David Cameron, ο οποίος βάδιζε αυτοεγκλωβισμένος στον δρόμο του δημοψηφίσματος για την παραμονή της χώρας τους στην Ε.Ε.
Photo by Carl Court / Staff / Getty Images / Ideal Image. Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Jean Claude Junker, με αφορμή την κρίση στην Ουκρανία, τάχθηκε υπέρ ενός κοινού Ευρωπαϊκού Στρατού, αλλά πολλοί ισχυρίζονται ότι έκανε αυτήν τη δήλωση για να «τεντώσει» τον David Cameron, ο οποίος βάδιζε αυτοεγκλωβισμένος στον δρόμο του δημοψηφίσματος για την παραμονή της χώρας τους στην Ε.Ε.
Πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι από την ώρα που το μονίμως αντιτιθέμενο ΗΒ αποχωρήσει από την Ε.Ε., θα ανοίξει επιτέλους ο δρόμος για τον… «Ευρωστρατό», δηλαδή στρατιωτικές δυνάμεις με ενοποιημένη δομή διοικήσεως και αποστολές που θα αφορούν ουσιαστικά στην Άμυνα και Ασφάλεια. Δεν θα συμφωνήσω μαζί τους!
Η Ε.Ε. βρίσκεται σε ένα οριακό σημείο, όχι επειδή αποχωρούν πλέον οι Βρετανοί, αλλά γιατί μετεξελίχτηκε δυστυχώς σε μία πλαδαρή και άνευρη ένωση στην οποία παίζει κυρίαρχο ρόλο η γραφειοκρατία των Βρυξελλών λόγω της απουσίας πολιτικής ηγεσίας. Επομένως σε αυτήν την κρίσιμη περίοδο καλά είναι τα βαρύγδουπα κείμενα που εκδίδονται και αφορούν στην άμυνα και ασφάλεια αλλά αποτελούν πλεονασμό. Ευρισκόμενη λοιπόν η Ένωση σε μία σοβαρή υπαρξιακή κρίση, το τελευταίο λοιπόν ζήτημα που θα απασχολούσε αυτήν την περίοδο τα κράτη-μέλη θα ήταν η προώθηση του λεγόμενου Ευρωστρατού!
Παράλληλα όμως με τη Μεγάλη Βρετανία άκρως επιφυλακτικές στο ενδεχόμενο να πάρει ουσιαστική μορφή η ΚΠΑΑ με ισχυρό στρατιωτικό βραχίονα που να προσφέρει και συλλογική ασφάλεια ήταν και είναι και οι λεγόμενες ουδέτερες χώρες όπως η Φιλανδία και η Ιρλανδία, η οποία σημειώνεται ότι πέτυχε στο οικείο άρθρο της Συνθήκης της Λισαβώνας να αντικατασταθεί ο όρος συλλογική ασφάλεια με την «αλληλεγγύη». Υπάρχουν όμως και άλλες χώρες όπως η Πολωνία, οι Βαλτικές αλλά και η Ολλανδία οι οποίες είναι στραμμένες προς τις ΗΠΑ και φοβούνται ότι μία τέτοια προοπτική θα υποβάθμιζε το ΝΑΤΟ, το οποίο θεωρούν ως τον μοναδικό Οργανισμό που τους παρέχει συλλογική ασφάλεια. Οι ίδιες αλλά και άλλες χώρες είναι απρόθυμες να αναπτύξουν μία παράλληλη στρατιωτική δομή με το ΝΑΤΟ με ό,τι αυτό σημαίνει σε ανθρώπινους και κυρίως σε οικονομικούς πόρους.
Η Συνθήκη της Λισαβώνας, κατά τη γνώμη μου, με την κατάργηση των γνωστών τριών πυλώνων της Ε.Ε., αντί να απλοποιήσει τα πράγματα, τα περιέπλεξε. Στην προσπάθεια να ισορροπήσει ο διακυβερνητικός με τον υπερεθνικό χαρακτήρα της ΚΠΑΑ, οδηγηθήκαμε σε μία εξωτερική πολιτική με υπερεθνικό έλεγχο, αλλά με υποτιθέμενη διακυβερνητική συνεργασία! Πολλοί βέβαια θεωρούν ότι στο πρόσωπο της Ύπατης Εκπροσώπου, Federica Mogherini (ΦΩΤ.), συνδυάζονται και εξισορροπούνται οι απόψεις του Συμβουλίου (διακυβερνητικός χαρακτήρας) με την Επιτροπή (υπερεθνικός χαρακτήρας), της οποίας είναι και Αντιπρόεδρος.
