Του Νικόλα Καρανικόλα*
Έντονα φαινόμενα όπως το supercell που χτύπησε την Χαλκιδική τείνουν πια να γίνουν από ακραία συνήθη. Και όταν το ακραίο μετατρέπεται σε σύνηθες, τότε κάτι πάει πάρα πολύ στραβά. Και αυτή είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου μιας δυσοίωνης πραγματικότητας που καλούμαστε άμεσα να αντιμετωπίσουμε. Άλλωστε, είναι πια σίγουρο ότι φαινόμενα όπως οι απότομοι άνεμοι και οι βροχοπτώσεις στην Χαλκιδική, αλλά και οι έντονες χαλαζοπτώσεις στην Ημαθία και την Πέλλα θα τα αντιμετωπίζουμε όλο και πιο συχνά το επόμενο διάστημα.
Και είναι αλήθεια ότι αν δεν προετοιμαστούμε κατάλληλα, τότε τα επόμενα χρόνια μπορεί να είναι έντονα εφιαλτικά και να καταλήξουν ακόμα και στον θάνατο των κοινωνιών όπως τις γνωρίζουμε σήμερα σε παγκόσμια κλίμακα.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Με τον όρο κλιματική αλλαγή, αναφερόμαστε στις μεταβολές του παγκόσμιου κλίματος που συμβαίνουν σε μεγάλες χρονικές κλίμακες και σίγουρα άνω των δέκα ετών. Τέτοιες μεταβολές οδηγούν σε σημαντικές διακυμάνσεις και μεταβλητότητες έναντι της μέσης κατάστασης του κλίματος.
Αν και κλιματικές αλλαγές συμβαίνουν και λόγω φυσικών αιτιών, τα τελευταία χρόνια βιώνουμε έντονα φαινόμενα λόγω καθαρά ανθρωπογενών παραγόντων. Εντύπωση προξενούν άλλωστε σε πολλούς επιστήμονες και οι υψηλές ταχύτητες που βιώνουμε ακραίες συνθήκες και έντονες μεταβολές του κλίματος το τελευταίο διάστημα.
Μερικά από τα φαινόμενα που περιμένουμε στην χώρα μας είναι οι ακραίες θερμοκρασίες, οι πυρκαγιές, οι σοβαρές βροχοπτώσεις και οι έντονες χαλαζοπτώσεις. Και είναι αλήθεια ότι η Ελλάδα είναι μία από τις χώρες που θα πληγούν έντονα λόγω της κλιματικής αλλαγής τις ερχόμενες δεκαετίες.
Μάλιστα, αν δεν λάβουμε σοβαρά μέτρα άμεσα, μέχρι το 2050 η κατάσταση θα είναι όχι απλά μη αναστρέψιμη αλλά κατά πάσα πιθανότητα και μη βιώσιμη με την μορφή που γνωρίζουμε σήμερα.
Τι θα πρέπει να περιμένουμε λοιπόν τις ερχόμενες δεκαετίες;
Λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας και του λιώσιμου των παγετώνων, όλες οι παραλιακές πόλεις του πλανήτη θα κινδυνεύσουν. Πολλά επιστημονικά μοντέλα μιλάνε πια για άνοδο της στάθμης της θάλασσας περίπου 1 με 5 μέτρα μέχρι το 2100. Αυτό ουσιαστικά σημαίνει ότι ένα μέρος της χώρας μας θα κινδυνεύσει ή και τελικά θα πλημμυρίσει αφού θα βρεθεί κάτω από την στάθμη της θάλασσας.
Λόγω της ανόδου της θερμοκρασίας η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη θα θυμίζουν το σημερινό Μαρακές. Η μέση θερμοκρασία θα είναι 2 με 3 βαθμούς υψηλότερη ενώ την καλοκαιρινή περίοδο η θερμοκρασία θα είναι και 4 βαθμούς υψηλότερη μέχρι το 2050. Το ένα τρίτο περίπου των καλλιεργήσιμων εκτάσεων θα χαθεί ενώ και τα είδη των σημερινών καλλιεργειών θα πρέπει να αλλάξουν ή να μεταλλαχθούν.
