Το Grexit δεν έχει φύγει από το τραπέζι - Απαραίτητο το «κούρεμα» του χρέους

Το Grexit δεν έχει φύγει από το τραπέζι - Απαραίτητο το «κούρεμα» του χρέους

 Photo by Bloomberg/Getty Images/Ideal Image

Ο επικεφαλής οικονομικός σύμβουλος της Allianz και πρώην CEO της PIMCO, στην οποία διαχειριζόταν κεφάλαια ύψους 2 τρισ. δολαρίων, μιλάει στο Liberal για την προοπτική ανάπτυξης της Ελλάδας και χαρακτηρίζει αναγκαίο το «κούρεμα» του ελληνικού χρέους, με παράλληλη εφαρμογή μεταρρυθμίσεων αναπτυξιακού χαρακτήρα.

Ο Mohamed El-Erian αποτελεί μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες στις παγκόσμιες αγορές, ενώ στα 7 χρόνια που διετέλεσε διευθύνων σύμβουλος της PIMCO, ο κολοσσός των κρατικών ομολόγων κατάφερε να αυξήσει τα κεφάλαια υπό διαχείριση από τα 800 δισ. δολάρια, στα 2 τρισ. δολάρια.

Ο Dr. El-Erian τάσσεται υπέρ της ονομαστικής μείωσης του ελληνικού χρέους, εκτιμά ότι ο κίνδυνος του Grexit παραμένει και ότι η χώρα δεν μπορεί να επιστρέψει στην ανάπτυξη, όσο δεν εφαρμόζονται αναπτυξιακές πολιτικές. Σύμφωνα με τον ίδιο, η λύση για τα προβλήματα της παγκόσμιας οικονομίας υπάρχει, όμως λείπει η πολιτική βούληση για την αποφασιστική εφαρμογή της.

Συνέντευξη στον Κωνσταντίνο Μαριόλη

Έχετε δηλώσει ότι το Σαββατοκύριακο που κατέρρευσε η Lehman Brothers μείνατε στα γραφεία της PIMCO, προσπαθώντας να εξετάσετε τα πιθανά σενάρια της επικείμενης κρίσης. Έχετε «αναγκαστεί» να κάνετε κάτι αντίστοιχο εξαιτίας της ελληνικής κρίσης χρέους, ίσως το 2010 ή το 2012; Με άλλα λόγια, πόσο μεγάλος θεωρούνταν ο πιθανός αντίκτυπος του Grexit εκείνη την εποχή, όταν η Ελλάδα κυριαρχούσε στα παγκόσμια πρωτοσέλιδα;

Ναι, έχει συμβεί αυτό. Το 2010 και ειδικότερα το 2012, οι συνεργάτες μου στην PIMCO και εγώ εργαζόμασταν πάνω σε αναλυτικά σενάρια για τις πιθανές εξελίξεις στην Ελλάδα και τις επιπτώσεις τους για την Ευρώπη και τις παγκόσμιες αγορές. Εξετάσαμε μία σειρά πιθανοτήτων, από την ανάκαμψη της Ελλάδας μέχρι την άτακτη χρεοκοπία της, η μετάδοση της οποίας θα ήταν τόσο σφοδρή που θα προκαλούσε την διάλυση της Ευρωζώνης. Τα σενάρια αυτά αναπροσαρμόστηκαν με την πάροδο του χρόνου, λαμβάνοντας υπόψη τις εξελίξεις που έτρεχαν. Ήταν μέρος του σχεδιασμού έκτακτης ανάγκης και της ανάλυσης σεναρίων που είναι ζωτικής σημασίας για τις επενδύσεις, τις συντάξεις και τις αποταμιεύσεις των πελατών.

Πιστεύετε ότι ο κίνδυνος του Grexit έχει περιοριστεί, λόγω της στροφής του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα;

Ο κίνδυνος θα εξαλειφθεί πραγματικά όταν η Ελλάδα μπορέσει ξανά να αναπτυχθεί και να το επιτύχει με υψηλό ρυθμό. Χωρίς ισχυρή ανάπτυξη τα οφέλη της οποίας θα διαχέονται ευρέως, είναι πιθανό να συνεχίσουν να υπάρχουν ανά περιόδους ανησυχίες για την κατάσταση της Ελλάδας – σε επίπεδο χρέους - και την οικονομική της βιωσιμότητα. Σε μία τέτοια κατάσταση, η οικονομία θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει προβλήματα, αποτυγχάνοντας να δημιουργήσει τις θέσεις εργασίας που χρειάζονται για να αντιμετωπίσει την ανησυχητική κατάσταση στην ανεργία, ειδικότερα στους νέους.

