Στην πιο κρίσιμη φάση για την χώρα, εκεί που αυτή πήγαινε να ανοίξει βηματισμό, έρχεται μια νέα κρίση που δυστυχώς δεν αφορά μόνο τον κορoνοιό, αλλά συνδέεται με το προσφυγικό και τις εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, πλήττοντας το στρατηγικό αφήγημα της Ελλάδας ως ενός ανερχόμενου επενδυτικού προορισμού, τονίζει στο liberal.gr ο επικεφαλής Οικονομολόγος του ΣΕΒ, Μιχάλης Μασουράκης.
“Η κρίση χτυπά σε μία κρίσιμη φάση, όπου οι επενδύσεις στη χώρα μας είναι οι χαμηλότερες στον κόσμο ως ποσοστό του ΑΕΠ, και όσες γίνονται δεν αρκούν παρά μόνο για τη συντήρηση του κεφαλαιακού εξοπλισμού, χωρίς να προσθέτουν πολλά στο παραγωγικό δυναμικό της χώρας”, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά.
Κυρίως όμως διαπιστώνει ότι παρά τις φιλότιμες, όπως λέει, προσπάθειες της κυβέρνησης και τα φιλοαναπτυξιακά μέτρα, εντούτοις οι επενδύσεις δεν φαίνεται να επιτυγχάνονται, ενώ η οικονομία συνεχίζει τουλάχιστον προς ώρας να επικεντρώνεται στην οικοδομή και τις κατασκευές. “Η τύχη βοηθά πάντα τους προετοιμασμένους. Το γεγονός ότι η νέα αυτή κρίση έρχεται, ενώ δεν έχουν ακόμη σταθεί στα πόδια μας από την τελευταία, μας υπενθυμίζει ότι οι καθυστερήσεις στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις κοστίζουν”, αναφέρει με νόημα ο κ. Μασουράκης για τις χαμένες ευκαιρίες των τελευταίων ετών.
Βλέπει ότι φαινόμενα ντόμινο, όπως συνέβη χθες από το συνδυασμό πετρελαίου-κορωνοιού, αρχίζουν να εμφανίζονται εκεί όπου αποκαλύπτονται τα ευάλωτα σημεία της παγκόσμιας οικονομίας, (αρνητικά επιτόκια, τεράστιο χρέος, υπερβολικές κεφαλαιοποιήσεις αγορών), ενώ ειδικά για την Ελλάδα επισημαίνει ότι “όσο καθυστερούμε να αυξήσουμε την παραγωγικότητα μέσω επενδύσεων, τόσο θα χειροτερεύουν οι συνθήκες αντιμετώπισης κρίσεων".
Χαρακτηρίζει θετικά τα μέτρα που έλαβε η κυβέρνηση, επισημαίνει ωστόσο ότι παραμένει το θέμα της μειωμένης ζήτησης, το οποίο θα ενταθεί, ενώ εκτιμά ότι η κρίση που έχουμε μπροστά μας υπερβαίνει τον όποιο πρόσθετο δημοσιονομικό χώρο που “καλό είναι να διεκδικηθεί” και στέκεται στην ευτυχή συγκυρία ύπαρξης υψηλών αποθεμάτων ρευστότητας που θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν, εφόσον αυτό απαιτηθεί.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Σε μια σειρά από αρνητικές διεθνώς εξελίξεις, όπως η πρόσφατη αιφνίδια και μεγάλη μείωση επιτοκίων από την FED - που έδειξε ότι φοβάται για κάτι μεγάλο- ήρθε από χθες να προστεθεί και η αναταραχή στις αγορές πετρελαίου. Αν και η βουτιά του αργού δεν σχετίζεται με τον κορονοϊό, μήπως η παγκόσμια οικονομία έχει μπει σε μια επικίνδυνη γκρίζα ζώνη, όπου μια σειρά από εξελίξεις αρχίζουν να λειτουργούν ως ντόμινο;
Η πτώση των τιμών πετρελαίου οφείλεται στην επιδίωξη της Σαουδικής Αραβίας να αυξήσει την παραγωγή, καθώς έβλεπε το μερίδιο της στην αγορά να φθίνει. Μια τέτοια ενέργεια επιτείνεται από την αβεβαιότητα που προκαλεί η επέλαση του κορονοϊού. Προφανώς και εμφανίζονται ντόμινο εκεί που αποκαλύπτονται τα ευάλωτα σημεία της παγκόσμιας οικονομίας.
