Του Μανώλη Γραφάκου*
Η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων, νομοθετικά προβλέφθηκε την περίοδο του Χαρίλαου Τρικούπη, αλλά συνταγματικά κατοχυρώθηκε στο Σύνταγμα του 1911, που έφεραν στη Βουλή οι Φιλελεύθεροι του Ελευθερίου Βενιζέλου.
Στόχος της, ήταν η προστασία των δημοσίων υπαλλήλων από τις απολύσεις που υφίσταντο εξαιτίας των πολιτικών τους πεποιθήσεων και λόγω των αλλαγών Κυβερνήσεων, δεδομένου ότι τα πάθη εκείνης της περιόδου ήταν ιδιαίτερα έντονα.
Ενδεχομένως τότε η θεσμοθέτηση της μονιμότητας να ήταν επιβεβλημένη.
Σήμερα όμως, που τα δεδομένα έχουν αλλάξει, που υπάρχει η εμπειρία ενός αιώνα από την εφαρμογή της, που το κράτος μας όπως λειτουργεί δεν εκφράζει κανένα και είναι ισχυρή η πεποίθηση ότι έχει τεράστια ευθύνη για την οικονομική κατάσταση της χώρας, μήπως θα πρέπει να επανεξετάσουμε το θέμα αυτό;
Η μονιμότητα λειτούργησε ως ατιμωρησία και αναξιοκρατία
Δυστυχώς η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων εξελίχθηκε σε συνώνυμο της μη αξιολόγησης, της αναξιοκρατίας και της ατιμωρησίας. Στη συνείδηση των πολιτών έχει μεγάλη ευθύνη για την αναποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης.
Ένας δημόσιος υπάλληλος, που τις προηγούμενες εποχές εισερχόταν στο δημόσιο συχνά μη αξιοκρατικά, καλυπτόταν από τη μονιμότητα και με ελάχιστη προσπάθεια και ανταπόδοση έργου σε σχέση με τις απολαβές του, δεν διέτρεχε κανένα κίνδυνο. Έτσι ο τρόπος εφαρμογής της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων τελικά οδήγησε σε μια νοοτροπία που έκανε το δημόσιο νωχελικό, γραφειοκρατικό, αναποτελεσματικό και κοστοβόρο.
Την ίδια ώρα, στον ιδιωτικό τομέα οι συνθήκες εργασίας είναι ανταγωνιστικές, οι εργαζόμενοι αξιολογούνται καθημερινά για την εργασία τους και υπάρχει μεγάλη κινητικότητα. Οι απολύσεις είναι συχνό φαινόμενο και οφείλονται:
- είτε σε οικονομική αδυναμία της επιχείρησης να αντεπεξέλθει στις οικονομικές της υποχρεώσεις απέναντι στους εργαζομένους της, όπως έχει συμβεί στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια όπου πάνω από ένα εκατομμύριο εργαζόμενοι έχουν χάσει την εργασία τους, και
- Στο γεγονός ότι ο εργαζόμενος που χάνει τη δουλειά του, αποδείχθηκε τελικά ανεπαρκής.
Πιστεύω λοιπόν, ότι κάτω από αυτές τις δύο απλές προϋποθέσεις, θα πρέπει και στο δημόσιο ο εργαζόμενος να οδηγείται προσωρινά ή μόνιμα στην έξοδο χωρίς να στέκεται εμπόδιο η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων, όπως την ξέρουμε μέχρι σήμερα.
Έχω τη γνώμη ότι η βαθιά μεταρρύθμιση που χρειάζεται η δημόσια διοίκηση στη χώρα μας, για να είναι πλήρης, εκτός από άλλες δομικές αλλαγές που θα περιλαμβάνει (μείωση γραφειοκρατίας, μείωση και κωδικοποίηση νομοθεσίας, εκμηδένιση εσωτερικών ροών χρημάτων εντός του δημοσίου κ.α.), πρέπει να εμπεριέχει ένα πλαίσιο αλλαγών στο δημοσιοϋπαλληλικό κώδικα, όπου απλά, ρητά και καθαρά θα προβλέπονται οι ακόλουθες δύο δυνατότητες που σήμερα δεν υπάρχουν, οι οποίες όμως όπως προαναφέρθηκαν ισχύουν στον ιδιωτικό τομέα:
1η δυνατότητα: Σε περιόδους όπου τα έσοδα του κράτους ή του φορέα απασχόλησης του εργαζόμενου μειώνονται, να υπάρχει η δυνατότητα να τεθεί σε διαθεσιμότητα αριθμός εργαζομένων για κάποιο χρονικό διάστημα, με αποφάσεις των οργάνων διοίκησης του φορέα.
2η δυνατότητα: Στις περιπτώσεις που αποδεδειγμένα, μέσα από μια διαδικασία αξιολόγησης, προκύπτει ότι ο εργαζόμενος δεν είναι επαρκής για τη δουλειά που του έχει ανατεθεί, τότε να μπορεί να υπάρξει απομάκρυνσή του από την εργασία.
