Αλέξανδρος Σκούρας

Ένα ακόμη πράγμα που κατέδειξε η πανδημία του κορονοϊού είναι η ανοησία του συνθήματος “Οι άνθρωποι πάνω από τους αριθμούς”. Βλεπετε, όσοι εκφράζονται από το παραπάνω σύνθημα, είναι συνήθως αυτοί που η ιδεολογία τους δίνει νόημα και περιεχόμενο. Στις φιλελεύθερες δημοκρατίες, τα μεγέθη που χρησιμοποιούνται για τη χάραξη της δημόσιας πολιτικής έχουν από πίσω τους ανθρώπους.

Σύμφωνα με πρόσφατο ρεπορτάζ, ο Πρωθυπουργός βλέπει θετικά την πρόταση του καθηγητή Ηλία Μόσιαλου να προχωρήσει η ΕΕ από κοινού στην αγορά πατεντών για τεστ ταχείας ανίχνευσης και εμβολίων κατά του κορονοϊού, προκειμένου να επιταχυνθεί η ταχύτητα ανάπτυξής τους και να διευκολυνθεί η πρόσβασή τους από τα συστήματα υγείας των ευρωπαϊκών χωρών.

Στο πλαίσιο της αντιμετώπισης της περαιτέρω εξάπλωσης του κορονοϊού ακόμα και οι πιο ένθερμοι φίλοι της ελευθερίας αποδεχθήκαμε και ανεχόμαστε και κάποια μέτρα που υπό άλλες συνθήκες θα μας έκαναν να ανέβουμε στα κεραμίδια. Είναι κρίσιμο λοιπόν, μέσα στα όλα άλλα που καλείται να πετύχει το κράτος αυτήν την περίεργη περίοδο, να φροντίσει για τη σωστή χρήση αυτών των προσωπικών δεδομένων.

Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος είχε πει το περίφημο “τίποτα δεν είναι σίγουρο στη ζωή, μόνο ο θάνατος και οι φόροι”. Το τι ακριβώς συμβαίνει αυτή τη στιγμή στην παγκόσμια οικονομία θα το μάθουμε σε μερικούς μήνες. Σήμερα, τη στιγμή που τα κράτη και η παγκόσμια κοινότητα παλεύουν με τον θάνατο και την επιδημία, πρέπει να αρχίσουν να σκέφτονται τι θα κάνουν με τους φόρους. 

Ένα από τα ενδιαφέροντα φαινόμενα της πανδημίας, το οποίο σε όσους από μας δεν βγάζουμε φλύκταινες με τον καπιταλισμό μας κάνει να χαμογελάμε με αισιοδοξία, είναι οι πολλές προσφορές μικρών και μεγάλων επιχειρήσεων να σταματήσουν να κάνουν αυτό που συνήθως κάνουν για να στρέψουν τις δυνάμεις τους ώστε να συμβάλλουν στον κοινό αγώνα.

Σε ένα περιβάλλον όπου από τη μία πλευρά οι άνθρωποι κλείνονται στα σπίτια τους, οικονομίες ακινητοποιούνται και άνθρωποι πεθαίνουν στα νοσοκομεία, είναι δύσκολο να μιλάει κανείς με βεβαιότητα για οτιδήποτε. Εκτός από ένα πράγμα που η παγκόσμια αναταραχή του κορονοϊού έφερε στην επιφάνεια με τον πλέον αδιαμφισβήτητο τρόπο. Η συντριπτική πλειοψηφία των κρατών του πλανήτη δεν ήταν προετοιμασμένη για την επόμενη πανδημία.

Στην Ουγγαρία του Όρμπαν συμβαίνει αυτό που περιέγραψε ο Χάγιεκ στον Δρόμο προς τη Δουλεία: Η κυβέρνηση, εκμεταλλευόμενη την έκτακτη συνθήκη, ανέστειλε τη λειτουργία του Κοινοβουλίου και πλέον η χώρα διοικείται αποκλειστικά με διατάγματα. Ταυτόχρονα, πέρασε νόμο για την καταπολέμηση των ψευδών ειδήσεων με το πρόσχημα να προστατεύσει το κοινό καλό.

