Του Γιώργου Μπιλλίνη
Μια τεράστια παθογένεια, η χειρότερη ίσως, της ελληνικής διοίκησης είναι το ζήτημα της πολύ χαμηλής ανταποδοτικότητας των φόρων και η αναποτελεσματικότητα του περιβόητου κοινωνικού κράτους. Υποτίθεται ότι οι δομές που έχουν συγκροτηθεί για να παρέχουν συγκεκριμένες υπηρεσίες στους πολίτες οφείλουν να έχουν αποκλειστική τους μέριμνα την καλύτερη και αποδοτικότερη εξυπηρέτηση εκείνων που έχουν ταχθεί να «υπηρετούν». Στην πραγματικότητα κάθε άλλο παρά αυτό συμβαίνει. Οι δομές εμφανίζονται να μεριμνούν πολύ περισσότερο για την ικανοποίηση και τα συμφέροντα των μελών-εργαζομένων τους σε σχέση με τους αποδέκτες των υπηρεσιών τους.
Στην εκπαίδευση πχ, ιδιαίτερα την πρωτοβάθμια και την δευτεροβάθμια, η όλη επικέντρωση είναι εστιασμένη πρωτίστως στην εξυπηρέτηση των λειτουργών της (δασκάλων και καθηγητών) και δευτερευόντως στην άρτια προετοιμασία και εκμάθηση των μαθητών. Πριν μερικές δεκαετίες, όταν οι δάσκαλοι και οι καθηγητές ήσαν μόλις λίγες δεκάδες χιλιάδες πανελλαδικά και οι μαθητές απείρως περισσότεροι, αναλογούσε ένας δάσκαλος/καθηγητής ανά 35-40 μαθητές. Σήμερα, που δημογραφικοί λόγοι έχουν περιορίσει δραματικά τους μαθητές δημοτικών και γυμνασίων-λυκείων, οι λειτουργοί της εκπαίδευσης έχουν αυξηθεί τόσο, που έχουν μετατραπεί σε στρατό. Ξεπερνούν τους 150.000 οδηγώντας την αναλογία εκπαιδευτή προς εκπαιδευόμενους κάτω από το οκτώ. Παλαιότερα οι εκπαιδευτικοί εργάζονταν 5*6 = 30 ώρες εβδομαδιαίως μόνο στην τάξη. Σήμερα το πολύ 15-20 ώρες.
Θα ανέμενε κανείς η βελτίωση αυτών των δεικτών να έχει λειτουργήσει βελτιωτικά για τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Ακριβώς το αντίθετο συνέβη. Οι αιτίες είναι απλές: ΔΟΕ και ΟΛΜΕ αγωνίζονται συνεχώς για διεκδικήσεις που αφορούν στη διεύρυνση των προνομίων και των συμφερόντων εκείνων που εκπροσωπούν και ουδόλως εκείνων στους οποίους απευθύνονται. Απαίτησαν και πέτυχαν τα μέλη τους να μην υπόκεινται σε καμία κρίση. Σε καμία ουσιαστική αξιολόγηση. Ακόμη κι αν αποδειχθούν παιδεραστές, είτε ψυχοπαθείς, παραμένουν στις θέσεις τους. Στην καλύτερη περίπτωση παραμένουν στην οργανική τους θέση και μισθοδοτούνται, χωρίς να υποχρεούνται και να εργάζονται. Αντικαθίστανται από αναπληρωτές. Στην χειρότερη συνεχίζουν το … διδακτικό τους έργο.
Οι συγκρίσεις καταλυτικές: Παλαιότερα υπήρχε η συνεχής κρίση από τους επιθεωρητές. Τηρούνταν η ιεραρχία. Ο λυκειάρχης ή ο διευθυντής του δημοτικού σχολείου είχε εξουσίες. Ασκούσε διοίκηση επί των υφισταμένων του. Υπήρχαν κανόνες που φρόντιζε να τηρούνται. Σήμερα εκλέγεται από τους συναδέλφους του και προσπαθεί να ικανοποιεί και τα πιο παράλογα αιτήματα τους προκειμένου να εμφανίζεται στα μάτια τους ελκυστικός και επιλέξιμος.