Έχετε υποστηρίξει ότι ήρθε η ώρα η Ελλάδα να λάβει τη βοήθεια που χρειάζεται, υπό τη μορφή μίας ελάφρυνσης του χρέους με αναπτυξιακό προσανατολισμό. Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά αυτής της προσέγγισης; Εννοείτε ότι πρέπει να υπάρξει «κούρεμα» στην ονομαστική αξία του χρέους;

Ναι. Η Ελλάδα έχει ανάγκη μία σημαντική μείωση του χρέους αν θέλει να έχει την ευκαιρία να αναπτυχθεί. Μάλιστα, βάσει της εμπειρίας των υπερβολικών χρεών σε ολόκληρο τον κόσμο – δηλαδή, της υπερβολικής υπερχρέωσης που συνθλίβει τον οφειλέτη και μειώνει τις εισροές φρέσκων κεφαλαίων – θα έλεγα ότι η Ελλάδα θα δυσκολευτεί πολύ να αναπτυχθεί χωρίς να υπάρξουν ενέργειες από τους Ευρωπαίους εταίρους για τη μείωση των συμβατικών απαιτήσεων έναντι της χώρας.

Με άλλα λόγια, η ελάφρυνση του χρέους αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την οικονομική βιωσιμότητα της Ελλάδας. Για να είναι όμως κάτι τέτοιο επαρκές, που είναι εξίσου σημαντικό, θα πρέπει να συνοδευτεί από αναπτυξιακές μεταρρυθμίσεις και ενίσχυση των θεσμών.

Τόσο η Γερμανία όσο και το ΔΝΤ τονίζουν την ανάγκη εφαρμογής μεταρρυθμίσεων όμως κάθε φορά που υπάρχει συμφωνία για την Ελλάδα, συνοδεύεται από μέτρα λιτότητας, λόγω της απαιτούμενης δημοσιονομικής προσαρμογής. Πως μπορεί να επιστρέψει η ελληνική οικονομία σε τροχιά ανάπτυξης και να προσελκύσει ξένους επενδυτές όταν η κυβέρνηση αυξάνει συνεχώς τους φόρους;

Δεν μπορεί. Και η εμπειρία των τελευταίων ετών το αποδεικνύει. Παρά τα σημαντικά σε όγκο μέτρα λιτότητας που εφάρμοσε η Ελλάδα, η οικονομία δεν έχει καταφέρει να διατηρήσει μία ουσιαστική αναπτυξιακή τροχιά, ενώ αυτή η δυνατότητα για τη χώρα παραμένει υπό σημαντικές πιέσεις. Ως αποτέλεσμα, η ανεργία διατηρείται σε ανησυχητικά υψηλό επίπεδο και η φτώχεια εξαπλώνεται.

Για να είναι αποτελεσματική σε ότι αφορά τη βελτίωση της ευημερίας των Ελλήνων πολιτών, η δημοσιονομική προσαρμογή θα πρέπει να συνοδεύεται από αναπτυξιακές μεταρρυθμίσεις, προστασία των κοινωνικών τομέων και ελάφρυνση του χρέους.

Photo by Don Bartletti/Getty Images/Ideal Image

Είστε ένας από τους πιο σημαντικούς ανθρώπους στον χρηματοοικονομικό κόσμο και ειδικός στα ομόλογα. Εκτιμάτε ότι η Ελλάδα μπορεί να επιστρέψει στις αγορές και να ανακτήσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών μεσοπρόθεσμα;

Και βέβαια η Ελλάδα μπορεί να ανακτήσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών. Όπως έχει αποδειχθεί και σε άλλες χώρες, τα διεθνή κεφάλαια επιστρέφουν στις χώρες που έχουν αποκαταστήσει την οικονομική τους βιωσιμότητα και έχουν αναπτυξιακό momentum.