Ένας κάποιος τρόπος αντίστασης στη δύσκολη καθημερινότητα που επιβάλλει η πανδημία είναι να κρατήσουμε κάποιες συνήθειες και παραδόσεις της κανονικής ζωής μας ζωντανές. Γι? αυτό και σχεδόν στεναχωρήθηκα που η επικαιρότητα με έκανε φέτος να ξεχάσω την επέτειο του θανάτου του Φρίντριχ Χάγιεκ.

Τις ημέρες αυτές ολόκληρος ο πλανήτης φαίνεται να έχει στραφεί προς τα κράτη προκειμένου να προστατεύσει τη ζωή και την περιουσία των πολιτών από την πανδημία. Μέχρι ενός σημείου αυτή η στάση είναι φυσιολογική. Για αυτό άλλωστε έχουμε κράτη και ανεχόμαστε κυβερνήσεις. Προστασία της ζωής, της ιδιοκτησίας και της ελευθερίας μας.

Πριν λίγες μέρες πληροφορήθηκα τον θάνατο ενός πολύ σημαντικού φίλου από τις ΗΠΑ. Το όνομα του ήταν Τζον Άτλεϊ (Jon Basil Utley, 1934-2020) και κατά τη διάρκεια της περιπετειώδους ζωής του υπήρξε πρόσφυγας από τη Σοβιετική Ένωση στις ΗΠΑ, επιχειρηματίας, εκδότης, αντι-πολεμικός και φιλελεύθερος ακτιβιστής και φιλάνθρωπος. 

Την τελευταία δεκαετία σε διάφορες χώρες του κόσμου, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, είδαμε την εκλογή κυβερνήσεων από τη λεγόμενη ψήφο διαμαρτυρίας ή αλλιώς την αντισυστημική ψήφο. Σε φυσιολογικές συνθήκες, οι κυβερνήσεις αυτές εργαλειοποίησαν το θυμό μερίδας του κόσμου για να εδραιωθούν στην εξουσία. Όμως, είναι βιώσιμες αυτές οι κυβερνήσεις σε περιόδους έκτακτης ανάγκης;

Η πανδημία του κορονοϊού οδήγησε πολλούς από μας να εργαζόμαστε αυτές τις μέρες από τα σπίτια μας. Για τους εξωστρεφείς, όσους από μας αποζητούν τη διά ζώσης συναναστροφή με άλλους ανθρώπους, η προσαρμογή είναι δύσκολη, παρά τα πολλά τεχνολογικά εργαλεία που διευκολύνουν τη ζωή και την εργασία μας. Για τους εσωστρεφείς, η προσαρμογή αυτή είναι μάλλον πιο εύκολη.

Αυτή τη στιγμή ολόκληρος σχεδόν ο πλανήτης έχει μετατραπεί σε ένα εργαστηριακό πείραμα. Όλες οι κυβερνήσεις προσπαθούν, λαμβάνοντας υπόψη τις πολιτικές, πολιτισμικές, και οικονομικές ιδιαιτερότητες των χωρών τους, να βρουν το καλύτερο δυνατό μείγμα πολιτικής για την αντιμετώπιση της πανδημίας.

Στους επιχειρηματικούς κύκλους κυκλοφορεί εδώ και χρόνια ένα ρητό που λέει ότι οι Κινέζοι χρησιμοποιούν την ίδια λέξη για την κρίση και την ευκαιρία. Δεν είμαι γνώστης μανδαρινικών για να το επιβεβαιώσω, όμως οι αρχαίοι Έλληνες έλεγαν ότι ουδέν κακόν αμιγές καλού. Έτσι, βρισκόμαστε κλεισμένοι στα σπίτια μας, με απαγόρευση ανούσιας κυκλοφορίας από σήμερα, και προσπαθούμε να εντοπίσουμε τι καλό μπορεί να βγει από αυτή την κατάσταση.

