Ηλίας Τασόπουλος

Η ψυχρότητα της συνομιλίας μεταξύ του Βλαντιμίρ Πούτιν και του Γερμανού καγκελάριου Όλαφ Σολτς είναι ενδεικτική των νέων δεδομένων μεταξύ Βερολίνου και Μόσχας. Από την εταιρική σχέση των προηγούμενων δύο σχεδόν δεκαετιών, οι δηλώσεις του Κρεμλίνου περί σκληρής και δύσκολης επαφής δείχνουν τη νέα πραγματικότητα, μετά από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Οι τραγικές συνέπειες από τις επιθέσεις των ρωσικών δυνάμεων στην Ουκρανία καθιστούν επιτεταγμένες την επιτυχία των διαπραγματεύσεων. Η αισιοδοξία της είδησης για ένα προσχέδιο ειρηνευτικής συμφωνίας που διέρρευσε στον αμερικανικό τύπο ακολουθεί τις δηλώσεις Ζελένσκι πως πλέον οι συζητήσεις με τη Μόσχα γίνονται σε συγκεκριμένα σημεία, χωρίς ωστόσο να σημαίνει πως βρισκόμαστε κοντά σε μία συμφωνία.

Αν και οι ρωσικές δυνάμεις συνεχίζουν τις επιχειρήσεις τους στην Ουκρανία, τα εδαφικά κέρδη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία παραμένουν περιορισμένα, καθώς ο πόλεμος μπαίνει στην 21η μέρα του. Ταυτόχρονα, η συνοχή της Δύσης παραμένει ακέραιη, υπέρ της ουκρανικής κυβέρνησης, αν και η κατάσταση στο έδαφος παραμένει πολύ δύσκολη για την αντίσταση, απέναντι στις στοχεύσεις του Κρεμλίνου.

Οι διαρροές στον αμερικανικό τύπο, που παρουσίαζαν τη Ρωσία να ζητάει στρατιωτικό εξοπλισμό από την Κίνα, έπειτα από την εισβολή της στην Ουκρανία, προκάλεσαν τις διαψεύσεις, τόσο από τη Μόσχα όσο και το Πεκίνο, το οποίο το χαρακτήρισε ως fake news, ενόψει της συνάντησης του εκπροσώπου του με τον σύμβουλο εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ.

Η εκτόξευση πυραύλων από την οργάνωση των Φρουρών της Επανάστασης σε κτίσματα κοντά στο αμερικανικό προξενείο πραγματοποιήθηκε εν μέσω της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία αλλά και κατά τη διάρκεια του νέου γύρου διαπραγματεύσεων για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν στη Βιέννη. Με την ανάληψη της ευθύνης από την ιρανική οργάνωση, με στενούς δεσμούς με το καθεστώς στην Τεχεράνη, τα βέλη στρέφονται προς το Ισραήλ.

Το αδιέξοδο στις τηλεφωνικές επαφές Μακρόν-Σολτς με τον Βλαντίμιρ Πούτιν προϊδεάζει για μία κλιμάκωση των πολεμικών επιχειρήσεων από τις ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις στην Ουκρανία. Παρά τις ισχυρές δυτικές κυρώσεις, το ρωσικό καθεστώς φαίνεται αποφασισμένο να συνεχίσει την «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» μέχρι την επίτευξη των πολιτικών στόχων του.

Η θέση της Κίνας στην ουκρανική κρίση έχει αναδειχθεί στο διεθνές προσκήνιο ως βασικό ζήτημα. Η απομόνωση της Ρωσίας, που επιχειρεί η Δύση, είναι μάλλον αδύνατη να συμβεί δίχως τη συνδρομή του Πεκίνου, το οποίο είχε μάλλον βρεθεί εγγύτερα της Μόσχας πριν τη ρωσική εισβολή.

Η σφοδρότητα των κυρώσεων της Δύσης μετά από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έχει αρχίσει να έχει τις επιπτώσεις της στο καθεστώς της Μόσχας. Οι τεράστιες πιέσεις στο ρούβλι αλλά και το εξωτερικό χρέος της Ρωσίας φέρνει μνήμες της σοβιετικής οικονομικής κατάρρευσης, αλλά και ακόμα και πιο παλιά.

Η πρώτη συνάντηση μεταξύ των υπουργών Εξωτερικών Ρωσίας και Ουκρανίας στην Αττάλεια της Τουρκίας, στο πλαίσιο του διεθνούς διπλωματικό φόρουμ πραγματοποιείται εν μέσω της έντονης δραστηριοποίησης της Άγκυρας, αλλά και του Ισραήλ. Η διπλή παρέμβαση λαμβάνει χώρα σε μία περίοδο, που η ουκρανική κρίση αποκτά παγκόσμιες διαστάσεις, ενώ διατηρεί ιδιαίτερο διακύβευμα σε περιφερειακό επίπεδο.

Οι άνθρωποι που εκτοπίστηκαν από τα σπίτια τους και ο άμαχος πληθυσμός είναι αναμφίβολα οι μεγάλοι χαμένοι της ρωσικής εισβολής. Ενώ οι ρωσικές δυνάμεις συνεχίζουν τις στρατιωτικές επιχειρήσεις και τους βομβαρδισμούς αστικών κέντρων στην Ουκρανία, το ζήτημα των διαδρόμων διαφυγής για τους αμάχους έχει τεθεί στο προσκήνιο, όπως και το αβέβαιο μέλλον των προσφύγων.

Λίγο μετά τη γνωστοποίηση της συνάντησης Μητσοτάκη-Ερντογάν την Κυριακή 13 Μαρτίου, το καθεστώς Ερντογάν φρόντισε άμεσα να την τορπιλίσει. Οι δηλώσεις του εκπροσώπου του κόμματος Ερντογάν, Ομέρ Τσελίκ, όπου συμπεριλάμβαναν σχεδόν κάθε υπαρκτό και ανύπαρκτο ζήτημα, είναι χαρακτηριστικές των προθέσεων του τουρκικού καθεστώτος.

Οι απειλές που εκτόξευσε ο Βλαντιμίρ Πούτιν εναντίον της Ουκρανίας δείχνουν τον βαρύνοντα ρόλο που διαδραματίζει η Δύση στην κρίση. Όσο περνάει ο χρόνος βέβαια, γίνεται πιο σαφές το σχέδιο του Ρώσου προέδρου, για το οποίο μιλούσε εξ' αρχής, σε σχέση τόσο με την Ουκρανία, όσο και την εμπλοκή της Ευρώπης. Εφαρμόζοντας την τακτική του μαστιγίου και του καρότου, προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις ευρωπαϊκές χώρες, όπως φαίνεται από τις δηλώσεις του.

Ένα από τα άμεσα αποτελέσματα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία είναι οι εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες που φεύγουν από τη χώρα, αλλά και οι ακόμα περισσότεροι που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Αυτή την ξαφνική ανθρωπιστική κρίση καλούνται να αντιμετωπίσουν οι ευρωπαϊκές χώρες, καθώς οι πρόσφυγες αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο.

Η απόφαση της 3ης Μαρτίου από τους υπουργούς Εσωτερικών των χωρών της ΕΕ για την απονομή ενός ειδικού καθεστώτος για τους πρόσφυγες αποτελεί μία πρώτη σημαντική ανταπόκριση στην ουκρανική κρίση. Άγνωστο ωστόσο παραμένει πως θα εκτυλιχθεί η ξαφνική ανθρωπιστική κρίση που έχει ξεσπάσει στην Ουκρανία, καθώς οι πρόσφυγες ξεπέρασαν το εκατομμύριο μόλις σε μία εβδομάδα.

Μπορεί οι ηγέτες της Δύσης να προσπαθούν να ανασχέσουν την επιθετικότητα του Βλαντιμίρ Πούτιν, αλλά ο τρόπος τους διαφέρει. Η ετήσια ομιλία του Αμερικάνου προέδρου στο Καπιτώλιο και το διάγγελμα του Γάλλου ομόλογου για τον πόλεμο στην Ουκρανία το δείχνουν χαρακτηριστικά. Προς το παρών βέβαια, ο συντονισμός και η συνοχή των ευρωατλαντικών θεσμών είναι εντυπωσιακή.

Αν και η Τουρκία σύρθηκε στην απόφαση κλεισίματος των Στενών, η Άγκυρα φαίνεται να αρνείται πεισματικά να εφαρμόσει τις κυρώσεις εναντίον του ρωσικού καθεστώτος. Η εισβολή στην Ουκρανία αιφνιδίασε τον Ερντογάν, καθώς ο σχεδιασμός του είχε βασιστεί στην προσπάθεια διαμεσολάβησης μεταξύ Κιέβου και Μόσχας. Τώρα, βέβαια το τουρκικό καθεστώς θέλει να εκμεταλλευτεί τη νέα κατάσταση.

Η επίκληση της Συνθήκης του Μοντρέ από την Τουρκία, ώστε περιορίσει τη διέλευση πλοίων από τα Στενά του Βοσπόρου σε καιρό πολέμου είναι αποτέλεσμα των ασφυκτικών πιέσεων στην Άγκυρα από την ουκρανική κρίση. Η άβολη θέση του Ερντογάν μετά τη ρωσική εισβολή αναμένεται να γίνει ακόμα πιο δύσκολη, καθώς το κλείσιμο των Στενών μπορεί να επηρεάσει άμεσα τις σχέσεις του με τη Μόσχα.

Η καθολικής αποδοχής ομιλία του καγκελαρίου Σολτς στη γερμανική Βουλή σηματοδότησε τη μεγάλη αλλαγή που συντελέστηκε σε ένα κομβικό ζήτημα. Από το τέλος του καταστροφικού Β' Παγκοσμίου Πολέμου και κατά τη διάρκεια των προηγούμενων δεκαετιών, η Γερμανία ήταν πολύ επιφυλακτική στην παραγωγή όπλων, ενώ είχε θέσει ως κόκκινη γραμμή της την προμήθεια εξοπλισμών αλλά και την ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων στο εξωτερικό.

Ο εξοπλισμός με καλάζνικοφ του πληθυσμού στην Ουκρανία, έπειτα από τη διεύρυνση της ρωσικής εισβολής σε όλα τα μέτωπα, προκάλεσε συγκίνηση σε όλο τον κόσμο. Από την άλλη πλευρά, αυτό έδειξε τη μεγάλη στρατιωτική ανισορροπία μεταξύ της ουκρανικής και ρωσικής στρατιωτικής ισχύος, ακόμα και σήμερα, παρ' όλο που η Ουκρανία αποτελούσε κομβικό μέρος της πάλαι ποτέ Σοβιετικής Ένωσης.

Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις της Ρωσίας με στόχο το Ντονμπάς στην Ουκρανία αποτελούν μία ηχηρή προσπάθεια να αλλάξει η ισορροπία δυνάμεων στην ανατολική Ευρώπη. Όσο κι αν η Δύση εμφανίζεται αρχικά ενωμένη απέναντι στη χρήση βίας από τη Μόσχα, η απόπειρα ανασύστασης της σφαίρας επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης, με όρους του προηγούμενου αιώνα είναι δύσκολο, να αποτραπεί.