Του Θύμιου Τζάλλα
Στις 5 Οκτωβρίου του 2016, την ημέρα που η Theresa May απευθύνθηκε στο συνέδριο του συντηρητικού κόμματος, το πρωτοσέλιδο των Times έγινε viral. Ήταν αφιερωμένο στην πρόθεση της βρετανικής κυβέρνησης να υποχρεώσει τις επιχειρήσεις να διατηρούν λίστες με τους αλλοδαπούς εργαζομένους τους. Αν και τελικά ο σχεδιασμός εγκαταλείφθηκε, η πρόθεση της υπουργού Εσωτερικών Amber Rudd αντιμετωπίστηκε ως στροφή προς την ξενοφοβία από μία χώρα φημισμένη για την εξωστρέφεια της.
Ίσως όμως το πιο ενδεικτικό πολιτικό πρωτοσέλιδο της ημέρας ανήκει στην Daily Μail. Η εφημερίδα της λαϊκής δεξιάς κυκλοφόρησε με τον τίτλο «May savages the liberal elit» (Η Μέι κατασπαράζει τη φιλελεύθερη ελίτ). Λίγες ώρες μετά την κυκλοφορία των εφημερίδων, η Βρετανή πρωθυπουργός απευθυνόμενη στο συνέδριο του κόμματος σε αναπάντεχα λαϊκιστική γλώσσα, περιέγραψε το πρόσφατο δημοψήφισμα ως τη σιωπηρή επανάσταση του λαού ενάντια στο κατεστημένο. Στην πραγματικότητα το Brexit ήταν μία νίκη της λαϊκής, ευρωσκεπτικιστικής πτέρυγας των Συντηρητικών απέναντι στους Liberal Conservatives, το φιλελεύθερο και φιλοευρωπαϊκό κέντρο των Tories. Τον πολιτικό χώρο δηλαδή που εκπροσωπούσε ο προκάτοχος της Theresa May, David Cameron.
O Cameron αναδείχθηκε αρχηγός το 2005, με ατζέντα τον εκσυγχρονισμό του Συντηρητικού κόμματος που ήδη μετρούσε 8 χρόνια εκτός εξουσίας. Αντίπαλοι του στη μάχη για την αρχηγία ήταν οι δύο από τους τρεις υπουργούς που σήμερα χειρίζονται το Brexit. Ο David Davis, υπουργός με χαρτοφυλάκιο την έξοδο της χώρας από την Ευρωπαϊκή Ένωση και ο Liam Fox ο οποίος ως υπουργός Διεθνούς Εμπορίου θα αντιμετωπίσει το κρίσιμο ζήτημα της πρόσβασης στην ενιαία αγορά.
O Cameron επιχείρησε να εμφανίσει τους Συντηρητικούς ως το κόμμα του κεντρώου χώρου, καλύπτοντας ουσιαστικά το πολιτικό κενό που άφησε πίσω του ο Tony Blair το 2005.
Εμπνευστής της πλατφόρμας που μετέπειτα έγινε γνωστή ως Cameronism θεωρείται ο David Willetts, ο πολιτικός στον οποίον o Guardian είχε προσδώσει το προσωνύμιο «Two Brains» για να υπογραμμίσει τις ικανότητες του ως διανοούμενου. Ο Willetts περιέγραψε μία οικονομία που θα στηριζόταν τόσο στις επιχειρήσεις, όσο και στην κρατική πρόνοια για τις τοπικές κοινωνίες. Παραδόξως μάλιστα, άρχισε να αναπτύσσει την ιδέα του ως μέλος της ομάδας της Margaret Thatcher την περίοδο '84-86, όταν δηλαδή η τελευταία μεσουρανούσε. Ήταν ουσιαστικά η δική του αρχή την οποία παράλλαξε μία δεκαετία αργότερα ο Blair μιλώντας για τον τρίτο δρόμο στην οικονομία, και τον συνδυασμό της αποτελεσματικότητας των αγορών με την ποιότητα των κρατικών υπηρεσιών και την κοινωνική δικαιοσύνη.
