Γιώργος Φιντικάκης

Το σχέδιο εκτάκτου ανάγκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που ισχύει από χθες, ζητώντας από τα κράτη μέλη να μειώσουν εθελοντικά κατά 15% τη χρήση φυσικού αερίου, ώστε να προλάβουν να αποθηκεύσουν όσο περισσότερο μπορούν, δεν πρόκειται από μόνο του να κρατήσει ζεστούς τους Ευρωπαίους το χειμώνα. Και μόνο το γεγονός ότι για να γίνουν δεσμευτικοί οι στόχοι απαιτείται η έγκριση τουλάχιστον 15 κρατών-μελών, δείχνει το δύσκολο του εγχειρήματος. Ηδη, κάθε χώρα κινείται κατά το δοκούν.

Η ώρα των αποκαλυπτηρίων για τα νέα τιμολόγια ρεύματος δεν έχει έρθει ακόμη. Αυτό θα συμβεί από Σεπτέμβριο όταν θα καταφθάσουν οι πρώτοι λογαριασμοί με τις νέες τιμές. Τότε θα ανοίξουν τα νοικοκυριά τα τεφτέρια, θα αρχίσουν οι γκρίνιες και οι μετακινήσεις σε φθηνότερη εταιρεία. Τότε θα φανεί και κατά πόσο η ανεμπόδιστη, χωρίς πέναλτι, από 1ης Ιουλίου μετακίνηση από πάροχο σε πάροχο θα ανοίξει τη πόρτα σε μια νέα γενιά κακοπληρωτών.

Το φόβο του επόμενου λογαριασμού δεν ζουν μόνο οι καταναλωτές. Οι πάροχοι ρεύματος βιώνουν καθημερινά πλέον την αγωνία της είσπραξης, βλέποντας τα ληξιπρόθεσμα χρέη των πελατών τους να έχουν ξεπεράσει το 1 δισ. ευρώ και ένα νέο κύμα ανεξόφλητων οφειλών να φουντώνει. Τις 3 «πληγές» της αγοράς ηλεκτρισμού περιγράφει η ΡΑΕ σε επιστολή προς τον υπ. Ενέργειας Κ. Σκρέκα, προειδοποιώντας για κίνδυνο κατάρρευσης και ζητώντας τη λήψη άμεσων μέτρων.

Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από πετρέλαιο έχει εγκαταληφθεί εδώ και χρόνια στην Ελλάδα, με μόνη εξαίρεση τον Αθερινόλακο στην Κρήτη. Τώρα, μετά το λιγνίτη, επιστρατεύεται και το ντίζελ, όχι μόνο για τη διασφάλιση της ενεργειακής επάρκειας της χώρας, αλλά και για τον περιορισμό των τιμών, άρα και των επιδοτήσεων στους λογαριασμούς ρεύματος. Πως θα βρεθούν τα 500.000 κυβικά μέτρα πετρελαίου που χρειάζονται οι πέντε μονάδες ηλεκτρισμού με δυνατότητα εναλλαγής καυσίμου, από αέριο σε ντίζελ;

Έπειτα από πολλές δεκαετίες το φυσικό αέριο και το ρεύμα δεν πρέπει να θεωρούνται δεδομένα. Ένα έλλειμμα 30% στο φυσικό αέριο που καταναλώνουμε, προβλέπει το σενάριο του ΔΕΣΦΑ. Είναι πάντως αρκετά πιθανό η Ρωσία να μην διακόψει πρώτη τις εξαγωγές αερίου στην κύρια εξαγωγική αγορά της, έναντι της οποίας δεν διαθέτει άμεσες εναλλακτικές επιλογές. Στον αντίποδα μπορεί να την εξυπηρετεί περισσότερο αυτό το «μαρτύριο της σταγόνας» στο οποίο επιδίδεται το Κρεμλίνο.