Παρόμοια φαινόμενα επικρατούν στους χώρους της υγείας, των οργανισμών κοινής ωφέλειας, της δικαιοσύνης, της κοινωνικής ασφάλισης, της διατήρησης της τάξης, της εξυπηρέτησης των πολιτών, ακόμη και στην εθνική άμυνα.
Το τελευταίο διάστημα, στα χρόνια της κρίσης, το παραπάνω φαινόμενο έχει αποκτήσει καθολικό χαρακτήρα και έχει επιδεινωθεί σε ακραίο βαθμό εξ αιτίας της οικονομικής δυσπραγίας. Είναι λογικό όταν οι διαθέσιμοι πόροι περιορίζονται, να μειώνονται και τα μεγέθη των δομών που χρηματοδοτούν. Πώς μεταφράζεται αυτό από ένα ορθολογικά λειτουργούν σύστημα διαχείρισης; Πολύ απλά με συνένωση και σμίκρυνση των δομών, με στόχευση την όσο δυνατόν μικρότερη διαταραχή της συνεκτικότητας και της αποτελεσματικότητας τους σε μονάδες παραγόμενου έργου και παρεχόμενων υπηρεσιών.
Οικονομικοί λόγοι επιτάσσουν την μείωση των δαπανών για την εκπαίδευση; Η λογική αντιμετώπιση είναι να ελαττωθεί ο αριθμός των διδασκόντων. Να συγχωνευτούν τμήματα και να αυξηθεί ο πληθυσμός των τάξεων με περισσότερους μαθητές ανά τάξη. Να αυξηθούν οι ώρες διδασκαλίας δασκάλων και καθηγητών. Η παράλογη αντιμετώπιση είναι αυτή που ακολουθούμε. Δεν απομακρύνεται κανένας εκπαιδευτικός. Πλήν εκείνων που συνταξιοδοτούνται και δεν αντικαθίστανται. Και τι κάνουμε δήθεν για να περιορίσουμε τις δαπάνες; Κόβουμε τα λειτουργικά έξοδα, δεν προμηθευόμαστε τα απαραίτητα αναλώσιμα υλικά, δεν αγοράζουμε πετρέλαιο θέρμανσης. Και παραλύουμε το σύνολο των δομών.
Απαιτείται η μείωση των δαπανών για την υγεία: Ξεκινάμε από τα βασικά: Εξορθολογικοποιούμε την διάρθρωση και την στελέχωση των δομών. Ενοποιούμε νοσηλευτήρια και κλείνουμε τα πλεονάζοντα μεταφέροντας το προσωπικό τους σε εκείνα που επιλέγουμε να συνεχίσουν να λειτουργούν. Δίνω ένα τραγικό παράδειγμα σπατάλης, αναποτελεσματικότητας και ανορθολογισμού, παράδειγμα για το οποίο έχω ιδία αντίληψη. Στο νομό Λασιθίου υπάρχουν τρία νοσοκομεία. Του Αγίου Νικολάου, της Σητείας και της Ιεράπετρας. Και αρκετά κέντρα υγείας με πολυπρόσωπη στελέχωση. Για να καλύψουν ένα πληθυσμό 70.000 μόλις κατοίκων. Γνωρίζω ότι ουσιαστικά τα νοσοκομεία αυτά καλύπτουν σε μεγάλο βαθμό ανάγκες παροχής πρωτοβάθμιας υγείας. Σαν νοσοκομεία ελάχιστα χρησιμοποιούνται.
Η μεγάλη πλειονότητα του πληθυσμού δεν τα εμπιστεύεται και καταφεύγει στα μεγάλα νοσηλευτήρια του Ηρακλείου, το Βενιζέλειο και το ΠΕΠΑΓΝΗ, που απέχουν χρονικά μόλις 1-2 ώρες. Η ορθολογική αντιμετώπιση είναι η ενοποίηση των τριών λασιθιώτικων νοσοκομείων σε ένα, εκείνο του Αγίου Νικολάου και η μετάπτωση των άλλων δύο σε κέντρα υγείας. Είναι υπεραρκετό για να αντιμετωπίσει το φόρτο των περιστατικών που θα το επέλεγαν. Τι συμβαίνει στην πράξη; Υπολειτουργούν και τα τρία. Καθένα διαθέτει κλητήρες, κηπουρούς, διοικητικό προσωπικό, ξεχωριστό λογιστήριο, οδηγούς ασθενοφόρων κλπ και κοστίζει απελπιστικά υπερβολικά χρήματα. Το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και στη μεγάλη κλίμακα του συνόλου της χώρας. Τεράστια νοσοκομεία, ολόκληρα χωριά, σε πρωτεύουσες νομών, με εκατοντάδες εργαζόμενους, αλλά με ελάχιστες δυνατότητες ουσιαστικής λειτουργίας και αποτελεσματικότητας. Διαθέτουν περιφερειακό, διοικητικό και βοηθητικό προσωπικό σε μεγαλύτερο αριθμό από το απαιτούμενο, αλλά ελλείπουν ιατρικές ειδικότητες και νοσηλευτικό προσωπικό. Για να μην ενοχληθεί ο τοπικός πληθυσμός που θέλει το νοσοκομείο εκεί, για να μην χάσει τη δουλειά του ο λαϊκισμός, αυτό συνεχίζει να υπάρχει, να καταβροχθίζει πόρους, τους οποίους σπαταλά αποκλειστικά για την μισθοδοσία των εργαζομένων. Που όμως αμείβονται για να προσφέρουν ελάχιστα.
Αφορμή για τις σκέψεις αυτές πήρα από τον καθημερινό ειδησεογραφικό βομβαρδισμό των ΜΜΕ: Τα μνημόνια και η τρόικα μας υποχρεώνουν να κάνουμε περικοπές. Προσοχή, δεν μας υποχρεώνει η δεινή οικονομική μας θέση και η χαμηλή διαθεσιμότητα πόρων, μας υποχρεώνουν οι κακοί ξένοι. Ωσάν να είχαμε τα χρήματα και δεν μας επιτρέπουν να τα διαθέσουμε κατά το δοκούν. Κι από πού θα κάνουμε περικοπές; Με ποιο τρόπο; Ορθολογικά ή υπό καθεστώς παραλογισμού και ιδιοτελών σκοπιμοτήτων;
Ιδού τι κάνουμε:
- Δεν υπάρχουν χρήματα για προμήθεια αναλωσίμων υλικών στα νοσοκομεία
- Δεν υπάρχουν σύριγγες, καθετήρες, χειρουργικό υλικό, ορθοπεδικό υλικό, φάρμακα, γάζες, ακόμη και ξενοδοχειακός εξοπλισμός (σεντόνια, κουβέρτες κλπ)
- Δεν υπάρχουν αντιδραστήρια, με αποτέλεσμα να μην διενεργούνται μικροβιολογικές εξετάσεις.
- Δεν υπάρχουν χρήματα για να επισκευαστούν ακτινολογικά μηχανήματα, αξονικοί και μαγνητικοί τομογράφοι, γραμμικοί επιταχυντές κλπ.
- Δεν γίνεται προμήθεια ανταλλακτικών και ο εξοπλισμός νεκρώνει.
- Ανακύπτουν καθημερινά προβλήματα ελλείψεων στα χειρουργεία, που δυσχεραίνουν τη δουλειά των ιατρών και περιορίζουν δραματικά τις διαθέσιμες χειρουργικές κλίνες.
- Εσχάτως διάβασα ότι το υπουργείο υγείας σκέπτεται να επιτάξει κλίνες σε μονάδες εντατικής θεραπείας ιδιωτικών νοσηλευτηρίων, επειδή οι αντίστοιχες των δημόσιων νοσοκομείων που βρίσκονται σε λειτουργία τίθενται εκτός λειτουργίας με γοργούς ρυθμούς.
- Τα διαθέσιμα ελικόπτερα για διακομιδές ασθενών έχουν μειωθεί δραματικά ελλείψει ανταλλακτικών.
- Το ίδιο συμβαίνει με τα περιπολικά της αστυνομίας, με τα ασθενοφόρα του ΕΚΑΒ, με το στολίσκο του Λιμενικού Σώματος.
- Ακόμη και για τα λεωφορεία των αστικών συγκοινωνιών έχει αναφερθεί ότι δεν υπόκεινται στην προγραμματισμένη συντήρηση.
- Το σύνολο των κρατικών οχημάτων κάθε είδους δεν αντικαθιστά φθαρμένα ελαστικά για λόγους οικονομίας. Στο προσκήνιο κίνδυνοι ατυχημάτων.
Γιατί συμβαίνουν όλα αυτά τα αρνητικά; Μα γιατί ο ανορθολογισμός καλά κρατεί. Συνεχίζει ακόμη και σήμερα, την εποχή της χρεοκοπίας, να αποτελεί τον οδηγό της σκέψης μας. Συνεχίζουμε ως κράτος, ως κοινωνία, ως πολίτες, να σκεπτόμαστε και να λειτουργούμε με τους ίδιους όρους της εποχής της δάνειας επίπλαστης ευμάρειας. Με ιδιοτέλεια.
Οι φορολογούμενοι, ενώ τα εισοδήματα τους συνεχώς μειώνονται, καλούνται να καταβάλλουν ολοένα υψηλότερους φόρους για να συντηρήσουν αλώβητη την κρατική μηχανή. Κι εκείνη, αντί να το εκτιμήσει, αντί να λειτουργήσει όσο πιο ορθολογικά μπορεί, αντί να καταβάλλει προσπάθειες να ανταποκριθεί στις θυσίες των πολιτών, τι κάνει; Τους περιφρονεί. Μεριμνά μόνο για τα μέλη της. Περιφρονεί και υποτιμά τους πολίτες που υποχρεούνται να την συντηρούν από το υστέρημα τους. Αρνείται να τους παρέχει τις υπηρεσίες για τις οποίες πληρώνουν. Είτε τις παρέχει πλημμελώς και ελλειμματικές. Συνεχίζει να μισθοδοτεί υπεράριθμο προσωπικό σε σχολεία, που παρέχουν χειρότερες υπηρεσίες. Συνεχίζει να μισθοδοτεί άχρηστες ειδικότητες στα νοσοκομεία. Αντί να προσλαμβάνει νοσηλευτικό προσωπικό, συντηρεί στρατό από διοικητικούς, θυρωρούς, κηπουρούς, κλητήρες, οδηγούς, μαγείρους, τραπεζοκόμους. Συνεχίζει να πληρώνει χειριστές ακτινολογικών μηχανημάτων και τομογράφων, που αδυνατεί να αξιοποιήσει αφού τα μηχανήματα δεν λειτουργούν. Να πληρώνει οδηγούς περιπολικών και ασθενοφόρων, που είναι ακινητοποιημένα. Να πληρώνει το προσωπικό που στελεχώνει δομές που δεν λειτουργούν ή δεν έχουν αντικείμενο. Να προσλαμβάνει 600 καθαρίστριες για να καθαρίζουν ένα κτίριο 10.000 τμ. Να κρατά ζωντανούς εκατοντάδες φορείς χωρίς ουσιαστική προσφορά.
