Κορυφώνεται το «δράμα Brexit»

Του Παναγιώτη Κ. Ιωακειμίδη

Το δράμα, γιατί περί δράματος πρόκειται, που λέγεται Brexit (έξοδος του Ην. Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση – ΕΕ) κορυφώνεται μέσα στις επόμενες εβδομάδες και ίσως φθάσει στη λύση του αν και μάλλον χωρίς «κάθαρση» την 31η Οκτωβρίου.

Ξεκίνησε ως γνωστόν πριν από περίπου τριάμισι χρόνια στις 23 Ιουνίου 2016 όταν σ'' ένα δημοψήφισμα που διεξήχθη εν πολλοίς στη βάση ψευδολογιών, λαϊκιστικών, ανέφικτων υποσχέσεων, fake news, κλπ., οι πολίτες της χώρας με την οριακή πλειοψηφία του 52% ψήφισαν υπέρ της αποχώρησης της χώρας από την Ένωση στην οποία συμμετέχει από το 1973, πάνω από σαράντα-πέντε χρόνια δηλαδή. Βεβαίως η συμμετοχή αυτή ήταν μάλλον «απρόθυμη» με την έννοια ότι το Ην. Βασίλειο ουδέποτε αισθάνθηκε ως οργανικό μέλος της οικογένειας, του ενωσιακού συστήματος. Πάντοτε είχε προβλήματα, ενστάσεις, αναζητούσε εξαιρέσεις (opt-outs) είτε από την οικονομική και νομισματική ένωση (ΟΝΕ), είτε από το καθεστώς της ελεύθερης διακίνησης προσώπων (καθεστώς Σένγκεν), ή ακόμη από την αμυντική ενοποίηση.

Και βεβαίως ουδέποτε αποδέχτηκε τον πολιτικό στόχο (finalite politique) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ότι δηλαδή η Ευρωπαϊκή ενοποίηση αποβλέπει σε κάτι πολύ περισσότερο από τη δημιουργία μιας μεγάλης εσωτερικής αγοράς. Αποβλέπει στην εγκαθίδρυση μιας υπερεθνικής, Πολιτικής Ένωσης με ομοσπονδιακά χαρακτηριστικά για την οποία τα συμμετέχοντα κράτη μέλη θα έπρεπε να εκχωρήσουν κυριαρχία «για να πάρουν πίσω δύναμη».

Για τη Βρετανία και ιδιαίτερα για το Συντηρητικό Κόμμα αυτό ήταν αδιανόητο. Οι Συντηρητικοί εξακολουθούσαν εν πολλοίς να ζουν με τη νοσταλγία της Αυτοκρατορίας «στην οποία ο ήλιος ουδέποτε έδυε». Εξακολουθούσαν – και εξακολουθούν – να πιστεύουν ότι η Βρετανία είναι «παγκόσμια δύναμη - global power», που βεβαίως δεν είναι. Αλλά, όπως είπε προσφυώς ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Ντ. Άτσεσον, «η Βρετανία έχασε μια Αυτοκρατορία αλλά δεν μπορεί να βρει ένα νέο ρόλο». Αυτή η λογική, η λογική δηλαδή της «παγκόσμιας δύναμης», οδήγησε τελικά στην απόφαση για το Brexit, αν και κάποιοι άλλοι παράγοντες όπως το θέμα της μετανάστευσης έπαιξαν κάποιο ρόλο.

Η μοιραία απόφαση για τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος ελήφθη από τον τότε πρωθυπουργό Ντ. Κάμερον προκειμένου να ξεπεράσει τους διχασμούς εντός του Συντηρητικού Κόμματος και κάτω από την πεποίθηση ότι η έκβασή του θα ήταν θετική, υπέρ της παραμονής της χώρας στην ΕΕ. Κατέληξε οριακά αρνητική. Ο Κάμερον παραιτήθηκε για να αναλάβει η Τ. Μέι ως πρωθυπουργός και να ενεργοποιήσει το σχετικό άρθρο της Συνθήκης της Λισσαβώνας (άρθ. 50) για την αποχώρηση. Και όπως προβλέπει το εν λόγω άρθρο ακολούθησαν διαπραγματεύσεις για τη σύναψη Συμφωνίας Αποχώρησης (Withdrawal Agreement) μέσα σε περίοδο δύο ετών. Εάν μέσα σ'' αυτή την περίοδο δεν υπάρξει Συμφωνία τότε η χώρα αποχωρεί ατάκτως-χωρίς συμφωνία- εκτός εάν δοθεί σχετική παράταση.

Συμφωνία τελικώς υπήρξε μεταξύ Βρετανίας και ΕΕ αλλά απορρίφθηκε τρεις φορές από τη Βουλή των Κοινοτήτων (House of Commons) με αποτέλεσμα να υπάρξουν τρεις παρατάσεις του χρονικού ορίου με την τελευταία να προβλέπει την αποχώρηση στις 31 Οκτωβρίου 2019.

Κάτω από τις συνθήκες αυτές η Τ. Μέι παραιτήθηκε από την πρωθυπουργία για να αναλάβει ένας «σκληρός Brexiteer» (οπαδός της εξόδου), ο Μπ. Τζόνσον, αλλά - και σύμφωνα με όλο το σοβαρό Βρετανικό τύπο - ελάχιστα σοβαρός ή προβλέψιμος ως πολιτικός ηγέτης. Ο Μπ. Τζόνσον έχει δηλώσει ότι στοχεύει στην επαναδιαπραγμάτευση της Συμφωνίας Αποχώρησης (και ιδιαίτερα ένα σημαντικό μέρος της που αφορά την Ιρλανδία – Irish backstop), κάτι όμως που κατηγορηματικά αρνείται η ΕΕ. Εάν δεν υπάρξει επαναδιαπραγάτευση τότε ο Μπ. Τζόνσον δεσμεύτηκε για (άτακτη) αποχώρηση χωρίς συμφωνία στις 31/10. Η επιλογή αυτή εκτιμάται ότι θα είναι καταστροφική για τη χώρα (και οπωσδήποτε ζημιογόνος για την Ένωση).

Καταβάλλονται ως εκ τούτου προσπάθειες κυρίως από πλευράς Εργατικού Κόμματος (το οποίο βεβαίως έχει τεράστιες ευθύνες για την όλη χαοτική κατάσταση γύρω από το Brexit) να ανατραπεί – μέσω ψήφου δυσπιστίας – η συντηρητική κυβέρνηση Τζόνσον (αρχές Σεπτεμβρίου) και να σχηματισθεί προσωρινή κυβέρνηση υπό τον αρχηγό των Εργατικών Τζ. Κόρμπιν με στόχο τη νέα παράταση, τη διεξαγωγή εκλογών και ενδεχομένως δημοψηφίσματος πάνω στο επίμαχο θέμα. Μια επιλογή όχι και τόσο εύκολη. Αλλά αναγκαία.

Επομένως όλα κρίνονται τις επόμενες εβδομάδες.Το «δράμα Brexit» μπαίνει στην τελευταία και καταλυτική του πράξη με όλα τα σενάρια ανοιχτά.

Τα κατορθώματα του εθνολαϊκισμού....

*Ο Παναγιώτης Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην Πρεσβευτής-σύμβουλος του ΥΠΕΞ.