Στο βιβλίο σας με τίτλο «The Only Game in Town» υποστηρίζετε ότι το οικονομικό... μονοπάτι στο οποίο βρισκόμαστε φτάνει στο τέλος του. Έχετε επίσης εκτιμήσει ότι μέσα στα επόμενα χρόνια δεν θα μπορούμε να διατηρήσουμε τον κόσμο στο επίπεδο που βιώναμε τα τελευταία 5-7 χρόνια. Ποιες είναι οι κυριότερες εξελίξεις που θα πρέπει να περιμένουμε;

Με απλά λόγια, σκεφτείτε ότι το υφιστάμενο μονοπάτι χαρακτηρίζεται από δύο βασικούς παράγοντες. Πρώτον, από την παγκόσμια ανάπτυξη που είναι σταθερή - αν και σε χαμηλό επίπεδο - και δεύτερον, από το γεγονός ότι οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να συγκρατούν την οικονομική μεταβλητότητα, με αποτέλεσμα να ενισχύουν τις τιμές των επενδυτικών τίτλων σε επίπεδα υψηλότερα από αυτά που δικαιολογούν τα θεμελιώδη.

Αυτός ο δρόμος επηρεάζεται πλέον από μία σειρά αυξανόμενων παραγόντων οικονομικής, χρηματοοικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής έντασης και υποκείμενων αντιφάσεων – και αυτό συμβαίνει για έναν απλό λόγο: η παγκόσμια οικονομία δεν είναι δομημένη για να διατηρεί μία παρατεταμένη περίοδο χαμηλής ανάπτυξης, επιδείνωσης των ανισορροπιών και πειραματισμού στις πολιτικές των κεντρικών τραπεζών.

Τις ενδείξεις των αυξανόμενων εντάσεων μπορούμε να τις δούμε παντού γύρω μας. Είτε πρόκειται για την εμφάνιση αρνητικών ονομαστικών επιτοκίων σχεδόν στο ένα τρίτο των παγκόσμιων κρατικών ομολόγων ή για την εμφάνιση αντικαθεστωτικών κινημάτων και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, ένας αυξανόμενος αριθμός απίθανων και αδιανόητων έχουν γίνει πραγματικότητα.

Ο δρόμος στον οποίο πορευόμαστε ενδέχεται να φτάσει στο τέλος του μέσα στα επόμενα τρία χρόνια καθώς η ανάπτυξη θα αποσταθεροποιείται και οι κεντρικές τράπεζες θα χάνουν τη δυνατότητα συγκράτησης της μεταβλητότητας στις χρηματαγορές. Αυτό που θα ακολουθήσει δεν είναι προκαθορισμένο. Εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το τι θα πράξουν οι κυβερνήσεις.

Αν οι κυβερνήσεις σταθούν στο ύψος των ευθυνών τους σε επίπεδο οικονομικής διακυβέρνησης, το υφιστάμενο μονοπάτι θα δώσει τη θέση του σε ενισχυμένη ανάπτυξη και πραγματική χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Σε αυτό θα συμβάλλει η παραγωγική διάθεση κεφαλαίων που σήμερα λιμνάζουν στους ισολογισμούς των επιχειρήσεων και καινοτόμες ενέργειες που θα έχουν ευρύτερες επιπτώσεις για την οικονομία.

Όμως, αν οι κυβερνήσεις αποτύχουν να βελτιώσουν την οικονομική διαχείριση, η χαμηλή ανάπτυξη στις ανεπτυγμένες οικονομίες θα ακολουθηθεί από περιοδικές υφέσεις, η τεχνητή χρηματοπιστωτική σταθερότητα θα δώσει τη θέση της στην αποσταθεροποίηση και οι αναδυόμενες οικονομίες θα δυσκολευτούν πάρα πολύ να τα βγάλουν πέρα. Σε αυτό το δεύτερο πιθανό σενάριο, ο τριπλός συνδυασμός ανισορροπίας (σε εισόδημα, πλούτο και ευκαιρίες) θα επιδεινωθεί, όπως και η πολιτική πόλωση.