Εδώ εντάσσεται το σκάνδαλο των πάσης φύσεως «κατασκευαστικών» επιχειρήσεων του δημοσίου, που συνεχίζουν να λειτουργούν χωρίς αντικείμενο ενασχόλησης, φαινόμενο για το οποίο θα αφιερώσω ξεχωριστό άρθρο. Κάθε λογικός νους, κάθε σοβαρή χώρα, θα περιόριζε το μέγεθος του κράτους και από τα χρήματα που θα εξοικονομούσε θα συνέχιζε να προμηθεύεται αναλώσιμα και εξοπλισμό, ώστε το απομένον προσωπικό να είναι σε θέση να παρέχει πλήρεις και ολοκληρωμένες τις υπηρεσίες για τις οποίες έχει επιφορτιστεί. Όχι όμως η χώρα μας. Εδώ το πολιτικό προσωπικό από όλο το εύρος του φάσματος δεξιάς-αριστεράς συναινεί καταθλιπτικά σε ένα και μοναδικό στόχο. Να συνεχίσει να μισθοδοτείται ανελλιπώς και απρόσκοπτα το σύνολο των δημοσίων υπαλλήλων. Ασχέτως αν είναι χρήσιμοι, αν είναι απαραίτητοι, αν έχουν αντικείμενο ενασχόλησης, αν έχουν διαθέσιμα τα αναγκαιούντα μέσα για να είναι σε θέση να κάνουν την δουλειά τους...
Οι λήπτες των υπηρεσιών, οι πολίτες, αλλά και το είδος και η ποιότητα των υπηρεσιών που λαμβάνουν, ουδένα φαίνεται να απασχολεί. Για να απογειωθεί ο ανορθολογισμός προστίθενται και οι φωνές των συνδικαλιστών που ζητούν περισσότερες προσλήψεις για να βελτιωθεί η ποιότητα των υπηρεσιών!
Το φαινόμενο που περιγράφω δεν είναι νέο. Αφορά την ίδια χώρα, στην οποία οι ιθύνοντες προτίμησαν κάποτε να προμηθευτούν 120 μαχητικά αεροσκάφη F16 «τυφλά», παρά να αγοράσουν 100 πλήρη με τα ηλεκτρονικά τους συστήματα. Γιατί πάλι κάποιες σκοπιμότητες και όχι η λογική καθοδηγούσαν τις σκέψεις τους. Ομοίως αγόρασαν 1.700 άρματα Leopard τελευταίας γενιάς χωρίς καθόλου βλήματα! Για παρελάσεις. Το να αγοράσουν λιγότερα (π.χ. 1.500 άρματα) μαζί με τα πυρομαχικά τους με τα ίδια λεφτά μάλλον δεν περνούσε από το μυαλό τους.
Τίποτε δεν πρέπει να προξενεί εντύπωση σε τούτη τη χώρα. Ακόμη και στρατό χωρίς οπλισμό μπορούμε να έχουμε, αρκεί να μισθοδοτείται το στράτευμα. Τώρα ποια θα είναι η αποτελεσματικότητα του είναι άλλου παπά ευαγγέλιο. Όση είναι και των υπηρεσιών υγείας, παιδείας, ασφάλειας, δικαιοσύνης κλπ που παρέχει το κράτος μας στους… δυστυχείς υπηκόους του. Μέχρις εκεί εξαντλείται η κοντόφθαλμη θεώρηση και οι ιδεοληψίες μας. Ο απόλυτος ανορθολογισμός είναι ο μόνιμος σύμμαχος και οδηγός που καθοδηγεί τις αποφάσεις και τις ενέργειες μας. Γι αυτό και τα αποτελέσματα που λαμβάνουμε είναι απολύτως συμβατά και αντίστοιχα εκείνων που αξίζουμε.
Λυπάμαι φίλοι μου. Κοινωνίες που εμφορούνται από παρόμοιες λογικές και ακολουθούν παρόμοιες συμπεριφορές είναι μοιραίο να οδηγηθούν στην παρακμή. Είναι γνωστή η αποστροφή του ΓΑΠ ως πρωθυπουργού «αν δεν αλλάξουμε, θα βουλιάξουμε». Πολίτες και πολιτικό προσωπικό, σε αγαστή συνεργασία, έχουν από καιρό συμφωνήσει πως «δεν αλλάζουμε».
