Του Αριστοτέλη Αϊβαλιώτη
Η πρόσφατη φοροκαταιγίδα που εξαπέλυσε η κυβέρνηση στην προσπάθεια της να κλείσει την σερνάμενη επί ενάμισυ χρόνο αξιολόγηση εναποθέτει νέα και δυσβάστακτα βάρη στο σύνολο σχεδόν των πολιτών, παρά την προσπάθεια να την υπερασπιστεί με ταξική δικαιολογία, ότι δηλαδή επιβαρύνει περισσότερο τους πιο εύπορους.
Ωστόσο, σε αντίθεση με το παρελθόν, όταν οι παλαιότερες φοροκαταιγίδες εξέθρεψαν το κίνημα των «αγανακτισμένων», που έφερε στο τέλος μίας διαδρομής την σημερινή κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ, δεν είχαμε αξιόλογες αντιδράσεις από το κοινωνικό σώμα, παρά τις προσπάθειες μέρους της αντιπολίτευσης.
Το γεγονός αυτό θυμίζει το γνωστό ανέκδοτο που αφορά την περίοδο διακυβέρνησης των Αββασιδών χαλιφών της Βαγδάτης. Κάποιος από τους χαλίφες τότε, έχοντας ανάγκη να γεμίσει το μονίμως ελλειμματικό θησαυροφυλάκιο, έδωσε εντολή στον βεζίρη του να επιβάλλει μία νέα φορολογία. Ο βεζίρης ήλθε μερικές μέρες μετά, γεμάτος αγωνία, αναφέροντας πως στο παζάρι επικρατούσε μεγάλη αναταραχή και διαμαρτυρίες για την νέα αυτή φορολογία. Ο χαλίφης ατάραχος του είπε: «Α, περίφημα, βάλε τους τώρα και αυτήν την τάδε, διαφορετική, νέα φορολογία». Έτσι επαναλήφθηκε το μοτίβο, κάθε φορά που επέστρεφε ο βεζίρης, όλο και πιο ανήσυχος, σε κατάσταση ανερχόμενου συναγερμού, για τις ταραχές και τις διαμαρτυρίες στο παζάρι, κάθε φορά ο χαλίφης του έδινε εντολή για μια νέα, ακόμα πιο βαριά φορολογία. Μέχρι που κάποια μέρα, αμέσως μετά την επιβολή της δεκάτης ή της εικοστής νέας φορολογίας, ο βεζίρης γύρισε χαρούμενος για να πει τα «καλά» νέα στον χαλίφη: Το παζάρι ήταν ήρεμο, καμία διαμαρτυρία, καμία ταραχή.
Σύμφωνα με τον μύθο, τότε ο χαλίφης έγινε κάτασπρος, με φανερή αγωνία στο πρόσωπο, και είπε στον βεζίρη: «τρέχα αμέσως να ανακοινώσεις μείωση της φορολογίας στο μισό, γιατί κινδυνεύουμε σοβαρά». Και εξήγησε στον έκπληκτο βεζίρη ότι η ηρεμία στο παζάρι σήμαινε ένα από τα δύο: Ή οι πολίτες είχαν αποφασίσει να μην πληρώσουν καθόλου, ή ότι ετοίμαζαν εξέγερση, πραγματική. Ή και τα δύο μαζί.
Έβλεπα τα στοιχεία με τις εισπράξεις του ΦΠΑ που έδωσε την περασμένη εβδομάδα το ΥΠΟΙΚ. Και θυμήθηκα πέρυσι την φασαρία με την αύξηση των συντελεστών για σειρά προϊόντων, όπως και την κατάργηση των εκπτώσεων για τα νησιά. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς τότε οι αυξήσεις θα απέδιδαν 800 εκατομμύρια.
Ε, λοιπόν τα έσοδα από ΦΠΑ είναι μειωμένα, παρά τις προσδοκίες. Και αυτό χωρίς τα στοιχεία να μας λένε ότι έχουμε ύφεση, τουλάχιστον όχι σοβαρή. (-0,2% το ΑΕΠ).
Αυτό συμβαίνει, πολύ απλά, γιατί έχει αυξηθεί η φοροδιαφυγή. Γεγονός που πιστοποιεί και η καθημερινή εμπειρία μας, στις συναλλαγές μας. Τόσο οι επαγγελματίες όσο και οι πολίτες έχουν αποενοχοποιήσει την συμπεριφορά της φοροαποφυγής, καθώς όλο και περισσότερες συναλλαγές περνούν, κοινή συναινέσει, "κάτω από το ραντάρ".
