Η ίδρυση Γερουσίας, λυδία λίθος του νέου πολιτεύματος!

Η ίδρυση Γερουσίας, λυδία λίθος του νέου πολιτεύματος!

Του Ιπποκράτη Χατζηαγγελίδη*

Στο προηγούμενο άρθρο μου παρουσίασα την πρότασή μου (η οποία στην πραγματικότητα δεν είναι μόνο δική μου, αλλά σε αυτήν την πτυχή θα αναφερθώ μια άλλη φορά…) για ένα νέο πολίτευμα πλήρους διαχωρισμού των εξουσιών και αυξημένης λαϊκής κυριαρχίας. Θέλω να ευχαριστήσω τους πολλούς – φίλου μου και μη– αναγνώστες του Liberal για τα σχόλιά τους στις πολλές αναρτήσεις και κοινοποιήσεις του άρθρου μου στο Facebook.

Δεδομένου, όμως, ότι δεν είναι η πρώτη φορά που δημοσιεύω ένα κείμενο με αυτό το περιεχόμενο, μάλλον έχει επέλθει το πλήρωμα του χρόνου και το θέμα έχει «ωριμάσει» στη σκέψη μεγάλου αριθμού πολιτών. Αυτό είναι μια πολύ καλή εξέλιξη! Στο πλαίσιο αυτό δε νομίζω ότι γίνομαι κουραστικός επανερχόμενος με σκοπό να απαντήσω σε απορίες και αντιρρήσεις που διατυπώθηκαν. Κατ' αρχήν, απολογούμαι γιατί το κείμενό μου ήταν γραμμένο θεωρώντας ότι κάποια θέματα είναι το ίδιο γνωστά και κατανοητά σε όλους. Υπέπεσα κι εγώ στο λάθος όλων όσων νοιώθοντας ότι γνωρίζουν καλά ένα θέμα δεν αντιλαμβάνονται ότι οι άλλοι ίσως δεν το αντιλαμβάνονται καν.

Επανορθώνοντας, θα προσπαθήσω να εξηγήσω το περιεχόμενο και τη σημασία της προτεινόμενης πολιτειακής αλλαγής. Το προφανές και εύλογο θα ήταν να αναλύσω το ζήτημα του προεδρικού χαρακτήρος του νέου πολιτεύματος. Όμως, η πρότασή μου είναι πολύ ευρύτερη ενός προεδρικού συστήματος. Δεν ξεχνώ ότι σε πολλές χώρες του τρίτου κόσμου, όπως και στη Ρωσία, το προεδρικό σύστημα έχει χρησιμοποιηθεί ως προκάλυμμα αυταρχικών, σχεδόν δικτατορικών καθεστώτων (Βενεζουέλα, Αίγυπτος, Ιράν κ.α.), ενώ η διαφθορά και η διαπλοκή είναι στην ημερησία διάταξη (Μεξικό, Βραζιλία κλπ). Άλλωστε, η διαφθορά και η διαπλοκή χαρακτηρίζουν πρωτίστως την πολιτική κατάσταση της χώρας μας, ενώ η πλήρης ποδηγέτηση της Βουλής από την κυβέρνηση προσδίδει στο καθεστώς χαρακτήρα αυταρχικό, ένα είδος πρωθυπουργικής δικτατορίας.

Πώς, λοιπόν, και γιατί μπορούμε να εγκαθιδρύσουμε το προεδρικό πολίτευμα χωρίς να διακινδυνεύσουμε να μεταλλαχθεί σε ένα απολύτως διεφθαρμένο και αυταρχικό καθεστώς; Η πρότασή μου διαθέτει αρκετές ασφαλιστικές δικλείδες και αυτές θα παρουσιάσω στο σημερινό αλλά και σε επόμενα άρθρα μου. Ξεκινώ σήμερα με τον σημαντικότερο νέο θεσμό: τη Γερουσία, όχι ως δευτέρου νομοθετικού σώματος –αφού η χώρα μας δεν είναι ομοσπονδία, όπως π.χ. οι Η.Π.Α.,– αλλά ως ενός τέταρτου πολιτειακού πυλώνα, μιας τέταρτης εξουσίας με ισχυρές ελεγκτικές αρμοδιότητες.

Θα ήθελα, αλλά η ιδέα δεν είναι δική μου. Ανήκει στον πρώην υπουργό, στο Νέστορα της συντηρητικής παρατάξεως, κ. Ιωάννη Βαρβιτσιώτη, ο οποίος την πρωτοπαρουσίασε στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ τον Ιανουάριο του 2013. Το σημαντικότερο σημείο του άρθρου είναι η τελευταία του παράγραφος, όπου κ. Βαρβιτσιώτης λέει: «Νομίζω ότι επέστη η στιγμή να σκεφθούμε μήπως θα έπρεπε να αναβιώσει ο θεσμός της Γερουσίας, όχι ως δεύτερου νομοθετικού σώματος, αλλά ως οργάνου σταθερότητας του πολιτικού μας συστήματος.».

