«Σήμερα διορθώνω και συμπληρώνω ένα σπονδυλωτό πεζό, το “ΒΟΡΤΜΕΕΡ, θραύσματα από 22 φανταστικά βιβλία”, και μόλις εκδόθηκε η μετάφρασή μου “Η Λήδα και ο Κύκνος, Ιρλανδοί ποιητές και Γ. Μπ. Γέητς” δουλειά αρκετών ετών, από τον οίκο ΑΩ του Πέτρου Μιχάλη.»
Στη μεταφραστική φαρέτρα της ο Μπωντλερ, ο Προυστ και ο Γέητς, το «Αλεξανδρινό Κουαρτέτο» του Ντάρελ. Στην πεζογραφική, «Στο ρεύμα κι αναπόταμα», «Μάμα Φρανκ», «Λόγχες και θηκάρια», «Ανεμοδείκτης». Και στην ποιητική οι συλλογές «Πόλερως», «Διάδρομος», «Το σωσίβιο φτερό», «Χρώμα μελαχρινό».
Για την Μαριάννα Παπουτσοπούλου η οποία σπούδασε ιστορία-αρχαιολογία, λογοτεχνία και γλώσσες στη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα, εργάστηκε τριάντα χρόνια στην ιδιωτική μέση εκπαίδευση, η γραφή είναι καθημερινότητα και ζωή.
«Το μόνο που υπάρχει είναι η καθημερινή γραφή, τρόπος ζωής από τα δεκαπέντε μου», μας λέει στο Liberal.gr και μας ανοίγει το λογοτεχνικό εργαστήρι της. Μιλώντας μας για τα πάντα: μεθόδους, τρόπους γραφής, θεματολογία και λογοτεχνικές εμμονές: «Κοινά τα θέματα, έρωτας, ασθένεια, θάνατος, δικαιοσύνη, ισότητα, ελευθερία, δημιουργία, αγάπη, διαφορετικοί οι δρόμοι της αναζήτησης», θα μας πει.
Αναφερόμενη δε στα πιο δικά της επί μέρους: «Στην πεζογραφία νομίζω πως αναμειγνύω συνήθως τον ρεαλισμό με την στοχαστική ανάλυση και κάποια ποιητικά ή εικαστικά στοιχεία, στην ποίηση νομίζω πως γράφω συμβολισμό με στοιχεία υπερρεαλισμού. Στη μετάφραση εμμένω στο ύφος του πρωτοτύπου μετά πάθους, αγαπώ πολύ τη μετάφραση, είναι ένα σχολείο».
Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα
- Κυρία Παπουτσοπούλου, υπάρχει τελετουργία γραφής [συγκεκριμένος χώρος, χρόνος, συνήθειες] ή παντού μπορείτε να γράψετε εσείς;
Το μόνο που υπάρχει είναι η καθημερινή γραφή, τρόπος ζωής από τα δεκαπέντε μου. Μπορώ να γράφω στο δωμάτιό μου, στην τραπεζαρία, σε ένα καφέ, σ' ένα νοσοκομείο ή πάρκο. Η μόνη τελετουργία είναι ίσως ό,τι συμβαίνει στο μυαλό και την ψυχή εκείνου που γράφει.
- Για να ξεκινήσετε μια ιστορία, χρειάζεστε πλάνο, να ξέρετε και την αρχή και το τέλος της, ή αρκούν μια εικόνα ή η αρχική φράση;
Συνήθως έχω μόνο μιαν αφόρμηση, ανάγνωση ή βίωμα, που κινούν τη σκέψη ή την συγκίνηση, έπειτα πλέκεται ο αφηγηματικός ιστός σιγά-σιγά, και κάποτε ραγδαία παίρνει τον δρόμο του ανεξάρτητα από τη θέλησή μου. Γι αυτό δουλεύω και ξαναδουλεύω το κείμενό μου, ποίημα, πεζό ή μετάφραση, μέχρι να το φέρω εκεί που επιθυμώ, όσο αυτό μου είναι δυνατόν.
Πλάνο είχα για το μυθιστόρημα «Ανεμοδείκτης» τον έκτο χρόνο, για το «Νίνα, ένα κορίτσι της κατοχής» από τον πρώτο, για τα ποιήματα άλλοτε μονομιάς κι άλλοτε μετά από πολλά χρόνια. Εξαρτάται από τη φύση του υλικού, από αυτό που θέλεις να πεις, από την εποχή που διανύουμε και τη διάθεση.
