«Ο κορονοϊός θα αλλάξει για πάντα την κοινωνική μας ζωή»
Συνέντευξη Αλέξη Σταμάτη

«Ο κορονοϊός θα αλλάξει για πάντα την κοινωνική μας ζωή»

Ο τρόπος που διασκεδάζουμε, ο τρόπος που περπατάμε στο δρόμο, που βλέπουμε σινεμά και θέατρο, όλα θα αλλάξουν. Ο κορονοϊός θα επηρεάσει σημαντικά την κοινωνική μας ζωή και κάποιες αλλαγές θα είναι βάρβαρες και απότομες, σημειώνει στο liberal.gr ο συγγραφέας Αλέξης Σταμάτης μιλώντας για την επόμενη μέρα: στην οικονομία και την κοινωνία, στον εκδοτικό και συγγραφικό κόσμο, στη ζωή μας.

«Δεν είμαι προφήτης αλλά σίγουρα η ανθρωπότητα δεν θα είναι ίδια, όπως δεν ήταν ίδια μετά το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου ή μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Η παγκόσμια κοινότητα μετά το τέλος της πανδημίας θα στραφεί σε ένα τρόπο ζωής πολύ λιγότερο ιδιωτικό», αναφέρει χαρακτηριστικά. 

Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα:

- Κύριε Σταμάτη, τα «Αθώα Θύματα» που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, ένα σκοτεινό νουάρ όπου σπάει τα σύνορα θύτη και θύματος, γράφοντάς το, φανταζόσαστε ότι θα ζήσουμε κάτι ανάλογο; 

Αυτό που ζούμε σήμερα δεν είναι ακριβώς μία συνθήκη που σπάει τα σύνορα θύτη και θύματος. Υπάρχουν μόνο θύματα. Εκείνο που κυριαρχεί βέβαια παρόλο τον καλό καιρό που βλέπω έξω από το παράθυρο μου είναι το σκοτάδι. Βαθύ, ηλιόλουστο σκοτάδι.

- Είμαστε, τελικά, τα «Αθώα Θύματα» της εποχής; Πρέπει να δούμε τι ακριβώς είναι αυτή εποχή και τι ακριβώς έγινε. 

Η ανθρωπότητα υπήρξε πολλές φορές αντιμέτωπη με λοιμούς, ιούς κι επιδημίες, που την έφεραν στα πρόθυρα του αφανισμού κι ενεργοποίησαν αρχέγονους φόβους περί ολοκληρωτικής εξαφάνισης του ανθρώπινου είδους. Εκείνο που συμβαίνει αυτή τη στιγμή είναι ότι αυτή η καταστροφή έρχεται και επηρεάζει την ζωές μας. Νομίζουμε πως είμαστε άτρωτοι αλλά η φύση είναι πολύ πιο δυνατή από μας. Ανά πάσα στιγμή μπορεί μ’ έναν ιό, μ’ ένα τσουνάμι, μ’ ένα σεισμό να μας αλλάξει όλη την καθημερινότητά μας. Θα περίμενε κανείς ότι σήμερα, σε μια εποχή με εκρηκτική τεχνογνωσία και ανάπτυξη της ιατρικής έρευνας, δεν θα αντιμετωπίζαμε προβλήματα που θεωρητικά ανήκαν στην «παλιά εποχή». Όμως αυτή είναι μια ζωτική πλάνη. Ποτέ δεν θα είμαστε «άτρωτοι».

- Μπορούσε κάποιος να φανταστεί την δυστοπία που ζούμε; Και ο εχθρός αόρατος και πανταχού παρών σαν… δαίμονας ή θεός…

Η τέχνη, της οποίας υλικό είναι η ανθρώπινη φύση, αποτύπωσε και εξερεύνησε αυτήν την φοβερή αγωνία με διάφορους τρόπους. Οι δημιουργίες αυτές ωστόσο άνθισαν σε εποχές που η κρίση αυτή αντιμετωπίζονταν ως μυθοπλασία, είτε ως μια αναφορά σε ένα βαθύ παρελθόν. Τώρα, οι καλλιτέχνες, εγκλωβισμένοι και οι ίδιοι μέσα στο πρόβλημα, θα πρέπει να σκεφτούν νέους τρόπους απεύθυνσης, όπως και οι φιλότεχνοι να αναζητήσουν εναλλακτικές μεθόδους επαφής με την τέχνη.