Η Fed εμφανίζεται έτοιμη να αυξήσει τα επιτόκια – έχετε προβλέψει ότι αυτό θα συμβεί είτε τον Ιούλιο είτε τον Σεπτέμβριο. Ποια θα πρέπει να είναι η αντίδραση των άλλων μεγάλων κεντρικών τραπεζών, της ΕΚΤ και της BOJ, για την ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας;

Ενώ η FED ενδέχεται να... πατήσει φρένο στην πολιτική της, αν και πολύ προσεχτικά και σταδιακά, η ΕΚΤ και η BOJ είναι διατεθειμένες να προχωρήσουν ακόμη περισσότερο στη... χώρα των πειραματικών μέτρων, με σκοπό να τονώσουν τις οικονομίες τους και να μειώσουν τον κίνδυνο του καταστροφικού αποπληθωρισμού. Αυτή η απόκλιση στη νομισματική πολιτική θα αποτελέσει μία δοκιμασία για μία παγκόσμια οικονομία που ήδη υστερεί επαρκούς πολιτικού συντονισμού.

Ενώ αυτό είναι πιθανό να συμβεί, δεν σημαίνει ότι είναι και αυτό που θα έπρεπε να συμβεί. Σε έναν καλύτερο κόσμο, η Ευρώπη και η Ιαπωνία θα μετέβαιναν από την υπερβολική εξάρτηση στις κεντρικές τράπεζες σε μία πιο ολιστική πολιτική προσέγγιση που βασίζεται σε τέσσερα συστατικά: εφαρμογή αναπτυξιακών μεταρρυθμίσεων που ενισχύουν την παραγωγικότητα, αντιμετώπιση της ανεπαρκούς ζήτησης μέσω της γεφύρωσης του διαθέσιμου εισοδήματος με τις καταναλωτικές επιθυμίες, εξάλειψη των εστιών υπερβολικού δανεισμού και βελτίωση του συντονισμού των διαφόρων πολιτικών στο πλαίσιο της προόδου σε ότι αφορά στην ενίσχυση της τοπικής και παγκόσμιας αρχιτεκτονικής.

Αν μου επιτρέπετε, θα ήθελα να κλείσω με μία αισιόδοξη παρατήρηση, η οποία θα έπρεπε να απασχολήσει τους πολιτικούς. Αυτό που λείπει δεν είναι να αναγνωρίσουμε τη λύση. Μάλιστα, σε μεγάλο βαθμό συμφωνούμε στα βασικά της συστατικά. Αυτό που λείπει είναι η πολιτική βούληση να εφαρμοστεί η λύση αυτή με αποφασιστικό τρόπο είτε πρόκειται για την Ευρώπη, την Ιαπωνία ή τις Ηνωμένες Πολιτείες.

 

WHO IS WHO

Ο Dr. Mohamed Aly El-Erian γεννήθηκε τον Αύγουστο του 1958 και είναι παγκοσμίου φήμης επιχειρηματίας, αρθρογράφος και ειδικός των χρηματαγορών. Σήμερα είναι επικεφαλής οικονομολόγος της Allianz, ενώ έχει διατελέσει Chief Executive Officer, Co-Chief Investment Officer, Managing Director, και Portfolio Manager στην Pacific Investment Management Company (PIMCO), θυγατρικής της Allianz, έως το 2014.

Το αμερικανικό περιοδικό Forbes τον συμπεριλαμβάνει στη λίστα με τους 7 πιο ισχυρούς ανθρώπους του χρηματοοικονομικού τομέα σε παγκόσμια κλίμακα.

Ο Dr. El-Erian συνεργάστηκε για πρώτη φορά με την PIMCO το 1999 και επανήλθε στην εταιρεία το 2007. Διετέλεσε, επίσης, διευθύνων σύμβουλος και πρόεδρος της Harvard Management Company και επικεφαλής επενδύσεων του Harvard University Endowment. Προηγουμένως εργάστηκε στην Salomon Smith Barney/Citibank, και στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Είναι κάτοχος Διδακτορικού και Μεταπτυχιακού στα Οικονομικά, από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Κατέχει επίσης πτυχίο στα Οικονομικά, ως αριστούχος, από το Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ.