Του Δημήτρη Δημητράκου
Οι λαϊκιστές πολιτικοί έχουν στενή σχέση με το ψέμα. Δεν θα ήταν υπερβολή να υποστηρίξει κανείς ότι είναι το κοινό γνώρισμα του λαϊκιστικού πολιτικού λόγου. Ο λαϊκιστής πολιτικός ηγέτης ψεύδεται συστηματικά και όχι περιστασιακά. Η Ιαπωνο-αμερικανίδα συγγραφέας Mιτσίκο Kακουτάνι σε πρόσφατο βιβλίο της («The Death of Truth», 2018) αναφέρεται σε 2140 κατάφωρα ψεύδη του Ντόναλντ Τραμπ μόνο στον πρώτο χρόνο της προεδρίας του. Ανάλογα ισχύουν και για άλλους ονομαστούς λαϊκιστές πολιτικούς, χωρίς να έχει γίνει (ακόμα) συστηματική καταμέτρηση των ψευδών που έχουν εκστομίσει: τον Νάιτζελ Γάρατζ, τον Mατέο Σαλβίνι, τη Mαρίν Λεπέν και τον Αλέξη Τσίπρα - σύμφωνα με… ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες για τον τελευταίο.
Μια εξήγηση γι' αυτή τη σύνδεση λαϊκισμού και ψευδολογίας είναι η δημαγωγία του λαϊκιστή. Οι υποσχέσεις του δημαγωγού δεν έχουν αντίκρισμα, αλλά γίνονται πιστευτές από τους άδολους και αφελείς ψηφοφόρους του. Οι τελευταίοι πείθονται ότι όλα είναι πραγματοποιήσιμα, αρκεί να υπάρχει η «πολιτική βούληση» - την οποία διατείνεται ότι διαθέτει ο λαϊκιστής πολιτικός.
Επιπλέον ας μην ξεχνάμε ότι η αλήθεια βρίσκεται έτσι κι αλλιώς σε μια ανταγωνιστική σχέση με την πολιτική: η κυριαρχία της μιας είναι ασυμβίβαστη με την επικράτηση της άλλης. Η αλήθεια -με τη συνηθισμένη έννοια της αντιστοιχίας του λόγου με την πραγματικότητα- έχει τη δική της αυτονομία και απαιτεί υποταγή σ'' αυτήν όταν αναγνωρίζεται ως αλήθεια. Δεν εξαρτάται από την «πολιτική βούληση» ή τις προτιμήσεις οποιουδήποτε.
Υπάρχει, όμως, ένα πρόσθετο στοιχείο που χαρακτηρίζει τον σύγχρονο λαϊκισμό, το οποίο είναι η πολιτική κουλτούρα που τον αναδεικνύει. Αυτή η πολιτική κουλτούρα περιφρονεί την αλήθεια - και αναγορεύει τη «μεταλήθεια», τη «δική μας αλήθεια», σε ανώτερη αξία. Ο ολοκληρωτισμός συνδέεται άμεσα μ'' αυτή την πολιτική κουλτούρα. Η χιτλερική θεωρία του «μεγάλου ψέματος» αποτελεί συστατικό της στοιχείο. Η κύρια ιδέα της είναι ότι οι λαϊκές μάζες είναι πιο επιρρεπείς στο ψέμα απ'' ό,τι στην αλήθεια, και μάλιστα στο μεγάλο ψέμα έναντι του μικρού. Γι' αυτό η συστηματική ψευδολογία είναι χαρακτηριστικό των ολοκληρωτικών καθεστώτων, αλλά και πολιτικών που ρέπουν προς τον ολοκληρωτισμό, που περιφρονούν τους δημοκρατικούς θεσμούς και τους νοθεύουν, που υποστηρίζουν ολοκληρωτικά καθεστώτα.
Ο λαϊκιστής, όπως και ο απροσχημάτιστα ολοκληρωτικός, δεν έχει πρόβλημα αν τον διαψεύδουν τα γεγονότα, η πραγματικότητα. Καταφεύγει στο ψέμα - και μάλιστα με περίσσια άνεση και φυσικότητα, η οποία χειροκροτείται από τους οπαδούς του ως δείγμα «μαγκιάς».
Η γνήσια δημοκρατία χαρακτηρίζεται από τη λογοδοσία των αρχόντων στους αρχόμενους. Στην πολιτική κουλτούρα του λαϊκισμού η δημοκρατία ταυτίζεται με τη λαϊκή βούληση, όπως και αν αυτή σχηματίζεται ή εκφράζεται. Αποφεύγει ή αρνείται τη λογοδοσία. Και καταφεύγει στο ψέμα, στη «μεταλήθεια». Οι δυνατότητες της τελευταίας είναι περιορισμένες, όσο και αν την υπερασπίζεται με πείσμα ο λαϊκιστής. Δυστυχώς γι' αυτόν, τα γεγονότα έχουν μεγαλύτερο πείσμα και τελικά επιβάλλονται στο ψέμα.
* Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος» στις 4.2.2019.