Χωρίς αυτές τις δύο βασικές προϋποθέσεις, εκτιμώ ότι απλά θα βρισκόμαστε στο ίδιο σημείο, θα κοιτάμε το πρόβλημα και δεν θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε άμεσα και αποτελεσματικά στις μεταρρυθμιστικές αλλαγές που απαιτούνται στη δημόσια διοίκηση της χώρας μας.
Είναι προφανές η ύπαρξη των δύο ανωτέρω δομικών δυνατοτήτων, πρέπει να συνοδεύεται και από τις ακόλουθες βασικές αλλαγές στον υφιστάμενο δημοσιοϋπαλληλικό κώδικα:
- Ο Δημόσιος Υπάλληλος είναι υπάλληλος του Δημόσιου και με άμεσες, ταχύτατες διαδικασίες να μπορεί να μετακινείται κάθε φορά εκεί που υπάρχουν πραγματικές ανάγκες στο σύνολο του δημοσίου τομέα.
- Να θεσπιστεί μια μόνιμη, απλή, γρήγορη διαδικασία κινητικότητας με μόνο αποφάσεις των δύο μονοπρόσωπων οργάνων διοίκησης, δηλ. του φορέα απασχόλησης και του φορέα υποδοχής.
- Να καταργηθούν τα υπηρεσιακά συμβούλια, ο ρόλος των οποίων είναι ακατανόητος.
- Να καταργηθούν οι περιορισμοί στην επιλογή διευθυντών και τμηματαρχών που υπάρχουν σήμερα, έτσι ώστε το κάθε όργανο διοίκησης, να κάνει άμεσα και χωρίς άλλη έγκριση, τις τοποθετήσεις που επιθυμεί από το σύνολο των υπαλλήλων που απασχολεί
- Να απλοποιηθούν οι διαδικασίες τροποποίησης των Οργανισμών Εσωτερικής Υπηρεσίας και να εγκρίνονται μόνο από το όργανο διοίκησης του φορέα.
- Όλοι οι νέοι υπάλληλοι που θα απασχολούνται στο δημόσιο, να είναι υπάλληλοι ορισμένου ή αορίστου χρόνου και όχι μόνιμοι δημόσιοι υπάλληλοι, άρα ΤΕΛΟΣ στις προσλήψεις δημοσίων υπαλλήλων όπως τις ξέρουμε σήμερα.
Τελειώνοντας αυτές τις σκέψεις και ευχαριστώντας το liberal.gr για τη φιλοξενία του, κλείνω κάνοντας δύο ακόμα επισημάνσεις:
1η. Έχοντας μια 12 ετή εμπειρία στο δημόσιο τομέα από θέσεις ευθύνης, έχω γνωρίσει πάρα πολλούς δημόσιους λειτουργούς που τιμούν τον όρκο και τις αμοιβές που λαμβάνουν από το κοινωνικό σύνολο. Μάλιστα οι άνθρωποι αυτοί, είναι η πλειοψηφία των δημοσίων υπαλλήλων. Είναι κρίμα λοιπόν, μια μειοψηφία, όσο μεγάλη και να είναι, να αμαυρώνει τη δουλειά όλων των υπολοίπων. Και πρέπει αυτό το υγιές τμήμα των δημοσίων υπαλλήλων, να κινηθεί προς την κατεύθυνση της υλοποίησης μεταρρυθμιστικών αλλαγών στο δημόσιο τομέα.
2η. Το πρόβλημα που αντιμετωπίζει σήμερα η χώρα μας, πηγάζει από το κόστος και τον τρόπο λειτουργίας του δημοσίου, το οποίο καταναλώνει τους πόρους που παράγει ο ιδιωτικός τομέας. Αν δεν μπει το μαχαίρι βαθιά στο δημόσιο και δεν αλλάξει το συντομότερο η λειτουργία του και η παραγωγικότητά του, εκτιμώ ότι δεν θα μπορέσει να ανακάμψει ουσιαστικά η ελληνική οικονομία, ούτε το ΑΕΠ μας θα αυξηθεί σε τέτοιο βαθμό που θα μεταβάλλει θετικά την ευημερία του μέσου πολίτη σήμερα.
Θέλει λοιπόν τόλμη για βαθιές μεταρρυθμιστικές αλλαγές. Τόλμη από την πολιτική ηγεσία μας, τόλμη όμως και από τους πολίτες, ώστε να απαιτήσουν κι αυτοί τις βαθιές αλλαγές που χρειάζονται στο κράτος και στην οικονομία μας που θα οδηγήσουν στη βελτίωση του επιπέδου της ποιότητας ζωής όλων μας.
* Ο κ. Μανώλης Γραφάκος είναι πρώην Δημάρχος Μελισσίων και Γεν. Γραμματέας του Δήμου Μεταμόρφωσης.