Οι ακραίες ξηρασίες θα δημιουργήσουν παγκοσμίως περίπου 1 δις περιβαλλοντικούς πρόσφυγες ενώ η αναζήτηση νερού, πόρων και ενέργειας θα οδηγήσει πολλά κράτη σε έντονες διενέξεις ή και πολέμους ενώ θα απειληθεί και η εσωτερική συνοχή πολλών κοινωνιών. Οι περιβαλλοντικοί πρόσφυγες θα κινηθούν προς τα βόρεια αφού το ένα τρίτο του πλανήτη θα κινδυνεύσει άμεσα από το φαινόμενο της ερημοποίησης. Μεταξύ των χωρών αυτών θα είναι και η Ελλάδα.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες πίεσης, οι κοινωνίες θα δοκιμαστούν ενώ θα καλούμαστε να διαχειριστούμε ένα άλυτο και αυτοτροφοδοτούμενο πρόβλημα με ανυπολόγιστες περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες.
Η λειψυδρία είναι ένα φαινόμενο που θα χτυπήσει έντονα χώρες όπως η Ελλάδα, η Κύπρος, η Τουρκία, η Ιταλία, η Ισπανία. Παρόλο που οι βροχές θα είναι πιο έντονες τα υδάτινα αποθέματα θα μειωθούν αφού πολλά μοντέλα προβλέπουν για την χώρα μας ετήσια μείωση των υδάτινων αποθεμάτων πάνω από 800 εκατομμύρια κυβικά μέτρα.
Το πρόβλημα εδώ είναι λίγο πιο πολύπλοκο αφού η άνοδος της θερμοκρασίας προκαλεί εντονότερα φαινόμενα εξάτμισης και τελικά οδηγεί σε πλημμύρες και λειψυδρία συγχρόνως. Έτσι ενώ οι βόρειες Ευρωπαϊκές χώρες δεν θα επηρεαστούν, η νότια Ευρώπη θα έχει σοβαρά ζητήματα στην διαχείριση του νερού. Ήδη κάποια σενάρια για την Ελλάδα θέτουν το ζήτημα της άρδευσης πολύ σοβαρά ως σοβαρό εθνικό ζήτημα.
Το θέμα βέβαια σε όλα αυτά τα εφιαλτικά σενάρια είναι τι μπορούμε να κάνουμε για να αποφύγουμε αυτόν τον εφιάλτη.
Ήδη πολλοί επιστήμονες επιμένουν, ότι έχουμε περάσει και την τελευταία στροφή και βρισκόμαστε πια σε μονόδρομο χωρίς να μπορούμε να σταματήσουμε την κλιματική αλλαγή και τα έντονα φαινόμενα που έρχονται. Αν όμως δούμε λίγο πιο αισιόδοξα τα πράγματα.
Αν δεν παρασυρθούμε από τον πανικό της κλιματικής αλλαγής και εμπιστευτούμε την δύναμη του πλανήτη μας. Αν θελήσουμε να βοηθήσουμε λίγο τον εαυτό μας, τότε υπάρχουν πολλά εργαλεία που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε προς όφελός μας. Δύο είναι οι κύριες ομάδες των δράσεων μας. Η πρόληψη και η θωράκιση.
Η ραγδαία μείωση των ρύπων και ειδικά του CO2. Η μείωση της εξάρτησης από το πετρέλαιο και τους υδρογονάνθρακες και η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα πάρει πολλές δεκαετίες, αλλά πρέπει να προχωρήσει με έντονους ρυθμούς. Άμεσα και με την μέγιστη ταχύτητα. Στην Ελλάδα με τις περισσότερες ημέρες ηλιοφάνειας στην Ευρώπη δεν θα πρέπει να υπάρχει κανένα δημόσιο κτίριο χωρίς φωτοβολταϊκά πάνελ στις στέγες ενώ θα πρέπει να ενισχυθεί και η επιλογή φωτοβολταϊκών συστημάτων και από τους πολίτες.
Σημαντική είναι επίσης και η ανάπτυξη συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας, κάτι που ακόμα δεν έχει συζητηθεί έντονα στην χώρα μας. Προφανώς δεν μπορούμε να καλύψουμε την ολοένα και αυξανόμενη ζήτηση ενέργειας παγκοσμίως. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να επιμείνουμε στις μορφές παραγωγής ενέργειας που συμβατικά χρησιμοποιούμε σήμερα.