Αλλαγές πάνω στις … αλλαγές έρχονται στα τιμολόγια ρεύματος, τα οποία «ξαναγράφονται» με χαμηλότερα αυτή τη φορά πάγια. Η τροπολογία που καταθέτει σήμερα η κυβέρνηση στη Βουλή βάζει «κόφτη» στην αύξηση των παγίων του ρεύματος, υποχρεώνοντας όσες εταιρείες τα είχαν αναπροσαρμόσει, να τα επαναφέρουν εκεί που βρίσκονταν στις 4 Ιουλίου.

Οι συμφωνίες των νέων ενεργειακών διαδρόμων με χώρες του Κόλπου και τις Β. Αφρικής, είναι αποκαλυπτικές των στρατηγικής συμμαχίας προοπτικών που διανοίγονται για τις ελληνοαραβικές σχέσεις. Η συμφωνία για την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας - Σαουδικής Αραβίας, προκειμένου η «πράσινη» ενέργεια της χώρας να μεταφέρεται στην Ελλάδα και από εκεί στην ΝΑ Ευρώπη, διαμορφώνει όχι απλώς μια νέα ενεργειακή οδό, αλλά και έναν άξονα ασφαλείας και σταθερότητας.

Το σκηνικό στην αγορά του ρεύματος γίνεται ολοένα και πιο εκρηκτικό. Τα νέα πάντως τιμολόγια για τις καταναλώσεις Αυγούστου που θα πάρουν στα χέρια τους από Σεπτέμβριο οι καταναλωτές, ακόμη και μετά τις επιδοτήσεις, παραμένουν τσουχτερά. Αναλόγως την εταιρεία και το πρόγραμμα, οι τιμές κινούνται μεταξύ 14 και 23 λεπτών η κιλοβατώρα, αλλά και πάλι διαμορφώνονται σε υψηλά επίπεδα.

Η επιλογή της Ελλάδας από τεχνολογικούς κολοσσούς, όπως η Microsoft για την ανάπτυξη data centers, έχει αναβαθμίσει τη θέση της χώρας στον διεθνή χάρτη. Η «λεωφόρος» μεταφοράς αυτών των δεδομένων στο εξωτερικό, προς Ευρώπη και προς Ασία, μέσω του γιγαντιαίου υποθαλάσσιου έργου East to Med Data Corridor (EMC), το οποίο υπεγράφη χθες μεταξύ Ελλάδας και Σαουδικής Αραβίας, εφόσον γίνει πραγματικότητα, δεν ενισχύει μόνο τη θέση της χώρας στην παγκόσμια αγορά, αλλά αναβαθμίζει την ίδια τη γεωστρατηγική της θέση. Ένα ακόμη ουτοπικό project ή μια οραματική επένδυση;

Τα νέα ρωσικά παιχνίδια με το αέριο, οι ροές του οποίου θα μειωθούν προσεχώς στο 20% με πρόσχημα τη βλάβη σε μια ακόμη τουρμπίνα του αγωγού Nord Stream, εκτινάσσουν τη τιμή του στα 183 ευρώ και δοκιμάζουν ξανά την Ευρώπη. Τούτη τη φορά ωστόσο το μπλόκ φαίνεται ότι κατάφερε να ξεπεράσει τις εσωτερικές του διαφωνίες. Τα κράτη -μέλη κατέληξαν όπως όλα δείχνουν σε συμφωνία για το σχέδιο εκτάκτου ανάγκης όσον αφορά μια οικειοθελή πλέον μείωση κατά 15% στην κατανάλωση αερίου. Τα κριτήρια και οι εξαιρέσεις που ζητά η Ελλάδα.

Τιμολόγια που κατά μέσον όρο θα κινούνται μεταξύ 15-17 λεπτά η κιλοβατώρα, δηλαδή στα επίπεδα του περυσινού φθινοπώρου, προκύπτουν για το ρεύμα τον Αύγουστο. Η πολύ μεγάλη επιδότηση, ύψους 1,136 δισ. ευρώ που ανακοίνωσε η κυβέρνηση φιλοδοξεί να ρίξει κατακόρυφα τις τιμές. Τα νέα τιμολόγια που ανακοίνωσαν οι πάροχοι για το μήνα Αύγουστο, χωρίς ρήτρα αναπροσαρμογής, κινούνται μεταξύ 48 και 60 λεπτών η κιλοβατώρα, χρεώσεις που μετά την επιδότηση, εκτιμάται ότι θα πέσουν κάτω των 20 λεπτών.