- Μπορείτε να φανταστείτε την επόμενη μέρα μας; 

Δεν είμαι προφήτης αλλά σίγουρα η ανθρωπότητα δεν θα είναι ίδια, όπως δεν ήταν ίδια μετά το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου ή μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Η παγκόσμια κοινότητα μετά το τέλος της πανδημίας θα στραφεί σε ένα τρόπο ζωής πολύ λιγότερο ιδιωτικό. Η ανάγκη για έλεγχο θα είναι πολύ πιο έντονη. Η κοινωνική μας ζωή είναι βέβαιον ότι θα αλλάξει. Ο τρόπος που διασκεδάζουμε, ο τρόπος που περπατάμε στο δρόμο, που βλέπουμε σινεμά και θέατρο, αυτές οι αλλαγές θα είναι βάρβαρες και απότομες. Και ελπίζω να υπάρξει κάποια αντίδραση για να μπορούν για διασφαλιστούν όσο γίνεται περισσότερο οι κεκτημένες μας ελευθερίες. Δεν θα πρέπει αυτή η «Κατάσταση Έκτακτης Ανάγκης» να γίνει καθεστώς.

- Την επόμενη μέρα μας ως άτομα 

Ως άτομα θα περάσουμε σε έναν διαφορετικό τρόπο ζωής. Ελπίζω να μην κυριαρχήσει η καχυποψία και η μισαλλοδοξία και να μην βρουν ευκαιρία κάποιες σκοτεινές δυνάμεις να σπεκουλάρουν πάνω σε αυτή την ανακούφιση. Να μην οδηγήσουν το άτομο σε έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο ζωής. αναγκάζοντας τον να παραχωρήσει πολλές από τις αυτονόητες ελευθερίας.

- Ως συγγραφείς; Σχεδόν καταλύεται η έννοια της δυστοπίας, ναι;

Δε νομίζω ότι καταλύεται αυτή η έννοια. Δυστοπικά έργα έχουν γραφτεί και μετά τη μεγάλη πανώλη και μετά την ισπανική γρίπη. Δυστυχώς υπάρχουν ένα σωρό ακόμη καταστροφές που μπορεί να φανταστεί κανείς.

- Η επόμενη μέρα τον εκδοτικό χώρο;

Η αντίδραση του εκδοτικού χώρο απέναντι σε αυτό το πρόβλημα πιστεύω ήταν αρκετά ενδιαφέρουσα. Οργανώθηκαν πολλές διαδικτυακές δράσεις, έγιναν αρκετές προσαρμογές, ώστε να μην νεκρωθεί ο χώρος. Μόλις πριν από λίγες μέρες είχα την εμπειρία μιας online παρουσιάσεις το τελευταίο μου βιβλίο «Αθώα Πλάσματα» που συγκέντρωσε πολλές χιλιάδες προβολές, κάτι που θα ήταν αδύνατον φυσικά σε μία ζωντανή εκδήλωση. Πιστεύω ότι το ηλεκτρονικό εμπόριο στο βιβλίο θα ανθίσει ιδιαίτερα. Ταυτόχρονα, ελπίζω τα βιβλιοπωλεία ως φυσικοί χώροι να εξακολουθούν να υπάρχουν και να προσελκύουν τους βιβλιόφιλους. Υπάρχει και ένα ζήτημα αμιγώς λογοτεχνικό. Κατά πόσον αυτή εξέλιξη θα επηρεάσει τους τρόπους αφήγησης. Νομίζω πως αυτό θα συμβεί. Θα δούμε πιθανότητα διαφορετικούς τρόπους αφήγησης χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αυτοί δεν θα συνυπάρχουν με τους «παραδοσιακούς».. Όσον αφορά τα χρονίζοντα προβλήματα στο χώρο των εκδόσεων και της πολιτικής του βιβλίου, μια που είδαμε πως όταν υπάρχει ανάγκη, υπάρχει και λύση, ελπίζω να πάμε καλύτερα

- Στον Οικονομικό τομέα;