Photo by Union Europea en Peru. Η Ύπατη Εκπρόσωπος της Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας, Federica Mogherini.
Για τα περισσότερα κράτη - μέλη, επειδή από τα εθνικά συμφέροντα πηγάζουν οι εθνικοί ΑΝΣΚ και για αυτόν τον λόγο συνιστούν αδιαπραγμάτευτες βουλήσεις, στο τέλος της ημέρας καθίστανται αυτά ανασταλτικός παράγοντας για τη συγκρότηση ενός κοινού Ευρωπαϊκού Στρατού. Με αυτές τις συνθήκες πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει ένας τέτοιος στρατός χωρίς κοινό προϋπολογισμό κάτω από μία υπερεθνική αρχή και να μην περιορίζεται από τα εθνικά κοινοβούλια; Δεν νομίζω ότι υπάρχει θετική απάντηση στο ερώτημα αυτό!
Οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, ως σύνολο, έσπευσαν στη Βαρσοβία να προσφέρουν στην Ε.Ε. μία εντατικοποιημένη και πιο ουσιαστική συνεργασία σε θέματα αντιμετώπισης της τρομοκρατίας και υβριδικών απειλών, αλλά και σε άλλα θέματα επιχειρησιακής συνεργασίας, λέγοντας σε όσους ακόμα ονειρεύονται… Ευρωστρατούς πως «εδώ είμαστε εμείς, γιατί να θέλετε πρόσθετες στρατιωτικές δυνατότητες;». Έτσι και αλλιώς μέχρι τώρα στις διάφορες κρίσεις διεθνούς ασφαλείας αυτό που έκανε η Ε.Ε. ήταν απλά να… «κόβει τσεκ»!
Συμπερασματικά, ενώ από υπερφίαλα κείμενα και… φωτογραφικά στιγμιότυπα η ΚΠΑΑ πήγε καλά, αυτά δεν ήταν αρκετά να βοηθήσουν την Ένωση να καταστεί τελικά παγκόσμιος «παίκτης» ασφαλείας. Δεν παρήχθη πολιτική Ασφαλείας και οι επιχειρήσεις τις οποίες διεξήγαγε στα πλαίσια Διαχείρισης Κρίσης ήταν μέχρι σήμερα περιορισμένης έκτασης αλλά και αμφίβολης αποτελεσματικότητας (πχ. Επιχείρηση Sophia στα ανοικτά της Λιβύης) και, μας αρέσει ή όχι, εξυπηρέτησαν συμφέροντα μεγάλων χωρών όπως της Γαλλίας και του ΗΒ. Ας γίνει πρώτα αναδιάρθρωση και ανάταξη αυτής της ίδιας της Ένωσης σε όλα αυτά που εξαιρετικά χωλαίνει και μετά ας ψαχτούμε για τον… «Ευρωστρατό» μας. Προς το παρόν παραμένει στο μυαλό κάποιων είτε δονκιχωτικά, είτε γιατί προσβλέπουν σε ένα είδος επαγγελματικής … αποκατάστασης!
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Συντονιστής-Υπεύθυνος για τα θέματα Άμυνας και Διπλωματίας στο liberal.gr. Είναι απόφοιτος της ΣΕΘΑ και έχει περατώσει Στρατηγικές Σπουδές Ασφαλείας. Διατέλεσε Εκπρόσωπος Τύπου του Α/ΓΕΕΘΑ, Διευθυντής Διεθνών Σχέσεων στο ΥΕΘΑ/ΓΓΟΣΑΕ, και υπηρέτησε σε διοικητικές και επιτελικές θέσεις στην Ελλάδα και στο ΝΑΤΟ.
