Του Διονύση Ρίζου*
Η ψήφιση του νέου ασφαλιστικού νόμου έρχεται να αλλάξει την καθημερινότητα για εκατομμύρια ασφαλισμένους και συνταξιούχους ιδιωτικού και δημόσιου τομέα δημιουργώντας μια νέα πραγματικότητα για το ασφαλιστικό σύστημα όπως το γνωρίζαμε μέχρι σήμερα.
Όλα από τη Δευτέρα θα είναι αλλαγμένα ξεκινώντας από τη δομή του ασφαλιστικού συστήματος, με ένα ενιαίο φορέα κύριας ασφάλισης για όλους πλέον (ΕΦΚΑ) κι έναν φορέα για επικουρική σύνταξη και εφάπαξ, τις εισφορές που πλέον θα υπολογίζονται με βάση το καθαρό φορολογητέο εισόδημα για τους ελεύθερους επαγγελματίες και τους αυτοαπασχολούμενους, τις συντάξεις που πλέον θα υπολογίζονται εντελώς διαφορετικά (Εθνική και ανταποδοτική σύνταξη), θα έχουν νέα πλαφόν, όριο ηλικίας στης συντάξεις θανάτου και «αναπροσαρμογή» των επικουρικών (περικοπές έως 50% για όσους λαμβάνουν συνολικά πάνω από 1.170 €).
Ενιαίος Φορέας
Όλοι οι ασφαλισμένοι αλλά και οι συνταξιούχοι (μισθωτοί, επαγγελματίες, αγρότες, ναυτικοί) ακόμη και όσοι ανήκουν στα προσυνταξιοδοτικά καθεστώτα των τραπεζών υπάγονται πλέον στο ένα και μοναδικό Ενιαίο Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης. Όλες οι υπηρεσίες συντάξεων ενοποιούνται σε αυτόν και όλοι οι μέχρι σήμερα φορείς αποτελούν ξεχωριστούς τομείς για τον ΕΦΚΑ. Αντίστοιχη ενοποίηση θα έχουμε για την επικουρική ασφάλιση και τα εφάπαξ σε έναν πλέον φορέα.Η εν λόγω ενοποίηση αν και είναι ιδιαίτερα φιλόδοξη δεν είναι σίγουρο ότι θα λύσει αρκετά προβλήματα από όσα σήμερα αντιμετωπίζουν οι φορείς καθώς και στο παρελθόν οι διαδικασίες ενοποίησης αποδείχθηκαν χρονοβόρες και αναποτελεσματικές με την ταλαιπωρία να περνάει στον ασφαλισμένο και τον συνταξιούχο.
Παρά την ενοποίηση, για μια μεταβατική περίοδο παραμένουν οι διαδικασίες της διαδοχικής ασφάλισης και της παράλληλης ασφάλισης όπως μέχρι σήμερα τις γνωρίζαμε. Αντίθετα όλες οι συντάξεις πλεόν θα καταβάλλονται από τον ΕΦΚΑ με συνέπεια την μεγαλύτερη ευκολία στη διαστάυρωση των στοιχείων αλλά και στην επιβολή των περικοπών σε όσους λαμβάνουν περισσότερες από μία συντάξεις από διάφορους σήμερα φορείς.
Εισφορές
Οι εισφορές για τους μισθωτούς παραμένουν ως έχουν σήμερα χωρίς να παρουσιάζεται κάποια αλλαγή τόσο στα ποσοστά επιβαρύνσεις εργαζομένου – εργοδότη όσο και στον τρόπο καταβολής.
Τεράστιες αλλαγές όμως επέρχονται πλέον στις εισφορές που θα κληθούν να καταβάλλουν οι ελεύθεροι επαγγελματίες. Οι εν λόγω εισφορές δεν θα υπολογίζονται στις μέχρι σήμερα γνωστές τεκμαρτές ασφαλιστικές κατηγορίες αλλά θα βεβαιώνονται με βάση το καθαρό φορολογητέο εισόδημα σε ποσοστό 20% για την κύρια σύνταξη, 7% για την επικουρική για όποιους ανήκουν και σε επικουρικό φορέα, 4% για το εφάπαξ για όσους υποχρεωτικά ασφαλίζονται σε κλάδους προνοίας και 6,95% για τις παροχές υγειονομικής περίθαλψης. Ειδικά για τους επιστήμονες (δικηγόρους, μηχανικούς, γιατρούς, φαρμακοποιούς) προβλέπονται εκπτώσεις μέχρι και 50% στις εισφορές για την 4ετία 2017 – 2020.