Οι συντηρητικοί του Cameron ήταν κοινωνικά φιλελεύθεροι, υπέρ του γάμου των ομοφυλοφίλων, υπέρ της πράσινης πολιτικής, ενώ στον τομέα της οικονομίας επέλεξαν να ενισχύσουν τον λιγότερο ανεπτυγμένο Βορρά και να αυξήσουν τον κατώτατο μισθό διαβίωσης. Όλα αυτά ταυτόχρονα με την εμμονική προσήλωση τους στον πρωταρχικό στόχο: την καταπολέμηση του ελλείμματος στον δημόσιο τομέα, μέσω λιτότητας.
Το μεταρρυθμιστικό προφίλ του πρώην πρωθυπουργού τον βοήθησε να εξασφαλίσει με σχετική άνεση τη συνεργασία των Liberal Democrats προκειμένου να σχηματίσουν κυβέρνηση συνεργασίας μετά τις εκλογές του 2010. Στην πορεία ο Cameron, νιώθοντας ισχυρή πίεση από τη δεξιά πτέρυγα του κόμματος, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει μέρος της ατζέντας του. Το κυριότερο, υιοθέτησε σκληρότερη γραμμή στο ζήτημα της Ευρώπης, υποσχόμενος τελικά το δημοψήφισμα. Παρόλα αυτά, εξακολούθησε να διατηρεί το προβάδισμα στον κεντρώο χώρο, τον οποίο οι Εργατικοί είχαν προ πολλού εγκαταλείψει με την εκλογή του Edward Miliband. Στις εκλογές του 2015 ο Cameron κέρδισε την αυτοδυναμία, αποσπώντας τη μερίδα του λέοντος από τις έδρες που έχασαν οι κεντρώοι Lib Dems σε αγγλικό έδαφος.
Η επιτυχία του τερματίστηκε στις 23 Ιουνίου, και μαζί της το προβάδισμα των Liberal Conservatives μέσα στο κόμμα. Σήμερα, η εκσυγχρονιστική πτέρυγα των Tories βρίσκεται στο περιθώριο, μετά την αποχώρηση του Cameron από την κοινοβουλευτική ομάδα, και κυρίως τον παραγκωνισμό του πρώην υπουργού Οικονομικών George Osborne. Ο τελευταίος θεωρούνταν ως ο διάδοχος του Cameron στον κεντρώο χώρο των συντηρητικών.
Απομονωμένοι σε ένα κόμμα με ισχυρή ευρωσκεπτικιστική πτέρυγα, οι φιλελεύθεροι συντηρητικοί δύσκολα θα ανακτήσουν την πρωτοκαθεδρία τους στο κόμμα. Η απουσία τους από την πρώτη γραμμή της πολιτικής σκηνής έχει άμεσο αντίκτυπο στον δημόσιο διάλογο για το Brexit. Η Μεγάλη Βρετανία βρίσκεται σε μία πρωτόγνωρη πολιτική φάση. Η άνοδος του λαϊκισμού δεν αφορά φυσικά μόνο το Ηνωμένο Βασίλειο, εδώ όμως όλα συμβαίνουν μετά από ένα δημοψήφισμα. Ο λαός έχει ήδη μιλήσει. Η συνθήκη αυτή έχει επιβάλλει μία ιδιότυπη σιωπή στους φιλοευρωπαϊκό κέντρο, αφού με εξαίρεση τους κοινοβουλευτικά αδύναμους Lib Dems, ελάχιστοι αμφισβητούν την ορθότητα της απόφασης του εκλογικού σώματος. Αν αναλογιστεί κανείς την αντίστοιχη απομόνωση των κεντρώων μέσα στο Εργατικό Κόμμα, τότε μπορεί να αντιληφθεί γιατί το Remain, αν και μαζικό και πανίσχυρο, στερείται ουσιαστικά πολιτικής εκπροσώπησης στη χώρα.
*Ο κ. Θύμιος Τζάλλας είναι Πολιτικός επιστήμονας, Δημοσιογράφος.