Ίσως η κρίση του κορονοϊού να είναι μια πρόδρομη ευκαιρία να εστιάσουμε ως παγκόσμια κοινότητα στα αρνητικά επιτόκια, στην τεράστια συσσώρευση χρέους διεθνώς, στις υπερβολικές κεφαλαιοποιήσεις των χρηματιστηρίων, στα όρια της παγκοσμιοποίησης και της ανισοκατανομής εισοδήματος, και, τέλος, στις επερχόμενες προσαρμογές στην παραγωγή και την κατανάλωση για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
- H αρχική υπεραισιοδοξία για την πορεία της ελληνικής οικονομίας έχει αρχίσει να εξατμίζεται. Το είδαμε με την ανακοίνωση της ΕΛΣΤΑΤ για το ΑΕΠ του 2019 και την συρρίκνωση του δ’ 3μηνου, χωρίς καν να έχουν εμφανιστεί οι επιπτώσεις του κορονοϊού. Αν σας ζητούσα να τολμήσετε μια πρόβλεψη για την φετινή πορεία της οικονομίας, ποια θα ήταν;
Οι εξελίξεις του δ’ τριμήνου του 2019 ήταν αναμενόμενες, καθώς εξέλιπε η μεγάλη ώθηση που δόθηκε από τη δημόσια κατανάλωση λόγω προεκλογικών παροχών, ενώ επιβραδύνθηκαν περαιτέρω οι εξαγωγές λόγω των αβεβαιοτήτων από τους εμπορικούς ανταγωνισμούς. Επίσης, οι επενδύσεις δεν φαίνεται να επιταχύνονται, παρά τη λήψη φιλοαναπτυξιακών μέτρων και τη φιλότιμη προσπάθεια που γίνεται στο πλαίσιο της οικονομικής πολιτικής, με τη μείωση της υπερφορολόγησης και της άρσης των αντικινήτρων στην επενδυτική διαδικασία και τη λειτουργία των επιχειρήσεων.
Σημειώνεται ότι η αύξηση των επενδύσεων παγίων κατά +14,4% στο δ’ τρίμηνο είναι αποτέλεσμα κυρίως των επενδύσεων σε μεταφορικό εξοπλισμό (+114%), λόγω εισαγωγών πλοίων και σιδηροδρομικού υλικού, καθώς και αυτοκινήτων.
Κατά τα άλλα οι επενδύσεις μηχανολογικού εξοπλισμού, τεχνολογιών πληροφορικής επικοινωνιών και προϊόντων πνευματικής ιδιοκτησίας, που θα σηματοδοτούσαν μια στροφή της οικονομίας σε εξωστρεφείς δραστηριότητες και σε τεχνολογικό μετασχηματισμό, δεν εμφανίζουν κάποιο ιδιαίτερο δυναμισμό, με την οικονομία μέχρι στιγμής τουλάχιστον να επικεντρώνεται στην οικοδομή και στις κατασκευές.
- Τις τελευταίες ημέρες κυκλοφορούν διάφορα σενάρια για το 2020, με τα πλέον απαισιόδοξα να μιλούν ακόμη και για ρυθμούς αρκετά κάτω του 1%, ανάλογα πάντα με την ένταση των επιπτώσεων του κορονοϊού και την διάρκειά του. Ποια η γνώμη σας;
Όσον αφορά στο 2020, είναι πολύ νωρίς για να κάνουμε ασφαλείς προβλέψεις σχετικά με τις επιπτώσεις του κορονοϊού στην οικονομία. Ελπίζουμε ότι θα υπάρξει ταχεία επιστροφή στην κανονικότητα, για να περιοριστούν οι απώλειες, όμως κανείς δε γνωρίζει αυτή τη στιγμή με ασφάλεια για πόσο χρονικό διάστημα οι επιπτώσεις του κορoνοϊού θα παραμείνουν ισχυρές.
- Στο πρακτικό σκέλος, που φοβάστε ότι θα “χτυπήσει” προσεχώς ο ιος, εκτός του τουρισμού; Μπορεί στα θύματά του, να δούμε τις προσδοκώμενες επενδύσεις, τις αποκρατικοποιήσεις, την προσπάθεια μείωσης των κόκκινων δανείων και φυσικά την καταναλωτική συμπεριφορά;
Δυστυχώς, δεν είναι μόνο ο κορονοϊός. Είναι και το προσφυγικό, είναι και οι γεωπολιτικές εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Όλα αυτά επηρεάζουν το στρατηγικό αφήγημα της χώρας μας ως ενός ανερχόμενου επενδυτικού προορισμού. Η κρίση χτυπά σε μία κρίσιμη φάση, όπου οι επενδύσεις στη χώρα μας είναι οι χαμηλότερες στον κόσμο ως ποσοστό του ΑΕΠ, και όσες γίνονται δεν αρκούν παρά μόνο για τη συντήρηση του κεφαλαιακού εξοπλισμού, χωρίς να προσθέτουν πολλά στο παραγωγικό δυναμικό της χώρας. Και όσο καθυστερούμε να αυξήσουμε την παραγωγικότητα μέσω επενδύσεων, τόσο θα χειροτερεύουν οι συνθήκες αντιμετώπισης κρίσεων.