Η εν λόγω αλλαγή θα επιβαρύνει τις εισφορές για όσους επαγγελματίες έχουν καθαρό φορολογητέο εισόδημα πάνω από 18.000 € ετησίως και από το 2021 οπότε και οι «εκπτώσεις» καταργούνται επιβάρυνση θα έχουν οι επαγγελματίες με εισόδημα άνω των 13.000 €.
Παραδείγματα
- Mηχανικός 8ετίας με ασφαλιστέο εισόδημα 15.000 € με τα σημερινά δεδομένα οι ετήσιες ασφαλιστικές του εισφορές ανέρχονται σε 4.541,00 €. Με το νέο νόμο οι εισφορές του διαμορφώνονται στα 5.692,50 € (με την έκπτωση ως το 2020 θα πληρώνει 2.960,10 €)
- Επαγγελματίας 15ετίας με ασφαλιστέο εισόδημα 12.000 € με τα σημερινά δεδομένα οι ετήσιες ασφαλιστικές του εισφορές ανέρχονται σε 5.788 €. Με το νέο νόμο οι εισφορές του θα είναι 3.234 €.
- Γιατρός 8ετίας ασφάλισης με ασφαλιστέο εισόδημα 20.000 € με τα σημερινά δεδομένα οι ασφαλιστικές του εισφορές ανέρχονται σε 3.837,6 €. Με το νέο νόμο οι ασφαλιστικές του εισφορές ανέρχονται σε 6.190,00 € (με την έκπτωση ως το 2020 θα πληρώνει 3.528,30 €)
- Δικηγόρος 5ετίας με ασφαλιστέο εισόδημα 30.000 € πλήρωνε με βάση το ισχύον καθεστώς 4.096 € ετήσια εισφορά. Με το νέο νόμο η εισφορά του θα είναι 11.385 € (με την έκπτωση ως το 2020 θα πληρώνει 7.627 € )
- Επαγγελματίας 15ετίας με ασφαλιστέο εισόδημα 30.000 € με τα σημερινά δεδομένα οι ετήσιες ασφαλιστικές του εισφορές ανέρχονται σε 5.788 €. Με το νέο νόμο οι εισφορές του θα είναι 8.085,00 €
Ιδιαίτερη επιβάρυνση από την αλλαγή στον τρόπο υπολογισμού των εισφορών θα υποστούν οι απασχολούμενοι τόσο σε μισθωτή εργασία αλλά και με «μπλοκάκι» καθώς θα καλούνται να καταβάλλουν εισφορές και από τις δύο πηγές.
Συντάξεις
Οι μεγαλύτερες αλλαγές με την ψήφιση του νέου νόμου έρχονται στις συντάξεις τόσο όσων είναι ήδη συνταξιούχοι όσο και όσων πρόκειται από την επομένη μέρα να αιτηθούν την έξοδό τους στη σύνταξη. Πλέον η σύνταξη θα αποτελείται από δύο τμήματα : από την Εθνική Σύνταξη των 384 € που θα καταβάλλεται αν κάποιος έχει συμπληρώσει 20 έτη ασφάλισης και την Ανταποδοτική σύνταξη που θα υπολογίζεται από τις εισφορές.