Από ότι βλέπουμε ο καπιταλισμός δεν καταρρέει ακόμα και μένα τέτοιο γερό χτύπημα. Όταν χρειάζεται, βρίσκει τρισεκατομμύρια ευρώ ή δολάρια για προγράμματα διάσωσης. Ανασυντάσσεται και προσαρμόζεται με μεγάλη ευελιξία. Ωστόσο, εκείνοι που θα πληγούν περισσότερο είναι όπως πάντα οι πιο φτωχοί άνθρωποι. Ο νέος τρόπος εργασίας εξ αποστάσεως που είναι βέβαιον ότι θα προκριθεί, δεν είναι βέβαιο ότι θα βρει τους πάντες έτοιμους και δεν είναι δυστυχώς σίγουρο ότι θα κινδυνεύσουν πολλές θέσεις εργασίας αλλά και ολόκληροι κλάδοι. Θα πρέπει λοιπόν να υπάρξουν μέτρα για την προστασία των  ομάδων εκείνων που πλήττονται. 

- Στο μεταξύ πρέπει να επιζήσουμε, οδηγίες προς ναυτιλομένους;

Κοιτάξτε, δεν πιστεύω ότι πρέπει να γίνονται τέτοιες οριακές καταστροφές για να εμβαθύνουμε στο μέσα μας. Καταλαβαίνω βέβαια την συλλογική ανάγκη για την προβολή της ενασχόλησης με το βαθύτερο εαυτό. Ωστόσο αυτός δεν ανθεί όταν δεν υπάρχει ο Άλλος. Και ο άλλος δεν είναι μόνο ο σύντροφος σου ή το παιδί σου, είναι και τον πλησίον. Δυστυχώς το πλησίον αυτή τη στιγμή είναι τουλάχιστον δύο μέτρα μακριά, αν όχι ακυρωμένο. Είναι μία συνθήκη που τεστάρει πολύ άγρια τις ανθρώπινες σχέσεις. Από την άλλη προσφέρονται λύσεις μέσω διαδικτύου οι οποίες μπορεί να απαλύνουν αυτή την μοναξιά. Είμαι απόλυτα υπέρ, προσπαθώ και εγώ με τις δικές μου δυνάμεις να βοηθήσω, αλλά ξέρω ότι αυτή είναι μία παροδική λύση. Προσωπικά ο εγκλεισμός αυτός δε μου είναι κάτι καινούργιο. Έχω περάσει αρκετά χειρότερα. Αλλά δεν το εύχομαι σε κανέναν.

ΑΛΕΞΗΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ

- Ας σας ζητούσα μικρό ημερολόγιο εγκλεισμού;

Είμαι αυτοπεριορισμένος σπίτι από την Τρίτη 10 Μαρτίου. Ανήκω στις ευπαθείς ομάδες και πρέπει να προσέχω ακόμη πιο πολύ. Η καραντίνα δε μου δημιουργεί βαρεμάρα. Το αντίθετο. Μεγαλώνουμε μαζί με τη γυναίκα μου, την Εύα, το γιο μας, Ερμή, ο οποίος είναι δεκατριών μηνών και είμαστε σε διαρκή εγρήγορση. Η Εύα είναι στο Εθνικό, έπαιζε στην παράσταση των Ρέππα – Παπαθανασίου, «Φεγγάρι από χαρτί», στο Ρεξ. Πριν από κάποιες μέρες τα θέατρα έκλεισαν. Ο Ερμής χαίρεται που έχει τον μπαμπά και τη μαμά 24/7. Δεν καταλαβαίνει φυσικά τίποτα, αλλά κάποτε θα του πούμε: Μίλησες, περπάτησες, όταν είμασταν σε καραντίνα το 2020. Τελευταίως έχει μάθει μια λέξη που επαναλαμβάνει συνέχεια. Για κάποιο περίεργο λόγο, είναι η λέξη «έντεκα». Τι να σημαίνει άραγε; Θα δείξει.  Στο λίγο μας ελεύθερο χρόνο, όταν ο Ερμής κοιμάται, κάνουμε μαθήματα μέσω skype – εγώ δημιουργικής γραφής, η Εύα υποκριτικής (διδάσκει στο Deree). Ταυτόχρονα, γράφω το νέο μου μυθιστόρημα το οποίο, εντελώς τυχαία, έχει ως θέμα τον εγκλεισμό μιας πολύ ιδιαίτερης ομάδας «χαρακτήρων» σε μια πανσιόν. Το τρέχον μου βιβλίο «Αθώα Πλάσματα» (Εκδ. Καστανιώτη 2020) δεν είχε κλείσει μήνα στα βιβλιοπωλεία από τη στιγμή που σοβάρεψε η κρίση. Υπάρχει όμως η δυνατότητα να το αγοράσει κάνεις διαδικτυακά

Ξανακοιτάζω τι έγραψα παραπάνω. Εάν μου τα έλεγε κανείς αυτά, πριν από λίγες βδομάδες, δε θα τα πίστευα. Κι όμως, αυτή είναι η πραγματικότητα. Προσωρινά, έχουν κλείσει όλα. 

