Της Μαρίας Καστρισιανάκη
Ο Ντέιβιντ Κάμερον είναι άριστος σε πολιτικούς τακτικισμούς και ελιγμούς, όχι όμως και σε άσκηση στρατηγικής. Είναι επίσης ευρέως γνωστό ότι, παρότι Αγγλοσάξονας, διακρίνεται για το εκρηκτικό του ταμπεραμέντο. Όταν θυμώνει δεν συγκρατείται με τίποτα, κι αυτό δεν το κάνει μόνο με τους συνεργάτες του, αλλά, δυστυχώς, και με τους ομολόγους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Διαθέτει, ωστόσο, την ικανότητα την τελευταία στιγμή να συνειδητοποιεί τα λάθη του, να ελίσσεται και να αναστρέφει το αρνητικό κλίμα. Αυτή η ιδιαίτερότητα του Βρετανού Πρωθυπουργού φαίνεται ξεκάθαρα στις διαπραγματεύσεις του με την Ε.Ε. για το μέλλον της Βρετανίας σε αυτήν.
Ο Κάμερον δεν υπήρξε ποτέ ευρωσκεπτικιστής και, ίσως φανεί παράξενο, δεν ήταν, ούτε είναι, θαυμαστής της Μάργκαρετ Θάτσερ. Στο γραφείο του δεσπόζει το πορτραίτο του Χάρολντ Μακμίλαν, Πρωθυπουργού της Βρετανία στη δεκαετία του 60, όταν έννοιες όπως ιδιωτικοποιήσεις και οικονομικός νεοφιλελευθερισμός αποτελούσαν αντικείμενο μελέτης και επεξεργασίας στα αμερικανικά πανεπιστήμια και τις δεξαμενές σκέψης. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Ντέιβιντ Κάμερον, που συμπλήρωσε φέτος 10 χρόνια στην ηγεσία των Συντηρητικών, δήλωνε, το 2005, ένθερμος θιασώτης των πολιτικών και οικονομικών επιλογών του Τόνι Μπλερ.
Οι εσωτερικές αντιθέσεις...
Έκτοτε, η πραγματικότητα και οι συσχετισμοί σε Διεθνές αλλά κυρίως σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχουν ανατραπεί. Η οικονομική κρίση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που εξελίχθηκε και σε πολιτική, ανέδειξε τις, εν υπνώσει, αντιθέσεις μέσα στο Συντηρητικό Κόμμα, όσον αφορά τη συμμετοχή της Βρετανίας στην Ευρώπη. Στην αφύπνιση του ευρωσκεπτικισμού μέσα στο Συντηρητικό Κόμμα συνετέλεσε και η εμφάνιση στο προσκήνιο του UKIP, που, με την αντιευρωπαϊκή του υστερία, δηλητηρίασε πολλούς συντηρητικούς ψηφοφόρους. (Μια παρατήρηση εδώ για τη λαθεμένη εντύπωση πολλών στην Ελλάδα ότι η Βρετανία επιδιώκει τη διάλυση της Ευρώπης και ότι παίρνει περισσότερα απ'' ό,τι δίνει. Η Βρετανία είναι η δεύτερη μετά τη Γερμανία χορηγός της Ε.Ε., δηλαδή λαμβάνει πολύ λιγότερα χρήματα απ'' αυτά που δίνει στον Ευρωπαϊκό Προϋπολογισμό, παρά το περίφημο και παρεξηγημένο rebate, δηλαδή τις επιστροφές χρημάτων που εξασφάλισε η Θάτσερ στη δεκαετία του ''80 και το οποίο κατήργησε η κυβέρνηση Μπλερ.).