- Συμμερίζεσθε την ανησυχία ότι το πλήγμα για χώρες, όπως η Ελλάδα, όπου ο κορονοϊός ήρθε σε μια στιγμή κατά την οποία η οικονομία δεν έχει ακόμη σταθεί στα πόδια της, ούτε το παραγωγικό μοντέλο έχει αλλάξει τροχιά, μπορεί να αποδειχθεί πιο επώδυνο απ’ ότι σε άλλες χώρες;
Η τύχη βοηθάει πάντα τους προετοιμασμένους. Το γεγονός ότι η νέα αυτή κρίση έρχεται, ενώ δεν έχουμε ακόμη σταθεί στα πόδια μας από την τελευταία, μας υπενθυμίζει ότι οι καθυστερήσεις στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις κοστίζουν. Μια ευέλικτη οικονομία αντιμετωπίζει μια κρίση πολύ πιο γρήγορα. Εμείς θα αναλωθούμε στο ποιος φταίει και στην ενίσχυση των κλάδων που υποφέρουν περισσότερο, γιατί ποτέ δεν έγιναν οι απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις, ώστε η αγορά να προσαρμόζεται ευκολότερα στα εκάστοτε νέα δεδομένα.
Θα πρέπει, πάντως, να σημειωθεί ότι οι επιπτώσεις στην Ελλάδα από τον κορονοϊό θα διαφέρουν απ’ ότι σε άλλες οικονομίες, καθώς το παραγωγικό πρότυπο είναι διαφορετικό.
Η βιομηχανία μας θα αντιμετωπίσει, μεν, ασυνέχειες στις πρώτες ύλες, όμως οι επιπτώσεις θα είναι ελαφρύτερες λόγω της περιορισμένης ένταξης της ελληνικής βιομηχανίας στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα.
Ο τουρισμός, το εμπόριο και η ναυτιλία, από την άλλη, κινδυνεύουν να πληγούν λόγω της ιδιαίτερης φύσεως της κρίσης του κορονοϊού, καθώς θα μειωθεί η παγκόσμια κατανάλωση, μιας και οι καταναλωτές θα περιορίσουν τις μετακινήσεις και τις αγορές τους. Ενδεχομένως, παράλληλα, να υπάρξει αύξηση των συναλλαγών ηλεκτρονικού εμπορίου.
- Σε επίπεδο λήψης δημοσιονομικών μέτρων, τόσο πανευρωπαϊκά, όσο και στην χώρα μας, υπάρχουν άμυνες; Ακόμη δηλαδή και αν η κυβέρνηση απαιτήσει και πετύχει από τους εταίρους της, πρόσθετο δημοσιονομικό χώρο, αυτό αρκεί ή και πάλι μπορεί να αποδειχθεί λίγο;
Πολύ φοβάμαι ότι η δημοσιονομική πολιτική είναι η μόνη διέξοδος. Η αντίδραση της νομισματικής πολιτικής θα είναι εκ των πραγμάτων περιορισμένη, καθώς τα επιτόκια δεν έχουν περιθώρια περαιτέρω προσαρμογής, και, σε κάθε περίπτωση, η νομισματική πολιτική δεν λειτουργεί σε περιόδους ακραίας αβεβαιότητας, όπως καταδεικνύει ο καταποντισμός των αγορών με ασυνήθιστα μεγάλη ένταση, παρά τη μείωση των επιτοκίων της Fed, της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ.
Όλο και περισσότερο υπάρχει ανάγκη διασφάλισης της ρευστότητας. Και αν αυτό απαιτεί την αγορά από τις κεντρικές τράπεζες μετοχών και εταιρικών ομολόγων για ένα διάστημα, η ευκαιρία δεν θα πρέπει να παραμείνει αναξιοποίητη. Και μιλάμε και για απευθείας στήριξη της κατανάλωσης και των επενδύσεων.
Τα μέτρα που ανακοίνωσε η κυβέρνηση για αναστολή πληρωμών φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων επιχειρήσεων είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, όσον αφορά στην τόνωση της ρευστότητας και τη διαφύλαξη της απασχόλησης, αλλά παραμένει το θέμα της μειωμένης ζήτησης, που θα ενταθεί.
Η κρίση που έχουμε μπροστά μας υπερβαίνει, επίσης, τη διασφάλιση πρόσθετου δημοσιονομικού χώρου, που καλό είναι να διεκδικηθεί, λόγω και του προσφυγικού. Η χώρα μας διαθέτει υψηλά αποθέματα ρευστότητας που θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν, εάν χρειασθεί, μιας και οι ανάγκες για επαναχρηματοδότηση χρέους είναι προς το παρόν ελεγχόμενες. Και είναι ευτυχής συγκυρία που ο προϋπολογισμός μας είναι πλεονασματικός. Άλλη μια υπενθύμιση εδώ να μην σπαταλάμε τα διαθέσιμα χρήματα, γιατί κανείς δεν γνωρίζει πόσο μακριά ή κοντά είμαστε στην επόμενη κρίση.
Αλλά, ίσως, χρειασθεί να αυξηθεί και ο καθαρός δανεισμός για να χρηματοδοτηθούν πρόσθετες επενδύσεις σε υποδομές. Και το περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων που διαμορφώνεται παρά την αντιστροφή της τάσης μείωσης των αποδόσεων των ελληνικών ομολόγων, είναι μάλλον ευνοϊκό.