Ακριβώς αυτή είναι η σημαντικότερη πτυχή της προτεινόμενης πολιτειακής αλλαγής: η συγκρότηση Γερουσίας με 100 μέλη, εκλεγμένων με ενιαίο εθνικό ψηφοδέλτιο, όπως πρότεινε και ο καθηγητής κ. Αθανάσιος Διαμαντόπουλος σε σχετικό βιβλίο του, που κυκλοφόρησε το 2011. Ας φαντασθούμε 100 γερουσιαστές εκλεγμένους χωρίς την παρέμβαση των κομμάτων, ας φαντασθούμε πως έχουμε τη δυνατότητα να επιλέξουμε τους άριστους, ανεξαρτήτως πολιτικής προελεύσεως και τοποθετήσεως ενός εκάστου...

Ο ρόλος της Γερουσίας θα είναι ελεγκτικός και ρυθμιστικός.

i. Θα εκλέγει την ηγεσία της Δικαιοσύνης, εγγυώμενη –ως όργανο υψηλής νομιμοποιήσεως και καθολικής αποδοχής– την επιλογή των αρίστων και όχι των κομματικών εκλεκτών ή/και όσων έχουν καλές «δημόσιες σχέσεις». Σήμερα, η ηγεσία της Δικαιοσύνης ορίζεται από το υπουργικό συμβούλιο, δηλαδή από τον πρωθυπουργό. Προφανώς, τα κριτήρια μιας επιτροπής γερουσιαστών μπορούν να είναι πολύ πιο αντικειμενικά από αυτά ενός μόνο προσώπου, έστω και αν αυτό είναι ο Πρόεδρος της χώρας (επί του θέματος θα επανέλθω με αναλυτικό άρθρο).

ii. Θα εγκρίνει ή θα απορρίπτει, κατόπιν δημοσίων ακροάσεων:

  • Τον διορισμό υπουργών, υφυπουργών και ανωτάτων κρατικών λειτουργών πλην Αρχηγών Ενόπλων Δυνάμεων.
  • Τον διορισμό διοικήσεων δημοσίων οργανισμών και επιχειρήσεων.
  • Τον διορισμό των αρχηγών της ΕΥΠ της ΕΛ.ΑΣ., του ΣΔΟΕ, του Λιμενικού Σώματος και του Πυροσβεστικού Σώματος.
  • Τον διορισμό του Έλληνα Επιτρόπου στην Επιτροπή της Ε.Ε.
  • Των Πρέσβεων της Ελληνικής Δημοκρατίας.
  • Των Ελλήνων δικαστών σε διεθνή δικαστήρια.

iii. Θα επιλέγει και θα ορίζει, μετά από διαδικασία ακροάσεων, την σύνθεση όλων των ανεξαρτήτων αρχών, η λειτουργία των οποίων έχει καταστεί εντελώς αδιαφανής, οδηγώντας στο εντελώς αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό του συνταγματικού τους σκοπού, συμπεριλαμβανομένης της Τραπέζης της Ελλάδος.

Περαιτέρω, η Γερουσία θα είναι το ισχυρό ελεγκτικό αντίβαρο στις εξουσίες του εκλεγμένου –από το λαό– Προέδρου, τις πράξεις του οποίου θα ελέγχει και θα περιορίζει.

  • Οι γερουσιαστές θα μπορούν να ελέγχουν τη λειτουργία όλων των βαθμίδων της Διοικήσεως, είτε πρωτοβουλιακώς, είτε κατόπιν αναφορών/καταγγελιών πολιτών. Η Γερουσία θα εγγυάται την ανεξαρτησία της Διοικήσεως από την εκτελεστική εξουσία, γεγονός που θα οδηγήσει τόσο σε καλύτερη κυβερνητική λειτουργία όσο και σε αρτιότερη λειτουργία της δημοσίας διοικήσεως, η οποία θα μπορέσει να προσελκύσει αξιόλογα στελέχη.
  • Η οριστική κρίση επί της συνταγματικότητος των νόμων θα εμπίπτει στις αρμοδιότητες της Γερουσίας, η οποία θα επέχει θέση Συνταγματικού Δικαστηρίου, αλλά, χωρίς να αναιρείται η δυνατότητα των πρωτοδικείων να κρίνουν. Έτσι, χωρίς να περιστέλλονται οι αρμοδιότητες της Δικαιοσύνης, κάτι που θα συνιστούσε οπισθοδρόμηση, η χώρα αποκτά ένα έγκυρο και αξιόπιστο σώμα, δημοκρατικώς νομιμοποιημένο, το οποίο θα μπορεί να επιβάλλει την τήρηση του συντάγματος έναντι κάθε προσπάθειας παρακάμψεως από την εκτελεστική εξουσία και τα κόμματα.
  • Σημαντικά νομοθετήματα όπως ο προϋπολογισμός ή νόμοι με συνταγματική ισχύ (διεθνείς συμβάσεις κλπ.) θα πρέπει, οπωσδήποτε, να εγκριθούν και από τη Γερουσία.
  • Η Γερουσία θα μπορεί να αποφασίζει την προκήρυξη δημοψηφίσματος χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του Προέδρου.
  • Θα συναποφασίζει με τη Βουλή επί νόμων αναπεμφθέντων υπό του Προέδρου.