Η Εθνική Σύνταξη για όσους ασφαλισμένους έχουν λιγότερα από 20 έτη ασφάλισης αλλά περισσότερα από 15 θα είναι μειωμένη κατά 2% κατ' έτος. Η Ανταποδοτική Σύνταξη θα υπολογίζεται με το μέσο όρο των αποδοχών από το 2002 και μετά με χαμηλούς συντελεστές ανταπόδοσης. Ο σημερινός τρόπος υπολογισμού λαμβάνει υπόψιν ως συντάξιμες αποδοχές για τους δημόσιους υπαλλήλους τις αποδοχές του Οκτωβρίου 2011, για γιατρούς - μέλη ΔΕΠ - ένστολους ο μισθός αποχώρησης, για τις ΔΕΚΟ - Τράπεζες ο μισθός αποχώρησης, για το ΙΚΑ η καλύτερη 5ετία την τελευταία 10ετία και τον ΟΑΕΕ οι ασφαλιστικές κατηγορίες. Με το νέο νόμο προκύπτουν χαμηλότερες συντάξεις για όλους σχεδόν τους ασφαλισμένους γιατί θα χρησιμοποιείται ως βάση υπολογισμού ο μέσος όρος αποδοχών από το 2002 μέχρι την ημερομηνία εξόδου, που θα αποδίδει χαμηλότερη βάση υπολογισμού και επιπλέον γιατί θα είναι εξαιρετικά χαμηλοί οι συντελεστές αναπλήρωσης. Ο νέος υπολογισμός οδηγεί σε μια μεσοσταθμική μείωση της τάξης του 15% σε σχέση με ότι θα μπορούσε να λάβει ως σύνταξη ο ίδιος ασφαλισμένος με το σημερινό τρόπο υπολογισμού ακόμη και μετά τις «μνημονιακές περικοπές».
Κερδισμένοι είναι κάποιες περιπτώσεις ασφαλισμένων που έχουν από 20-25 έτη ασφάλισης οι οποίο και θα δουν ελαφρώς αυξημένοι σύνταξη. Αντίθετα όσοι έχουν αρκετά έτη ασφάλιση θα υποστούν τις μεγαλύτερες μειώσεις.
Παραδείγματα
1. Έμπορος ασφαλισμένος στον ΟΑΕΕ με 40 έτη ασφάλισης, ασφαλισμένος σε μέσες κατηγορίες σήμερα παίρνει σύνταξη με σημερινό τρόπο υπολογισμού 1.280€. Με το νέο νόμο θα πάρει 1.025€. Διαφορά -20%.
2. Μισθωτή ασφαλισμένη στο ΙΚΑ μητέρα, με 30 έτη ασφάλισης και 1.500 € συντάξιμες αποδοχές θα πάρει σήμερα 931 €. Με το νέο νόμο η σύνταξη θα είναι 779 €. Διαφορά -17%.
3. Μισθωτή ΙΚΑ με 15 έτη ασφάλισης και συντάξιμες αποδοχές 600 € με σημερινά δεδομένα θα λάβει σύνταξη 486 €. Με νέο τρόπο υπολογισμού θα λάβει 426 €. Διαφορά -13%.
4. Άνδρας στα Βαρέα με 25 έτη ασφάλισης και 1.200 € συντάξιμες αποδοχές με τον σημερινό τρόπο υπολογισμού θα πάρει 574 €. Με το νέο τρόπο υπολογισμού θα λάβει 631 €. Διαφορά +17%.
5. Άνδρας στα Βαρέα με 25 έτη ασφάλισης και 1.500 € συντάξιμες αποδοχές θα λάβει σήμερα 724 €. Με το νέο τρόπο υπολογισμού θα λάβει 693 €. Διαφορά – 5%.
Τέλος σημαντικά δυσμενής είναι και οι ρυθμίσεις που αφορούν τις συντάξεις λόγω θανάτου καθώς πλέον θεσπίζεται όριο ηλικίας για τη μεταβίβαση της σύνταξης σε επιζώντα σύζυγο. Έτσι για να λάβει κάποιος πλέον τη σύνταξη του θανόντος ή της θανούσης συζύγου θα πρέπει να έχει συμπληρώσει το 55ο έτος της ηλικίας του. Εάν δεν έχει συμπληρωθεί το 55ο έτος τότε η εν λόγω παροχή λαμβάνεται για μία τριετία ή αν υπάρχουν ανήλικα παιδιά μέχρι τα 18 ή τα 24 εάν σπουδάζουν.
*Ο Διονύσης Ρίζος είναι δικηγόρος Αθηνών, εξειδικευμένος στο δίκαιο της κοινωνικής ασφάλισης.
