Του Τάσου Ι. Αβραντίνη*
Η εκπαίδευση δεν προσφέρεται ως πρόσχημα κομματικής εκμετάλλευσης. Οι αντιδράσεις του συλλόγου γονέων και κηδεμόνων του Ωραιοκάστρου και διάφορων άλλων τοπικών παραγόντων στη φοίτηση των παιδιών των προσφύγων σε σχολεία της περιοχής θίγουν σοβαρότερα ζητήματα από αυτά των άγονων κομματικών αντιπαραθέσεων.
Όλα τα παιδιά που ζουν στην Ελλάδα, ανεξάρτητα εάν οι γονείς τους είναι πρόσφυγες, μετανάστες, νόμιμοι ή παράνομοι, έχουν δικαίωμα στην εκπαίδευση. Δικαίωμα που καθιερώνεται από διεθνείς συμβάσεις, όπως τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και το Σύνταγμα της χώρας. Σε ζητήματα ατομικών δικαιωμάτων υπενθυμίζω επίσης ότι δεν εφαρμόζεται ο κανόνας της πλειοψηφίας.
Πριν από λίγους μήνες ο υπουργός Παιδείας (που τόσα του έχω καταμαρτυρήσει σε άλλα εκπαιδευτικά θέματα) εξήγγειλε σωστά την πρόθεσή του να παρασχεθούν εκπαιδευτικές υπηρεσίες στα παιδιά των προσφύγων, τη σύσταση Επιτροπής για τη Στήριξη των Παιδιών αυτών, καθώς και κάποιες Επιστημονικές Επιτροπές υποβοήθησης του έργου της. Δεν έχω πληροφορηθεί σε τι πορίσματα κατέληξε η πρώτη ή τις εισηγήσεις των επιστημονικών επιτροπών. Δεν γνωρίζω επίσης, εάν οι αποφάσεις του Υπουργείου επί του θέματος είναι καλά ή όχι σχεδιασμένες. Αυτά είναι σοβαρά μεν αλλά δευτερεύοντα ζητήματα μπροστά στο κρίσιμο ζήτημα της ένταξης στην εκπαιδευτική διαδικασία των παιδιών των προσφύγων και των μεταναστών που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα.
Η ουσία είναι ότι σήμερα βρίσκονται σε λειτουργία περισσότερες από πενήντα δομές φιλοξενίας (hot spot) προσφύγων και μεταναστών, ενώ προγραμματίζεται, σύμφωνα με τις κυβερνητικές εξαγγελίες, η άμεση κατασκευή τουλάχιστον είκοσι (20) καινούργιων. Ο τελικός αριθμός των δομών αυτών θα εξαρτηθεί τόσο από την εξέλιξη των προσφυγικών ροών όσο και από τις αποφάσεις των οργάνων της ΕΕ. Το πλήθος των ατόμων που φιλοξενεί κάθε τέτοια δομή κυμαίνεται από 200-300 άτομα στις μικρότερες έως 4.000-5.000 στις μεγαλύτερες. Ένα σημαντικό ποσοστό αυτών των ατόμων είναι παιδιά διαφόρων ηλικιών με εκπαιδευτικές ανάγκες, τα οποία είναι απαραίτητο να μην αποκοπούν κατά το διάστημα της παραμονής τους στην Ελλάδα από την εκπαιδευτική διαδικασία.
Ως προς το ειδικότερο και βραχυπρόθεσμο πρόβλημα των παιδιών των προσφύγων, για όσο χρονικό διάστημα φιλοξενούνται στις πάσης φύσεως δομές φιλοξενίας, δεν είναι καλή η ιδέα της δημιουργίας μέσα σε αυτές εκπαιδευτικών μονάδων. Κι αυτό διότι:
- Πρώτον, κάτι τέτοιο θα συντείνει στην περαιτέρω περιθωριοποίηση των φιλοξενούμενων παιδιών,
- Δεύτερον, οι συνθήκες στα hot spot δεν μπορεί να θεωρηθούν κατάλληλες για την εκτέλεση του εκπαιδευτικού έργου (συνωστισμός, οχλαγωγία, περιορισμένοι χώροι, απουσία σχολικού περιβάλλοντος κ.ο.κ.).
Η προσωρινή λύση στο πρόβλημα δεν είναι λοιπόν, όπως σωστά επισημαίνεται και από το Υπουργείο Παιδείας, η γκετοποίηση και η εικονική προσφορά εκπαιδευτικών υπηρεσιών, αλλά η εκπαίδευση των παιδιών που βρίσκονται σε σχολική ηλικία και φιλοξενούνται στις δομές φιλοξενίας να παρασχεθεί στον φυσικό της χώρο, δηλαδή στις πλησιέστερες προς αυτά σχολικές μονάδες.
Ο σκοπός της πολιτικής αυτής επιλογής είναι:
- Τα παιδιά των δομών φιλοξενίας να μην στερηθούν το αγαθό της εκπαίδευσης, έστω σ' ένα στοιχειώδες επίπεδο.
- Τα παιδιά των δομών φιλοξενίας να περνούν κάποιο τμήμα της ημέρας εκτός των δομών φιλοξενίας, εκπαιδευόμενα στις πλησιέστερες σχολικές μονάδες, αλλά και λαμβάνοντας εκεί και άλλου είδους υπηρεσίες (άθλησης, ψυχαγωγίας, δημιουργικής απασχόλησης, ιατρικής παρακολούθησης, μικρών γευμάτων), όπου αυτό είναι δυνατό.