Τέτοια εποχή πέρυσι το μέσο τιμολόγιο στο ρεύμα κυμαίνονταν στα επίπεδα των 11-12 λεπτών η κιλοβατώρα. Τα τιμολόγια Αυγούστου που ανακοινώνουν σήμερα οι πάροχοι κινούνται μεταξύ 50-60 λεπτά η κιλοβατώρα. Τέσσερις με πέντε φορές πάνω. «Κλειδί» για να έρθουν σε διαχειρίσιμα επίπεδα, η γενναία επιδότηση που ανακοινώθηκε επίσης σήμερα από την κυβέρνηση. Στόχος, να πέσει η τελική τιμή στα επίπεδα των 20 λεπτών η κιλοβατώρα, με βάση όσα τουλάχιστον προβλέπει ο σχεδιασμός.

H άνοδος των άκρων σε μια Ευρώπη που κλυδωνίζεται από την ενεργειακή κρίση και τις συνέπειες του πολέμου του Πούτιν δίνουν το τόνο του φετινού καλοκαιριού. Το τρίο Μελόνι - Σαλβίνι - Μπερλουσκόνι στην Ιταλία και οι Λεπέν, Μελανσόν στην Γαλλία στέλνουν σαφή μηνύματα ότι ο λαϊκισμός ενισχύεται ως πολιτική δύναμη στην Ευρώπη. Και η Ελλάδα; Μήπως οι αντισυστημικές τάσεις περνούν κάτω από τα δημοσκοπικά ραντάρ; Η Ελλάδα φαίνεται πως είναι μια διαφορετική περίπτωση. Έχει ζήσει την περιπέτεια του λαϊκισμού, πίστεψε τις σειρήνες του, αλλά μετά ήρθε η μεγάλη διάψευση.

Διπλασιασμό της λιγνιτικής παραγωγής για το επόμενο 12μηνο και επενδύσεις σε λιγνιτωρυχεία είναι το σχέδιο κυβέρνησης και ΔΕΗ για να μειωθούν οι τιμές στο ρεύμα. Η προσωρινή επιστροφή στο «εθνικό» καύσιμο έχει αποφασιστεί. Έχει στόχο να υποκαταστήσει σε σημαντικό βαθμό το πανάκριβο αέριο, να μειωθεί το ισοζύγιο εισαγωγών, να ελαφρυνθούν οι λογαριασμοί και να περιοριστούν οι κρατικές επιδοτήσεις. Δηλαδή η αιμορραγία του προϋπολογισμού, που μαζί με το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης θα πρέπει να εκταμιεύουν 1 δισ. ευρώ το μήνα.

H επαναφορά του λιγνίτη, που από το 2023 θα αποτελούσε παρελθόν, ενισχύεται για τα καλά από την αβεβαιότητα και τα παιχνίδια της Ρωσίας με τον Nord Stream 1 και πιθανότατα θα έχει διάρκεια. Έξι από τις επτά μονάδες λιγνίτη της ΔΕΗ σε φουλ λειτουργία τον Ιούνιο, κοντά στα δύο εκατομμύρια τόνων συσσωρευμένου καυσίμου στις αυλές τους και συμμετοχή του καυσίμου με 34% στο ενεργειακό μείγμα της επιχείρησης από 19,9% τον Μάιο, στέλνουν σαφές σήμα για τις εξελίξεις.