- Ποιο βιβλίο σας γράφτηκε με πιο παράξενο και αλλόκοτο τρόπο;
Η μετάφραση του «Αλεξανδρινού Κουαρτέτου» του Λώρενς Ντάρελ. Είχα μόνο οκτώ μήνες για χίλιες σελίδες-τέσσερα βιβλία από το συμβόλαιο, δούλευα δώδεκα ώρες κάθε μέρα με αποτέλεσμα να βγάλω κάλο «εις τον λιχανόν της δεξιάς χειρός» σαν τον γέρο-Παπαδιαμάντη, γιατί ακόμη δεν δούλευα στον υπολογιστή, τα έδινα για δακτυλογράφηση. Οι φίλοι του γιου μου περνούσαν και γελούσαν: Πάλι γράφεις εν μέσω χιλίων βιβλίων; Αληθινή ευτυχία…
- Υπάρχουν συγγραφικές εμμονές; Θέματα στα οποία επανέρχεστε, τεχνικές που χρησιμοποιείτε και ξαναχρησιμοποιείτε, γρίφους κι αινίγματα που προσπαθείτε μια ζωή γράφοντας να επιλύσετε;
Μα φυσικά, αυτό κάνει κάθε συγγραφέας. Κοινά τα θέματα, έρωτας, ασθένεια, θάνατος, δικαιοσύνη, ισότητα, ελευθερία, δημιουργία, αγάπη, διαφορετικοί οι δρόμοι της αναζήτησης. Στην πεζογραφία νομίζω πως αναμειγνύω συνήθως τον ρεαλισμό με την στοχαστική ανάλυση και κάποια ποιητικά ή εικαστικά στοιχεία, στην ποίηση νομίζω πως γράφω συμβολισμό με στοιχεία υπερρεαλισμού. Στη μετάφραση εμμένω στο ύφος του πρωτοτύπου μετά πάθους, αγαπώ πολύ τη μετάφραση, είναι ένα σχολείο.
- Τι πρέπει να έχει μια ιστορία για να γίνει ιστορία σας;
Ουσία.
- Ένας ήρωας ή μια ηρωίδα για να γίνει ήρωάς σας ή ηρωίδα σας;
Τον χαρακτήρα που απαιτεί η ιστορία.
- Ποιος ήρωας ή ποια ηρωίδα σας έφτασαν ως εσάς με τον πιο αλλόκοτο τρόπο;
Όλοι ήρθαν σαν παλιοί γνώριμοι.
- Το πρώτο βιβλίο που διαβάσατε και σας εντυπωσίασε;
Α! ναι. «Ο Ηλίθιος» του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι στα δεκαπέντε, «Η Κυρά της θάλασσας» του Χένρικ Ίψεν και το «Μενοράχ» του Στέφαν Τσβάιχ, σχεδόν την ίδια εποχή, γύρω στο ‘64.
- Υπάρχει βιβλίο που μπορείτε να πείτε ότι σας άλλαξε τη ζωή ή βιβλίο στο οποίο συχνά επιστρέφετε;
Ναι, βέβαια, το «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο» του Μαρσέλ Προυστ, «Τα άνθη του κακού» και «Η Μελαγχολία του Παρισιού» του Σαρλ Μπωντλαίρ, επίσης όλος ο Άντον Τσέχωφ, διηγήματα και θέατρο. Στον Ντοστογιέφσκι και τον Τολστόη επανέρχομαι διαρκώς. Τον ποιητή Γ.Μπ. Γέητς βλέπω ως πατέρα μύστη και μάγο, κάτι παρόμοιο συμβαίνει με τον Σεφέρη, επίσης με την τραγικά χαμένη ποιήτρια και συγγραφέα Ίγκεμποργκ Μπάχμαν. Τη Βίβλο την αφήνω εκτός λογοτεχνικού συναγωνισμού, αλλά επανέρχομαι.
- Αγαπημένοι σας συγγραφείς και ποιητές;
Ω, είναι πολλοί. Μερικούς ήδη τους ανέφερα. Προσθέτω ανάκατα τους: Ονορέ ντε Μπαλζάκ, Γκουστάβ Φλωμπέρ, Γιόζεφ Ροτ, Δημήτρη Χατζή, Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, Φώκνερ και Τενεσή Γουίλιαμς, Μαργκερίτ Ντυράς και Τόνυ Μόρισον, υπέροχη νέγρα, Ουμπέρτο Έκο και Τόμας Μαν. Και βέβαια τον Λ. Ντάρελ , τον Γκύ ντε Μωπασσάν των διηγημάτων, και παραδόξως τον Μισέλ Ουελμπέκ, που μ’ αρέσει αληθινά.
Από τους στοχαστές τους Μπλαίζ Πασκάλ, Ζαν Ζακ Ρουσώ, Εμ.Λεβινάς, Χάνα Άρεντ, Σταρομπινσκί, Βλ. Ζανκελεβίτς, Ντεριντά. Ποιητές πολλούς ανάμεσα τον Κητς, τον Γιεσένιν, την Αχμάτοβα, τον Καρυωτάκη, τον Σαχτούρη, τον Εγγονόπουλο, τον Ρίτσο, τον Λειβαδίτη, τον Μαραμπού, τον Δ. Νικηφόρου, τον Στρατή Πασχάλη.
- Κατά την διαδικασία της συγγραφής, ακούτε μουσική, έχετε ανάγκη από απόλυτη σιωπή, διαβάζετε άλλα βιβλία ή ποιητές, καταφεύγετε σε εικαστικά έργα;
Μόνο γράψιμο ή διάβασμα, ας πέφτουν γύρω μπόμπες.
- Να αναφερθούμε σε εκείνο που γράφετε σήμερα;
Σήμερα διορθώνω και συμπληρώνω ένα σπονδυλωτό πεζό, το «ΒΟΡΤΜΕΕΡ, θραύσματα από 22 φανταστικά βιβλία», και μόλις εκδόθηκε η μετάφρασή μου «Η Λήδα και ο Κύκνος, Ιρλανδοί ποιητές και Γ.Μπ. Γέητς» δουλειά αρκετών ετών, από τον οίκο ΑΩ του Πέτρου Μιχάλη.
