Μίζες: Μια πολύ καλή λέξη

Του Αλέξανδρου Σκούρα

Ως φιλελεύθερος, έχω αποδεχτεί μια σκληρή αλήθεια: όταν ένας Έλληνας ακούσει για πρώτη φορά για τον Λούντβιχ φον Μίζες, είναι αναπόφευκτο να πάει το μυαλό του συνειρμικά στις γνωστές μίζες, στις προμήθειες που, όπως αποδεικνύει τρανταχτά η πρόσφατη πολιτική ιστορία της χώρας μας, πάνε χέρι-χέρι με το υπερδιογκωμένο κράτος.

Τι τραγική ειρωνεία όμως είναι αυτός ο συνειρμός να γίνεται με τον κατεξοχήν οικονομολόγο που προειδοποίησε γι' αυτές τις αρνητικές συνέπειες του μεγάλου κράτους για τον οικονομολόγο που ακόμη και τον μαθητή και συνεργάτη του Χάγιεκ τον αποκάλεσε σε μια στιγμή υπερβολής “σοσιαλιστή”.

Χάρη στον Μίζες, ορθώθηκε στον εικοστό αιώνα ένας σημαντικός ανταγωνιστής στη θετικιστική οικονομική σκέψη. Μεθυσμένοι από την πρόοδο των θετικών επιστημών και ιδίως της φυσικής, οι οικονομολόγοι του κύριου ρεύματος της εποχής έθεσαν ως φιλόδοξο στόχο την πλήρη μαθηματικοποίηση των οικονομικών, τη χρήση στατιστικών μεθόδων, σωρευτικών μεγεθών όπως η συνολική ζήτηση και προσφορά και περίπλοκων εξισώσεων που θα επέτρεπαν όχι μόνο την ακριβή πρόβλεψη αλλά και τον κεντρικό σχεδιασμό της οικονομίας προς το αποτελεσματικότερο.

Ο Μίζες, πρωταγωνιστική μορφή της Αυστριακής Σχολής στον 20ο αιώνα αντέτεινε ότι τα οικονομικά δεν είναι μια ακριβής επιστήμη, καθώς αφορούν πρωτίστως τη μελέτη της ανθρώπινης δράσης, η οποία με τη σειρά της προσδιορίζεται από το τι αξία αποδίδουμε κάθε στιγμή στα πράγματα και τις επιλογές μας. Εντέλει, τα οικονομικά αφορούν τα άτομα, τις βαθιές προσωπικές τους αξίες, τις συχνά ευμετάβλητες προτιμήσεις τους και το πώς τις εκφράζουν αυτές στην πράξη, και κανένα σωρευτικό μέγεθος, κανένα μακροοικονομικό μοντέλο δεν μπορεί να δώσει μια αξιόπιστη και χρήσιμη εικόνα αυτού του φαινομένου.

Αν κάτι μας βοηθά να βγάλουμε άκρη σ' αυτό τον ωκεανό της υποκειμενικότητας, δεν είναι το ραβδί κάποιου οικονομολόγου ή πολιτικού που ζηλεύει τους διευθυντές ορχήστρας, αλλά μηχανισμοί όπως οι τιμές που αποτυπώνουν με τρόπο εύληπτο τις αμέτρητες αξιολογήσεις των ανθρώπων.

Ομοίως, ο Μίζες - σε συνεργασία με τον Χάγιεκ - κατέρριψε τη διαδεδομένη τότε, αλλά και τώρα ιδέα, ότι οι οικονομικές κρίσεις συμβαίνουν επειδή δεν υπήρχαν στο τιμόνι της οικονομίας οι κατάλληλοι σοφοί και αγαθοί καπετάνιοι. Αντιθέτως, μας επισημαίνουν οι Αυστριακοί, οι κρίσεις συχνότατα συμβαίνουν γιατί οι επίδοξοι αυτοί πλοίαρχοι πείραξαν τα επιτόκια για ενισχύσουν τεχνητά την οικονομία. Αυτή η παρέμβαση διαταράσσει τον οικονομικό συντονισμό ανάμεσα στην κατανάλωση, την αποταμίευση και τα επιχειρηματικά σχέδια, και εντέλει οι φούσκες που πρόσκαιρα δημιουργεί σκάνε ως κρίσεις παρασέρνοντας τα πάντα στο πέρασμά τους.

Αυτή η καταστατική ταπεινότητα ως προς τις δυνατότητες μας να παρεμβαίνουμε σκόπιμα και επωφελώς στην περίπλοκη λειτουργία του οικονομικού φαινομένου, η γνωσιολογική απόρριψη του σοσιαλισμού σε όλες τις επιμέρους μορφές του, είναι η σημαντικότερη συμβολή του Μίζες στην οικονομική σκέψη, και το κεντρικό θέμα ολόκληρου του έργου του. Ένα έργο που αξίζει να διαβαστεί ιδιαίτερα σήμερα, που οι ιδέες περί ενός σοφού και αγαθού σχεδιαστή της οικονομίας αρχίζουν ξανά να γίνονται δημοφιλείς διεθνώς, καθώς οι άνθρωποι φαίνεται πως ξεχνούν σταδιακά τα τραγικά αποτελέσματα του δοκιμασμένου στην πράξη σοσιαλισμού.

Αν λοιπόν θέλετε να μάθετε περισσότερα γι' αυτόν τον σημαντικότατο οικονομολόγο και κοινωνικό στοχαστή, αγοράστε αύριο Παρασκευή 4 Απριλίου τον Φιλελεύθερο, όπου στο πλαίσιο της συνεργασίας με το ΚΕΦίΜ θα κυκλοφορήσει η εξαιρετικά ενδιαφέρουσα σύνοψη του έργου του Μίζες που επιμελήθηκε ο Eamonn Butler. Και αν γελάσατε όταν πρωτοακούσατε το επώνυμο του μεγάλου αυτού Αυστριακού, δεν πειράζει - όλοι μας το πάθαμε την πρώτη φορά!