Δεν είναι μόνο η ελληνοαμερικανική συνεργασία, η βάση της Αλεξανδρούπολης και η ένταξη της Ελλάδας στο αντιρωσικό μέτωπο της Δύσης, που ενοχλούν τη Ρωσία. Η Ζαχάροβα και το Κρεμλίνο δεν εκνευρίζονται μόνο για αυτά. Ανησυχούν και για τον ρόλο που μπορεί να παίξει μελλοντικά η Ελλάδα ως προς την υποκατάσταση μέρους του ρωσικού αερίου που εισάγει η Ευρώπη. Αστείο; Καθόλου. Αθροίζοντας τις ποσότητες μη ρωσικού αερίου και LNG που θα διέρχονται μέσω Ελλάδας, αντιστοιχούν στο 20% των ευρωπαϊκών εισαγωγών από Ρωσία!

Ένας ακόμη αγωγός φυσικού αερίου ή κάτι περισσότερο ; Μόλις 182 χιλιομέτρων, ο ελληνοβουλγαρικός αγωγός που ξεκινά να λειτουργεί από σήμερα, είναι τμήμα μιας τεράστιας ενεργειακής γέφυρας. Το σκέλος Ελλάδα- Βουλγαρία είναι μόνο ο πρώτος κρίκος. Ο δεύτερος θα μπει όταν θα ενωθεί η γείτονα με τη Ρουμανία και ο τρίτος όταν θα κλείσει η ένωση με την Ουκρανία. Τα σημερινά εγκαίνια του IGB είναι το πρώτο βήμα αυτής της μακράς και κομβικής αυτής για την απεξάρτηση σειράς ευρωπαϊκών χωρών από τη Ρωσία, διαδρομής.

Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι επιμένουν ότι θα τα καταφέρουμε. Αλλά οι αγορές άλλα δείχνουν. Προεξοφλούν ένα κίνδυνο: Το δελτίο στη θέρμανση και το ρεύμα. Και όχι, το σενάριο δεν είναι ακραίο. H μεγαβατώρα στην αγορά προθεσμιακών συμβολαίων της Γαλλίας διαπραγματεύεται για το μήνα Δεκέμβριο, στην καρδιά του χειμώνα, προς… 1.070 ευρώ έναντι σημερινής τιμής 382 ευρώ. Τι σημαίνει αυτό; Ότι κάποιοι βλέπουν το ρεύμα σε ακόμη πιο «στρατοσφαιρικά» ύψη, άρα θεωρούν τα 1.000 ευρώ συμφέρουσα τιμή και κλείνουν από τώρα ποσότητες...

Αντιμέτωποι με ένα καινούργιο τοπίο στο ρεύμα, δηλαδή νέες χρεώσεις, χωρίς ρήτρα αναπροσαρμογής, αλλά και δίχως εκπτώσεις, θα βρεθούν από τη Δευτέρα 11 Ιουλίου εκατομμύρια καταναλωτές. Τα νέα τιμολόγια, χωρίς ρήτρα, που υποχρεούνται να ανακοινώσουν οι πάροχοι την Κυριακή θα κινούνται πολύ υψηλότερα των σημερινών. Η ονομαστική τους τιμή θα είναι πάνω από τα 50 λεπτά η κιλοβατώρα, και θα μειώνεται σε ανεκτά επίπεδα, μόνο μετά την κρατική ενίσχυση, η οποία πλέον θα είναι πολύ γενναία.

Η παγκόσμια ανάπτυξη αρχίζει σιγά- σιγά να πατάει φρένο. Η αβεβαιότητα καθυστερεί και επηρεάζει επενδύσεις, ο πληθωρισμός κάνει σπριντ και η εκρηκτική αύξηση του ενεργειακού κόστους αγγίζει και τον πλούσιο Βορρά. Η πρόβλεψη του ΟΟΣΑ μιλά για παγκόσμια ανάπτυξη 3% φέτος, επίδοση που θα βαίνει μειούμενη από το 2023 και μετά. Και η ελληνική οικονομία; Επίσης αρχίζει σταδιακά να φρενάρει. Η ανάπτυξη θα κλείσει φέτος μεταξύ 3,5%-4%, σύμφωνα με το σενάριο του ΙΟΒΕ, έναντι 8,3% πέρυσι.