Οι περιπτώσεις επενδύσεων που τελικά δεν πραγματοποιήθηκαν λόγω (τουλάχιστον και) δυσκολιών με τις χρήσεις γης είναι πολλές και γνωστές.
Το πρόβλημα είχε δύο συνιστώσες. Πρώτον, μόνο το 20% των δημοτικών ενοτήτων της χώρας διαθέτει θεσμοθετημένες χρήσεις γης. Δεύτερον, περίπου στις μισές από αυτές τα σχέδια χρήσεων γης είναι παρωχημένα (ας ληφθεί υπόψη ότι η διαδικασία σχεδιασμού χρήσεων γης διαρκούσε κατά μέσο όρο 10-12 χρόνια, δηλ. το σχέδιο ήταν ανεπίκαιρο εν τη γενέσει του) ή/και με λανθασμένες επιλογές. Πρακτικά, στα 9/10 της χώρας, είτε προβλέπονται απαγορευτικές χρήσεις, είτε δεν υπάρχουν χρήσεις.
Συχνά, ένας υποψήφιος επενδυτής ήταν αναγκασμένος να αγοράσει μια κατάλληλη επιχειρηματικά έκταση ελπίζοντας ότι εκ των υστέρων θα επιτύχει καθορισμό χρήσης που θα επιτρέπει την επένδυση (προφανώς με αμφίβολα αποτελέσματα―ακόμα και όταν υπήρχε καλή πρόθεση από τις αρμόδιες αρχές οι διαδικασίες ήταν τόσο χρονοβόρες που συχνά ακύρωναν το εγχείρημα), είτε να κατευθυνθεί αλλού. Θυμίζω ότι στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες (συμπεριλαμβανόμενων και κάποιων της Ανατολικής Ευρώπης) υπάρχουν καθορισμένες χρήσεις γης σε πολύ μεγάλο ποσοστό της επικράτειας, ενώ οι διαδικασίες καθορισμού ή αλλαγής τους απαιτούν πολύ μικρότερο χρονικό διάστημα από ό,τι στην Ελλάδα..
Το τοπίο αυτό έχει αρχίσει να αλλάζει ριζικά κατά τους τελευταίους οκτώ μήνες. Οι βάσεις είχαν τεθεί την περίοδο της Κυβέρνησης Σαμαρά, με το ν. 4269/2014. Θα αναφερθώ στη σημαντικότερη (αλλά όχι τη μόνη) μεταρρύθμιση που προωθήθηκε με αυτό το νόμο, τη θέσπιση των Ειδικών Χωρικών Σχεδίων (ΕΧΣ), ενός πολεοδομικού εργαλείου που επέτρεπε την ταχεία θέσπιση (σε περίπτωση έλλειψης) ή τροποποίηση καθορισμένων χρήσεων γης και όρων δόμησης, με επισπεύδοντες είτε δημόσιους είτε ιδιωτικούς φορείς (προφανώς η τελική έγκριση παρέμεινε στο Δημόσιο). Το εργαλείο αυτό συκοφαντήθηκε από την τότε αντιπολίτευση, που ως Κυβέρνηση επιχείρησε αρχικά να το καταργήσει.
Τελικά το αποδυνάμωσε προσθέτοντας, με το ν. 4447/2016 περιττές διαδικασίες («προέγκριση») που ακύρωσαν τη δυνατότητα ταχείας έγκρισης, ενώ από περίπου το 2018 «ανακάλυψε» ότι ήταν μεταρρύθμιση και προσπάθησε να το χρησιμοποιήσει. Ωστόσο, μέχρι την ανάληψη της διακυβέρνησης από τη Νέα Δημοκρατία κανένα τέτοιο σχέδιο δεν είχε εγκριθεί, εν μέρει λόγω της ναρκοθέτησής του με τη διαδικασία της «προέγκρισης» και εν μέρει λόγω της γενικότερης αναποτελεσματικότητας της προηγούμενης Κυβέρνησης. Πρώτη φορά άρχισαν να εγκρίνονται Ειδικά Χωρικά Σχέδια μετά τον Ιούλιο 2018, ενώ με μια σειρά νομοθετικές και οργανωτικές αλλαγές σήμερα είναι πλέον δυνατόν ένα ΕΧΣ να εγκριθεί μέσα σε ένα μόνο χρόνο. Οι δυνατότητες του εργαλείου έχουν κατανοηθεί τόσο από τον επιχειρηματικό κόσμο αλλά και από δημόσιους φορείς, και οι αιτήσεις για έγκριση ΕΧΣ έχουν πολλαπλασιαστεί.
Πριν από το τέλος του 2020 θα έχουν απεμπλακεί τουλάχιστον 15-20 σημαντικές επενδύσεις και αναπλάσεις, αξιοποιώντας τη δυνατότητα γρήγορων, ασφαλών και κατάλληλων χωροθετήσεων. Σημειώνω απλώς ότι με το περιβαλλοντικό σχέδιο νόμου που έχει τεθεί σε διαβούλευση αυτές τις ημέρες από το ΥΠΕΝ, και με ένα χωροταξικό-πολεοδομικό σχέδιο νόμου που ακολουθεί σε ένα μήνα, προωθούνται και άλλα μέτρα που θα λειτουργήσουν συμπληρωματικά με τα ΕΧΣ και θα διευκολύνουν ακόμα περισσότερο τη δημιουργία επενδύσεων οικονομικά και περιβαλλοντικά βιώσιμων.