Κάποτε κάναμε σχέδια. Ακόμη κάνουμε. «Τι θα γίνει μετά;» λέμε για την τωρινή κρίση. Είναι ανθρώπινο. Είναι φυσικό. Είναι απότοκο του αισθήματος ασφάλειάς μας. Η ασφάλεια όμως δεν υπάρχει στη φύση. Το «θέλω να είμαι ασφαλής και ευτυχισμένος» σημαίνει «κοροϊδεύω τον εαυτό μου». Είναι μια από τις πιο κοινότοπες ζωτικές ψευδαισθήσεις του έλλογου δίποδου. Όσο πιο σύντομα απαλλαγούμε από αυτές τις δοξασίες, τόσο πιο πολύ θα απολαύσουμε πραγματικά τη ζωή μας. Τίποτα, μα τίποτα δεν είναι δεδομένο. 

Σιγά σιγά πρέπει να πετάμε από πάνω μας τις ασφάλειες, πράγμα που – όπως τα έφερε η συγκυρία – είναι σχεδόν αυτονόητο στις μέρες μας. Σχετικά με τη συγγραφή ας πούμε, την εργασία μου, το να την κάνω όπως θέλω και να είμαι ασφαλής – ειδικά στη χώρα αυτή – είναι ουτοπικό. 

Κανείς όμως δε μου την επέβαλε. Είναι ωστόσο από τις λίγες –ίσως η μόνη – απόφαση της ζωής μου για την οποία αισθάνομαι σιγουριά. Ανεξάρτητα από το όποιο αποτέλεσμα. Εξάλλου στην τέχνη, όπως και στη ζωή, σημασία έχει η διαδικασία, όχι το αποτέλεσμα. Επέλεξα αυτό το ρίσκο, αυτήν την ανασφάλεια, γιατί ίσως μπορεί και να ’ναι κι η μόνη μου ελπίδα. Κάθε κύκλος ζωής μου το επιβεβαιώνει. Σκάσε και προσαρμόσου. Αντιδρώντας διαρκώς στις αέναα μεταλλασσόμενες συνθήκες δημιουργείται και η εκάστοτε συγκυρία. Έτσι διατηρεί την όποια αυθεντικότητά της. Υπάρχουν τα δεδομένα και υπάρχουν και τα απρόβλεπτα. Το δαχτυλικό σου αποτύπωμα μπορεί να είναι ίδιο για πάντα, αλλά ποιος ξέρει τι ταραχή συμβαίνει υποδόρια;

Καλή δύναμη σε όλους σε αυτήν την μάχη του καναπέ που αποδεικνύεται πιο σκληρή απ’ όσο ακούγεται. Μένουμε μέσα. 

- Ανησυχείτε για τον Ερμή; Ήρθε σε μια κατ’ ουσίαν άγνωστη εποχή…

 Είμαι ένας κατεξοχήν αισιόδοξος άνθρωπος. Όχι δεν ανησυχώ για τον Ερμή. Κάθε παιδί έρχεται στον κόσμο σε μία περίεργη εποχή. Κάθε εποχή στον κόσμο είναι κάτι εξαιρετικά σύμπλοκο αλλά και εξαιρετικά απλό. Το κάθε τώρα είναι στην αιχμή της νεωτερικότητας, στην αιχμή της ζωής και αυτό ακριβώς συνέβη στον Ερμή. Ελπίζω να ζήσει σε καλύτερους καιρούς από ότι εμείς αλλά αυτό είναι μία μπανάλ ευχή που κάνουν όλοι γονείς!

- Τι πιστεύετε ότι είναι εκείνο που θ’ αντέξει; 

Φυσικά ο άνθρωπος, ο όποιος αντέχει απίθανα πράγματα. «Θεέ μου μη μου δίνεις αυτό που μπορώ να αντέξω», είναι μία φράση που δεν ξεχνώ ποτέ.