...έφεραν το δημοψήφισμα
Υπό την απειλή των αποσκιρτήσεων, ο Κάμερον έδωσε υπερβολική έμφαση στην εσωκομματική συνοχή και ανήγγειλε το 2014 τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την Ευρώπη. Κατά την πρώτη θητεία του, απέφυγε μετωπική σύγκρουση με τις Βρυξέλλες, χρησιμοποιώντας, ως άλλοθι, τους κυβερνητικούς του εταίρους, Φιλελεύθερους Δημοκράτες, το πιο φιλοευρωπαϊκό κόμμα στη Βρετανία, αφού και οι Εργατικοί είναι διχασμένοι στο θέμα Ευρώπη.
Το τραγικό λάθος του κ. Κάμερον είναι ότι πριν τις τελευταίες εκλογές συμπεριέλαβε το δημοψήφισμα για την Ευρώπη στο μανιφέστο του Κόμματος. Πίστευε ότι δεν υπήρχε περίπτωση κυβέρνησης πλειοψηφίας, όπως άλλωστε προέβλεπαν όλοι οι δημοσκόποι, και ότι θα συνέχιζε τη συνεργασία του με τους Φιλελεύθερους.
Τους τελευταίους μήνες Ευρώπη και Κάμερον συνέκλιναν στα τρία από τα τέσσερα προαπαιτούμενα της βρετανικής πλευράς, τα οποία δεν απαιτούσαν αλλαγή των συνθηκών: το δικαίωμα του Κοινοβουλίου να νομοθετεί για θέματα εθνικής ασφαλείας, δίχως παρεμβάσεις των Βρυξελλών, την ισότιμη μεταχείριση στη λήψη αποφάσεων των χωρών εκτός Ευρωζώνης και τη διασφάλιση του χρηματοπιστωτικού στάτους του Λονδίνου. Όμως, το τέταρτο προαπαιτούμενο, ο έλεγχος της εσωτερικής μετανάστευσης, εξελίχθηκε σε τοξικό ζήτημα που έχει φέρει τη Βρετανία αντιμέτωπη ακόμη και με πιστούς της συμμάχους, όπως η Ολλανδία και η Σουηδία.
Η τακτική του Κάμερον ήταν να ξεκινήσει με το μαξιμαλιστικό αίτημα να αναθεωρηθεί η συνθήκη που αναφέρεται στην ελεύθερη διακίνηση και απασχόληση Ευρωπαίων πολιτών. Αίτημα που απορρίφθηκε από την Άνγκελα Μέρκελ, όταν προ διμήνου επισκέφθηκε τη Βρετανία. Μέσα σε όλο το χάος που επικρατεί στην Ευρωζώνη, η αλλαγή οποιασδήποτε συνθήκης απαιτεί σε πολλές χώρες δημοψηφίσματα, τα οποία, υπό τις παρούσες συνθήκες, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις. Ως αντίδοτο, ο Βρετανός Πρωθυπουργός πρότεινε τετραετή στέρηση του δικαιώματος σε κοινωνικά επιδόματα στους νέους μετανάστες.
Αντιδράσεις
Η περασμένη εβδομάδα επεφύλασσε δυσάρεστες εκπλήξεις για τον κ. Κάμερον. Οι επισκέψεις του σε Ρουμανία και κυρίως Πολωνία απεκάλυψαν τις αγεφύρωτες διαφορές των ανατολικοευρωπαϊκών χωρών με τη Βρετανία στην οποιαδήποτε αλλαγή στο παρόν στάτους κβο. Η Πολωνία έχει τον μεγαλύτερο αριθμό μεταναστών από κάθε άλλη χώρα της Ε.Ε. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του 2014, στη Βρετανία ζουν και εργάζονται 1.300.000 μετανάστες από την Ανατολική Ευρώπη, από τους οποίους οι 700.000 είναι Πολωνοί. Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι πόλος έλξης για τους μετανάστες από τις φτωχότερες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, λόγω της χαμηλής ανεργίας, της σίγουρης απασχόλησης, της γλώσσας, των κοινωνικών επιδομάτων, τη δωρεάν παιδεία και ιατρική περίθαλψη. Είναι στην πλειοψηφία τους, κυρίως οι Πολωνοί, εξειδικευμένοι τεχνίτες, με εργασιακό ήθος, γι'' αυτό και περιζήτητοι από τους εργοδότες. Παράλληλα, λόγω της ισχυρής στερλίνας, τα εμβάσματα τους είναι σημαντική πηγή εισοδήματος για τις χώρες τους (σημειώνουμε ότι οικογενειακά επιδόματα εισπράττονται από τις οικογένειες των μεταναστών, ακόμα κι αν αυτές παραμένουν στις χώρες τους).