Πριν λίγες μέρες υπερασπίστηκα την αντιδημοφιλή θέση ότι οι αυξήσεις των τιμών σε προϊόντα που έχουν μεγάλη ζήτηση σε περιόδους κρίσεων είναι εύλογη. Μία μικρή περίληψη της υπεράσπισης αυτής είναι ότι η τιμή των εξαντλημένων προϊόντων δεν υπάρχει και ότι οι αυξήσεις τιμών μας προστατεύουν από φαινόμενα μαύρης αγοράς.

Η παράδοση της αριστεράς στις αποτυχημένες προβλέψεις είναι μεγάλη. Ο Μαρξ θεωρούσε βέβαιο ότι όσο περνούν τα χρόνια οι φτωχοί εργαζόμενοι θα γίνονται φτωχότεροι και ο αριθμός τους θα αυξάνεται. Από τότε μέχρι σήμερα έχει συμβεί το ακριβώς αντίθετο. Οι φτωχοί γίνονται πλουσιότεροι και είναι κατά πολύ λιγότεροι από ότι ήταν στα μέσα του 19ου αιώνα.

Φιλελευθερισμός και ατομική ευθύνη πάνε χέρι χέρι εξορισμού. Θεωρώ δεδομένο ότι οι περισσότεροι αναγνώστες του Liberal δρουν υπεύθυνα και μένουν σπίτια τους αν μπορούν και οι συνθήκες τους το επιτρέπουν. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι επειδή κλειστήκαμε στα σπίτια μας πως θα πρέπει να είμαστε κολλημένοι στο Facebook ή την τηλεόραση. Στο πνεύμα αυτό προτείνω πέντε εναλλακτικές που συνδυάζουν φιλελευθερισμό, γνώση και ψυχαγωγία.

Η εικόνα είναι γνωστή: πάει κανείς στο σούπερ μάρκετ και δε βρίσκει μάσκες, αντισηπτικά χεριών και χαρτί τουαλέτας ούτε για δείγμα. Την άλλη μέρα το πρωί τα ράφια ξαναγεμίζουν και μετά από λίγο είναι πάλι άδεια. Τα ρεπορτάζ μιλούν για αύξηση τιμών στις ιατρικές μάσκες και άλλα σχετικά προϊόντα από 200% μέχρι και πολύ παραπάνω. Πολιτικοί, καταναλωτές και δημοσιογράφοι εξεγείρονται κατά της αισχροκέρδειας των εμπόρων. Έχουν δίκιο; Μάλλον όχι.

Εδώ και λίγες μέρες ένα μεγάλο μέρος του πλανήτη εφαρμόζει την κοινωνική αποστασιοποίηση (social distancing), κλεισμένο στα σπίτια του και περιμένει οδηγίες από τους επίσημους επιστημονικούς και πολιτικούς φορείς για το πως θα συνεχίσει τη ζωή του στην εποχή του κορονοϊού. Μέσα σε αυτό το κλίμα, με τα θανατηφόρα θύματα της επιδημίας να έχουν αρχίσει να μετριούνται σε χιλιάδες

Στις 12 Μαρτίου του 1947 ο Χάρρυ Τρούμαν ανακοίνωσε στο Κογκρέσο τις αρχές της πολιτικής του για τον έλεγχο της επέκτασης της γεωπολιτικής επιρροής της τότε Σοβιετικής Ένωσης. Το Δόγμα Τρούμαν, όπως έμεινε γνωστό, όριζε πως «πολιτική των ΗΠΑ πρέπει να είναι η υποστήριξη ελεύθερων λαών που αντιστέκονται στην επιχειρούμενη υποταγή τους από ένοπλες μειονότητες ή εξωτερικές πιέσεις».