Δε γνωρίζω τους ακριβείς σχεδιασμούς της κυβέρνησης στο θέμα αλλά αυτό μπορεί να υλοποιηθεί σχετικά εύκολα, στα εξής στάδια:
- Καταγραφή του οικογενειακού, ηλικιακού και εκπαιδευτικού επιπέδου όλων των παιδιών στις δομές φιλοξενίας και ομαδοποίησή τους ανά εκπαιδευτικό επίπεδο και εθνική/γλωσσική ομάδα.
- Εντοπισμός ανά δομή φιλοξενίας ενηλίκων προσφύγων και μεταναστών που είτε ασκούσαν το επάγγελμα του εκπαιδευτικού στην πατρίδα τους, είτε διαθέτουν ιδιαίτερα υψηλό μορφωτικό επίπεδο που καταρχήν τους επιτρέπει να διδάξουν τα παιδιά. Οι ενήλικες αυτοί πρόσφυγες θα αναλάβουν το βασικό μέρος της εκπαίδευσης των παιδιών, καθώς γνωρίζουν τη γλώσσα τους αλλά και το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας προέλευσης. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η εκ μέρους αυτών των προσφύγων ή των περισσοτέρων γνώση της αγγλικής γλώσσας ώστε να διευκολύνεται η συνεννόηση με τους Έλληνες που θα εμπλακούν στο πρόγραμμα.
- Κατάρτιση σε συνεργασία με τις κοινότητες των μεταναστών στην Ελλάδα ενός ελάχιστου προγράμματος σπουδών, με μαθήματα, όπως ενδεικτικά η Μητρική Γλώσσα (της χώρας προέλευσης), τα Μαθηματικά, τα Αγγλικά, τα Ελληνικά και η Φυσική Αγωγή. Σχετικό εκπαιδευτικό υλικό και τεχνογνωσία μπορεί να προσφέρουν επίσης η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ και η Διεθνής Οργάνωση Μετανάστευσης. Όπου υπάρχει η δυνατότητα μπορεί με τη συνδρομή εθελοντών να προσφερθούν κατά τόπους και άλλα μαθήματα. Τη διδασκαλία των μαθημάτων αναλαμβάνουν, όπως ελέχθη, οι ομοεθνείς ενήλικες, αλλά και Έλληνες εκπαιδευτικοί (μόνιμοι, αναπληρωτές) και άλλοι επιστήμονες. Χωρίς να αποκλείεται η παροχή εκπαιδευτικών υπηρεσιών σε εθελοντική βάση, το σύνολο του εκπαιδευτικού προσωπικού θα αμείβεται (από ευρωπαϊκούς πόρους), ενώ κατά περίπτωση μπορεί να παρέχονται και άλλα ειδικότερα κίνητρα (π.χ. μόρια για μελλοντικό διορισμό, αναγνώριση της προσφοράς στη διαδικασία αξιολόγησης, κ.λπ.).
- Μεταφορά των μαθητών από τις δομές φιλοξενίας στις πλησιέστερες σχολικές μονάδες με ειδικά μισθωμένα λεωφορεία κατά τις απογευματινές ώρες και τα σαββατοκύριακα, ώστε να μην επηρεάζεται η βασική λειτουργία των σχολικών μονάδων. Η λειτουργία του προγράμματος για τα παιδιά από τις δομές φιλοξενίας μπορεί να επιτρέψει στη φιλοξενούσα σχολική μονάδα τη δυνατότητα να οργανώσει, εφόσον το επιθυμεί, ποικίλες εκπαιδευτικές δράσεις, όπως λ.χ. κοινές πολιτιστικές εκδηλώσεις, αθλοπαιδιές, προβολή ταινιών, κ.ά., με τη συμμετοχή τόσο Ελληνόπουλων όσο και των αλλοδαπών παιδιών.
Η συνεργασία των κοινοτήτων των μεταναστών που λειτουργούν νόμιμα στην Ελλάδα και έχουν την ίδια χώρα προέλευσης με τους πρόσφυγες θα διευκόλυνε την Ελληνική Πολιτεία στη σωστή προσέγγιση των προσφύγων και θα ήταν ιδιαιτέρως χρήσιμη για την υλοποίηση της πρότασης.
Η χρηματοδότηση της πρότασης μπορεί να γίνει από ευρωπαϊκά κονδύλια που διατίθενται για τη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης.
Συνοψίζοντας, η παροχή εκπαιδευτικών υπηρεσιών στα παιδιά των προσφύγων, για όσο χρόνο φιλοξενούνται προσωρινά στην Ελλάδα έξω από τις δομές φιλοξενίας σε σχολικές μονάδες που βρίσκονται κοντά σ' αυτές, από δασκάλους ομοεθνείς τους ή Έλληνες δεν απαιτεί μεγάλη γραφειοκρατική εμπλοκή του ελληνικού κράτους και μεγάλο κόστος γι' αυτό. Απαιτεί όμως ανοικτούς εκπαιδευτικούς ορίζοντες, κοινωνική ευαισθησία και διάθεση ανιδιοτελούς προσφοράς απ' όλους μας.
* Ο Τάσος Ι. Αβραντίνης είναι δικηγόρος και αντιπρόεδρος της Δράσης.