«Η Βρετανία ζητά πάρα πολλά. Έχουμε εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις», είπε, δίχως διπλωματική ευπρέπεια, η πρωθυπουργός της Πολωνίας, Μπεάτα Σίντλο, στην κοινή συνέντευξη Τύπου. Ταυτόχρονα, ο Πολωνός Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Ντόναλντ Τουσκ, διεμήνυσε στον Κάμερον ότι οι όροι του για τετραετή αποκλεισμό των εσωτερικών μεταναστών από τα κοινωνικά επιδόματα παραβιάζουν τη θεμελιώδη αρχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης: της ισότιμης μεταχείρισης. Θα μπορούσε το αίτημα να γίνει δεκτό, αν για παράδειγμα, εφαρμοστεί και για τους Βρετανούς πολίτες που επιστρέφουν στη χώρα τους μετά από διαμονή σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Κύκλοι, κοντά στον Πρωθυπουργό, λένε πως υπάρχει η διάθεση για τέτοιου είδους συμβιβασμό, εφόσον βρεθεί η κατάλληλη διατύπωση που θα κλείσει τα στόματα των διαφωνούντων.
Προοπτικές
Υπάρχουν ακόμα ελπίδες για τον Ντέιβιντ Κάμερον να φθάσει σε μια κατ'' αρχήν συμφωνία με τους εταίρους στη Διάσκεψη Κορυφής αυτήν την εβδομάδα. Ο Πρωθυπουργός επείγεται να τελειώνει με το δημοψήφισμα το συντομότερο δυνατό, ακόμη και τον Ιούλιο του 2016, πριν τις γερμανικές και γαλλικές εκλογές. Γνωρίζει, επίσης, ότι οι εσωτερικές ισορροπίες τον ευνοούν. Το UKIP είναι σχεδόν υπό διάλυση, και αυτό έχει απήχηση στην εκλογική επιρροή του, το Εργατικό Κόμμα, με την εκλογή του Τζέρεμι Κόρμπιν έχει μπει σε ένα φαύλο κύκλο εσωστρέφειας και εσωκομματικών αντιπαραθέσεων που κανείς δεν ξέρει που θα οδηγήσουν. Γνωρίζει επίσης ότι τα μηνύματα που έρχονται από την Τράπεζα της Αγγλίας, τις επιχειρήσεις, το Σίτι, τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ενισχύουν τη θέση του ότι η Βρετανία επιβάλλεται να μείνει στην Ευρώπη. Πάνω απ όλα, όμως, ενστικτωδώς, εμπιστεύεται τον πραγματισμό και την ψυχραιμία των συμπατριωτών του όταν κληθούν να λάβουν αποφάσεις για το εθνικό και προσωπικό τους συμφέρον.
Τα πάντα τώρα πια εξαρτώνται από τις επόμενες κινήσεις του Ντέιβιντ Κάμερον. Ο πρωθυπουργός διαθέτει τα κατάλληλα αντανακλαστικά για να αναστρέψει το κλίμα την υστάτη ώρα, αυτό το έχει αποδείξει. Αριστεύει στις τελικές εξετάσεις, αν και υστερεί στην προετοιμασία. Ωστόσο, στη διεθνή διπλωματία, οι επιτυχίες είναι μεν απόρροια τακτικισμών και ελιγμών υπό την απαραίτητη προϋπόθεση ότι στηρίζονται σε συνεχή επεξεργασία των εναλλακτικών δεδομένων και περιστάσεων.
