Ηλίας Τασόπουλος

Η παράδοση του διεθνούς αεροδρομίου της Καμπούλ στους Ταλιμπάν μετά την αποχώρηση των τελευταίων Αμερικανών σηματοδοτεί μία νέα εποχή με το Αφγανιστάν. Η κατεύθυνση ωστόσο που θα πάρει η χώρα παραμένει αβέβαιη, ακροβατώντας ανάμεσα στον ισλαμικό φανατισμό και τις εμφύλιες συγκρούσεις. Οι πρώτες κινήσεις της νέας κυβέρνησης θα γίνουν γνωστές τις επόμενες ημέρες.

Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν πλησιάζει επικίνδυνα το σημείο καμπής, όπου η Τεχεράνη θα μπορεί πλέον να αποκτήσει δυνατότητα παραγωγής όπλων. Ισραήλ και ΗΠΑ συντονίζουν τις κινήσεις τους, οι προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας δεν αποδίδουν καρπούς, ενώ η νέα κυβέρνηση που ανέλαβε στο Ιράν εκφράζει τον σκληρό πυρήνα του καθεστώτος.

Ακόμα και τις τελευταίες ώρες της αμερικανικής αποχώρησης από το Αφγανιστάν, η ανησυχία για μία τρομοκρατική επίθεση παραμένει στο κόκκινο. Η σημερινή επίθεση με ρουκέτες που απετράπη από την αμερικανική αντιπυραυλική ασπίδα δείχνει τους μεγάλους κινδύνους που επικρατούν στην χώρα. Χθες, ο επικεφαλής της κεντρικής διοίκησης των ΗΠΑ ανακοίνωσε ότι η αποχώρηση των στρατιωτικών δυνάμεων από τη χώρα ολοκληρώθηκε.

Σε αυτές τις γερμανικές εκλογές δεν φαίνεται ένας ξεκάθαρος νικητής. Μόλις 30 μέρες πριν από τις κάλπες, ο επικείμενος κυβερνητικός συνασπισμός και οι μελλοντικές συμμαχίες των κομμάτων παραμένουν τόσο ρευστές όσο ποτέ. Ο φόβος βέβαια παραμένει αν αυτή τη ρευστότητα καταφέρουν να εκμεταλλευθούν περιθωριακά κόμματα, ή ακόμα και οι εξτρεμιστές υπερεθνικιστές, ώστε να παγιώσουν την εκλογική τους απήχηση.

Ενδεχομένως ο μόνος τρόπος για να απεμπλακεί ο Μπάιντεν από το Αφγανιστάν και να επαναδιαμορφώσει τις σχέσεις του με τους Ταλιμπάν ήταν η άμεση αποχώρηση των ΗΠΑ, είκοσι χρόνια μετά την εισβολή του 2001. Ωστόσο, ο τραγικός θάνατος 13 τουλάχιστον Αμερικανών στρατιωτών, οι πρώτες απώλειες, μετά από την περίοδο της συμφωνίας της 29ης Φεβρουαρίου 2020, ήταν ένα μεγάλο πλήγμα. Οπως και το χάος που έχει προκληθεί.

Τις προηγούμενες ημέρες οι κυβερνήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών άλλων χωρών της Δύσης, αναφέρονταν στην απειλή μίας τρομοκρατικής ενέργειας στο διεθνές αεροδρόμιο Χαμίντ Καρζάι της Καμπούλ, φτάνοντας στο σημείο να καλούν τους πολίτες τους να απομακρυνθούν από την περιοχή. Τώρα όμως είναι που η πιθανότητα για ένα μπαράζ επιθέσεων αυξάνεται.

Η απόπειρα παράτασης της παραμονής των αμερικανικών στρατευμάτων στην Καμπούλ μετά την προθεσμία της 31ης Αυγούστου, για τον απεγκλωβισμό των ανθρώπων, κυριάρχησε στην τηλεδιάσκεψη των G7. Βέβαια, η ατολμία τους ήταν ξεκάθαρη τόσο στις δηλώσεις τους όσο και στις διεργασίες στο περιθώριο.

Η συνάντηση των δύο πλευρών σε τόσο υψηλό επίπεδο συναρτάται άμεσα με τη δημόσια διαπραγμάτευση που συντελείται για την ακριβή ημερομηνία αποχώρησης των αμερικανικών δυνάμεων και την πρόθεση Μπάιντεν να τηρήσει τις ημερομηνίες. Ωστόσο η δημοσιοποίηση της με αυτό τον τρόπο δείχνει το κλίμα ανησυχίας που επικρατεί τόσο στις ΗΠΑ, όσο και διεθνώς την ώρα που χιλιάδες Αφγανοί είναι εγκλωβισμένοι

Η νίκη των Ταλιμπάν δίνει τη δυνατότητα σε εξτρεμιστικές ομάδες να ενισχύσουν την προπαγάνδα τους για νίκη επί των εχθρών τους στη Δύση. Το πραγματικό ζήτημα είναι αν η άτακτη, όπως τουλάχιστον παρουσιάζεται, υποχώρηση των ΗΠΑ θα επιτρέψει να οργανωθούν και να εκτελεστούν νέες επιθέσεις από τις εξτρεμιστικές ισλαμιστικές ομάδες.

Οι παρατηρήσεις του Μπάιντεν για το Αφγανιστάν έγιναν χθες σε διαφορετικό τόνο. Μετά από την έντονη πίεση που δέχθηκαν οι Ηνωμένες Πολιτείες για την αποχώρηση από το Αφγανιστάν, είναι φανερό πως ο Αμερικάνος πρόεδρος θέλει να ανακτήσει τη χαμένη του ακτινοβολία στο διεθνές πεδίο.

Η καταδίωξη Αφγανών που συνεργάστηκαν με την προηγούμενη κυβέρνηση και τις ξένες δυνάμεις που έχουν εξαπολύσει οι Ταλιμπάν, αλλά και η στυγνή εκτέλεση του πρώην διοικητής της περιφερειακής αστυνομίας δείχνουν το στίγμα του νέου καθεστώτος.Την ίδια στιγμή πολλές δυνάμεις προσπαθούν να εκμεταλλευτούν την αναταραχή στην Καμπούλ και το χαοτικό περιβάλλον στο Αφγανιστάν.

Η στρατηγική των «δύο κρατών», όπου η Τουρκία πιέζει για την αναγνώριση των κατεχομένων εδαφών ως ανεξάρτητου κράτους, έχει λάβει σάρκα και οστά. Τη στιγμή που η διεθνής κοινότητα ασχολείται με το Αφγανιστάν, η Άγκυρα προετοιμάζει τα επόμενα βήματα της για στην Κύπρο.

Η προσφυγική κρίση που αναμένεται από την επικράτηση των Ταλιμπάν έχει θορυβήσει τη διεθνή κοινότητα. Η εμπλοκή της Τουρκίας και η εργαλειοποίηση, κατ' επανάληψη στο παρελθόν των προσφυγικών ροών ανησυχεί ιδιαίτερα την Ελλάδα. Ανησυχία που εντείνεται από τις συγκρούσεις που ξεκίνησαν στο Αφγανιστάν και τους νεκρούς στις πρώτες συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας.

Από το 2001 και έπειτα, και παρά τις διακηρύξεις του Τζορτζ Μπους, πως ο ΟΗΕ θα αναλάβει την ανοικοδόμηση του Αφγανιστάν, οι Ηνωμένες Πολιτείες πάντα είχαν τον πρώτο λόγο στη χώρα. Στο Αφγανιστάν ξοδεύτηκαν πάνω από 135 δισ. για προγράμματα ανοικοδόμησης, διεθνούς βοήθειας και ενίσχυση των δομών. Αν αυτό δεν λέγεται οικοδόμηση κράτους, τι λέγεται;

Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου εμφανίστηκε προετοιμασμένος στην προοπτική του νέου καθεστώτος του Αφγανιστάν. Οι Ταλιμπάν ανταποκρίθηκαν άλλωστε άμεσα στην πρόταση της νέας συμμαχίας. Ενώ ο ίδιος ο Ερντογάν ασχολείται με το Αφγανιστάν, η Άγκυρα θεωρεί πως μπορεί να είναι ο δίαυλος για τη διεθνή νομιμοποίηση του ταλιμπανικού καθεστώτος.

Όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες εισέβαλαν στο Αφγανιστάν, θεωρούσαν πως απειλείται η περιφερειακή κυριαρχία τους από την επαναστατική ρητορική του Οσάμα μπιν Λάντεν. Πλέον, μετά την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν, βρίσκονται ενώπιον μίας εντελώς διαφορετικής κατάστασης, που δεν μπορούν να ελέγξουν.

Κάποιος αισθάνεται πως μετά την εισβολή των Ηνωμένων Πολιτειών στο Αφγανιστάν στο 2001 λίγα πράγματα δεν έχουν αλλάξει. Ενώ οι Ταλιμπάν περικυκλώνουν την πρωτεύουσα, έχοντας καταλάβει τις μεγαλύτερες πόλεις της χώρας, αναρωτιέται κανείς πως ξοδεύτηκαν αυτά τόσα χρήματα στον αφγανικό στρατό. Η απάντηση μάλλον βρίσκεται στα εσωτερικά αδιέξοδα των ΗΠΑ.

Ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Χαμενεΐ είχε ανακοινώσει τον Ιανουάριο την απαγόρευση τις εισαγωγές εμβολίων που είχαν παρασκευαστεί από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Μεγάλη Βρετανία. Ενώ η υγειονομική κρίση έχει ξεφύγει πέρα από κάθε προηγούμενο στη χώρα, ο ίδιος ανακοίνωσε σε τηλεοπτικό του διάγγελμα την ανάγκη εισαγωγής εμβολίων πλέον στο Ιράν.

Η νέα κατάληψη εδαφών από τους Ταλιμπάν και τους συμμάχους του έχουν ανησυχήσει ιδιαίτερα τη Δύση, καθώς ΗΠΑ και Γερμανία καλούν τους πολίτες τους να αποχωρήσουν τάχιστα από τη χώρα. Ωστόσο, για την Τουρκία και τον Ταγίπ Ερντογάν η κρίση στο Αφγανιστάν αποτελεί μία ευκαιρία για να προωθήσει τους στόχους του.

Σε 90 μέρες οι Ταλιμπάν μπορούν να καταλάβουν την πρωτεύουσα του Αφγανιστάν, σύμφωνα με μία έκθεση των υπηρεσιών ασφαλείας των ΗΠΑ, όπως επικαλείται Αμερικανός αξιωματούχος στο πρακτορείο Reuters, αφού την έχουν περικυκλώσει μέσα σε ένα μήνα. Εν τω μεταξύ οι Ταλιμπάν ετοιμάζονται να εφαρμόσουν τον ισλαμικό νόμο στις περιοχές που καταλαμβάνουν.