Νομίζω ότι έδωσα ένα ικανοποιητικό περίγραμμα των αρμοδιοτήτων της Γερουσίας, εκ των οποίων αποδεικνύεται σαφώς η ανάγκη ιδρύσεώς της. Μια Γερουσία με αυτές τις αρμοδιότητες γίνεται το καλύτερο όπλο του δημοκρατικού πολιτεύματος έναντι πάσης φύσεως διαφθοράς και διαπλοκής! Δεν πρόκειται μόνο για τη λυδία, αλλά και για την ακρογωνιαία λίθο του νέου πολιτεύματος! Όμως, πρέπει, επίσης, να καταστεί σαφές ότι η Γερουσία μπορεί να ασκήσει τον ρόλο της μόνο στα πλαίσια προεδρικού συστήματος, το οποίο επανακαθορίζει –και περιορίζει– τα δικαιώματα και τις αρμοδιότητες της εκτελεστικής (Πρόεδρος της Δημοκρατίας) και την διαχωρίζει πλήρως από τη νομοθετική (Βουλή) εξουσία και τη Δικαιοσύνη. Η εισαγωγή του θεσμού της Γερουσίας στο σημερινό κοινοβουλευτικό σύστημα (κομματοκρατία) δεν θα είχε τα ίδια αποτελέσματα. Αντιθέτως, θα δημιουργήσει συγκρούσεις μεταξύ των παλαιών και του νέου θεσμού, καθ' ότι εντός ενός ασαφούς (υβριδικού) πλαισίου θα προσπαθούν οι μεν γερουσιαστές να ενισχύσουν και να κατοχυρώσουν τον ρόλο τους, οι δε βουλευτές και υπουργοί να διατηρήσουν τα κεκτημένα τους.

Τέλος, προκειμένου να εξασφαλισθεί το κύρος και η υψηλή αποδοχή της Γερουσίας, θεωρώ σκόπιμη την εκλογή των μελών της με ενιαίο ψηφοδέλτιο, το οποίο καταργεί τις κομματικές γραμμές. Τα μισά από τα μέλη της θα μπορούν να εκλέγονται σε εθνικό επίπεδο, ενώ τα υπόλοιπα σε περιφερειακό ώστε να εξομαλυνθεί τυχόν μεγάλη επιρροή από προσώπων προβεβλημένων από τα μεγάλα συγκροτήματα Τύπου και τηλεοράσεως. Μάλιστα, σκόπιμο είναι οι υποψηφιότητες να είναι αποδεκτές αφού εξασφαλίσουν έναν ελάχιστο αριθμό υπογραφών π.χ. 10.000 πολιτών, οι οποίοι προτείνουν τον κάθε υποψήφιο. Κάθε πολίτης δεν θα μπορεί να προτείνει περισσότερους από π.χ. 10 υποψηφίους, ενώ ο αριθμός των υπογραφών θα πρέπει να είναι μεγαλύτερος για τους υποψηφίους του εθνικού ψηφοδελτίου. Τέλος, κάποιοι υποψήφιοι θα μπορούν να είναι αριστίνδην, δηλαδή χωρίς να συγκεντρώσουν υπογραφές. Αυτοί θα μπορούσαν να είναι πρώην Πρόεδροι Ανωτάτων Δικαστηρίων, πρώην Αρχηγοί Ενόπλων Δυνάμεων και Σωμάτων Ασφαλείας, πρώην Πρυτάνεις Α.Ε.Ι., πρώην Πρέσβεις κ.α. Με τέτοιες ρυθμίσεις εξασφαλίζεται –κατά το δυνατόν– η εκλογή ενός σώματος αρίστων, οι οποίοι θα επιτελέσουν τον ρόλο τους με αρτιότητα και αίσθημα ευθύνης!

Η χώρα έχει ανάγκη από ένα σύγχρονο, αληθώς δημοκρατικό και απολύτως λειτουργικό σύστημα διακυβερνήσεως. Μόνον η Προεδρική Δημοκρατία –ενισχυμένη με θεσμούς όπως η ισχυρή ελεγκτική Γερουσία, αλλά και αυτοί που θα αναλύσω σε επόμενα άρθρα– μπορεί να το προσφέρει!