Η ενίσχυση της ενεργειακής αποδοτικότητας. Τα κτίρια μας, οι παραγωγικές μονάδες μας, δεν μπορούν να συνεχίσουν να υπάρχουν ακολουθώντας μοντέλα του παρελθόντος. Θα πρέπει να ακολουθήσουμε βιώσιμες και πράσινες λογικές κατασκευής και λειτουργίας χρησιμοποιώντας διαφορετικά υλικά και μεθοδολογίες. Η εφαρμογή συνθηκών κυκλικής οικονομίας κρίνεται παραπάνω από απαραίτητη σε όλους τους τομείς της παραγωγής μας. Συγχρόνως η ενεργειακή αυτονομία και ειδικά στην κατασκευή νέων κτιρίων θα πρέπει να μπει σε ένα πιο αυστηρό και έντονο πλαίσιο διαλόγου.
Η σοφή διαχείριση του υδάτινου στοιχείου με μέτρα και πολιτικές που δυστυχώς ακόμα δεν έχουμε υλοποιήσει. Θα πρέπει να σταματήσει άμεσα η κατασπατάληση του νερού ενώ ακόμα και η συλλογή του νερού των έντονων βροχοπτώσεων στις πόλεις κρίνεται απαραίτητη. Τέλος, η αύξηση τελών προς τα νοικοκυριά, τις καλλιέργειες και τις μονάδες που σπαταλάνε αλόγιστα το νερό κρίνεται απαραίτητη ενώ θα πρέπει να αλλάξουν άμεσα οι συνθήκες άρδευσης των καλλιεργειών.
Η ανάπτυξη και η εφαρμογή αντιχαλαζικών μέτρων στις καλλιέργειες. Σύντομα οι χαλαζοπτώσεις θα είναι τόσο έντονες που θα οδηγηθούμε σε μείωση της εθνικής μας παραγωγής. Πριν συμβεί αυτό θα πρέπει να αναζητήσουμε όλες εκείνες τις πολιτικές αντιχαλαζικής πρόληψης για τους αγρότες μας. Και με μορφές θωράκισης και με μορφές πρόληψης των χαλαζοπτώσεων.
Η άμεση στροφή σε ηλεκτρικά οχήματα για όλους τους πολίτες και τα μέσα μαζικής μεταφοράς και απαγόρευση όλων των βενζινοκίνητων και πετρελαιοκίνητων οχημάτων μέχρι το 2030 σε όλη την χώρα. Με εργαλεία όπως η απόσυρση οχημάτων και η υποστήριξη μέσω της μείωσης των τελών κυκλοφορίας και της έκπτωσης ηλεκτρικών οχημάτων να ξεκινήσει άμεσα η αλλαγή του εθνικού στόλου των οχημάτων μας.
Σημαντική είναι επίσης και η ενέργεια που χρησιμοποιούμε για τις εναέριες μεταφορές μας. Δύσκολος ο γρίφος και η μετάβαση σε πράσινες εναέριες μεταφορές. Θα πρέπει να ενισχυθεί η έρευνα προς αυτή την κατεύθυνση σε Ευρωπαϊκό επίπεδο τουλάχιστον.
Η προσαρμογή των σχεδίων πολιτικής προστασίας και ο άμεσος σχεδιασμός σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Η φωτιά στο Μάτι, οι καταστροφές στην Χαλκιδική πρέπει να μας διδάξουν ότι οι Δήμοι μόνοι τους δεν μπορούν να διαχειριστούν τέτοια φαινόμενα. Είναι απαραίτητος ένας άλλος σχεδιασμός θωράκισης των πόλεων, των δασών και των κοινωνιών μας.
Και βέβαια η Ελλάδα θα πρέπει να επιμείνει στα Ευρωπαϊκά και διεθνή φόρα στα ζητήματα της περιβαλλοντικής δικαιοσύνης και των πράσινων πολιτικών από όλες τις χώρες του πλανήτη.
Διαφορετικά ο εφιάλτης έχει ξεκινήσει και ο ανθρώπινος πολιτισμός όπως των γνωρίζουμε βαδίζει με μαθηματική ακρίβεια στον θάνατό του.
It's the Climate Change, stupid!!!
*Ο κ. Νικόλας Καρανικόλας είναι εκλεγμένος Δήμαρχος Δήμου Η.Π. Νάουσας, Αναπλ. Καθηγητής Α.Π.Θ.