Κάπως έτσι θα εξελιχθούν τα πράγματα, με μεγαλύτερη ένταση, και στο μέλλον, αφού οι αυξημένες απαιτήσεις φόρων θα φουσκώσουν ακόμη περισσότερο την υπόγεια οικονομία. Από την στιγμή που η φοροδιαφυγή φαίνεται σαν δικαιολογημένη αμυντική συμπεριφορά που την συμμερίζεται η την κατανοεί η πλειοψηφία των πολιτών, δεν υπάρχει περίπτωση να αντιμετωπιστεί.
Πολύ περισσότερο που η σημερινή κυβέρνηση έχει θεσπίσει ένα καθεστώς ήπιας αντιμετώπισης της παραβατικότητας, εκφράζοντας την πλειοψηφία που της έδωσε την εξουσία. Εξάλλου η υπόγεια συναλλακτική δραστηριότητα είναι σε μεγάλο βαθμό αναγκαστική για μία τεράστια μάζα συναλλασομένων, αυτών που έχουν αποκλειστεί από την επίσημη οικονομία λόγω ληξιπρόθεσμων οφειλών και κατασχέσεων οτιδήποτε ποσού διακινηθεί νομίμως. Δεν είναι λίγοι, πάνω από το 50% των ΑΦΜ των χώρας είναι σε κατάσταση σοβαρού ή ελαφρού προβλήματος ληξιπροθέσμων οφειλών. Περιμένει κανείς ότι αυτοί θα κάτσουν, απλά, να πεθάνουν;
Έτσι εξηγείται η έλλειψη μεγάλων αντιδράσεων στα νέα φορολογικά και ασφαλιστικά μέτρα που εξοντώνουν την μεσαία τάξη. Την εξοντώνουν μεν, αν πληρωθούν στο τέλος δε. Που δεν...Δεν είναι όλα μαύρα. Η ενδυνάμωση της υπόγειας συναλλακτικής οικονομίας δημιουργεί πλούτο, ο οποίος παράγει και αυτός κοινωνικό αποτέλεσμα. Έτσι εξηγείται η άνθιση που παρατηρείται σε τομείς οικονομικής δραστηριότητας που ευνοούνται από την φοροαποφυγή (εστίαση, μπαρ, τουρισμός κλπ).
Η ενίσχυση της υπόγειας οικονομίας είναι μια επαρκής εξήγηση για τις μικρές κοινωνικές αντιδράσεις στα νέα σκληρά μέτρα που συνδέονται με την αξιολόγηση. Από την μια όσοι νομίζουν ότι ευνοούνται, οι συνδεόμενοι με τις κρατικές δαπάνες, τροφοδοτούν τις αυταπάτες τους ότι θα αποκτήσουν τα έσοδα που χρειάζονται, από την άλλη όσοι θίγονται έχουν, η ψάχνουν να βρουν, ή είναι υποχρεωμένοι να βρουν διέξοδο να διαφύγουν, λύνοντας το πρόβλημα τους ατομικά.
Μία άλλη παράμετρος που συμβάλλει στην δικαιολόγηση των ελαφρών αντιδράσεων είναι και το ότι πολλοί θιγόμενοι από την αναπαραγωγή του μοντέλου «πάνω από όλα οι κρατικές και συνταξιοδοτικές δαπάνες», οι νέοι, απλά φεύγουν, σε ένα νέο κύμα μετανάστευσης και αποδημίας.
Στο τέλος αυτού του δρόμου υπάρχει αδιέξοδο, ασφαλώς. Αλλά σε ποια στιγμή της ιστορίας μας ασχοληθήκαμε με μελλοντικά αδιέξοδα;
Η στιγμή, το παρόν, μετράει.
Μην αναρωτιέστε, ο συνδυασμός που έχει πετύχει το ΣΥΡΙΖΑ, πιθανότατα άθελα του, είναι πολύ επιτυχημένος. Έχει την υποστήριξη τόσο του τεράστιου κρατικού τομέα, όσο και του διογκούμενου λόγω της πολιτικής του υπογείου τομέα της οικονομίας.
Σαν μια ακόμη επίκαιρη απόδειξη, μάθαμε ότι ξεπλύθηκαν, δια της νομιμοποίησης κατοχής τους από πολιτικά πρόσωπα και οι off shore, μόνιμος στόχος (στα λόγια) όλων των κυβερνήσεων μετά το 2000.
Η πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ στο θέμα των φόρων μοιάζει με εκείνη των αρχαίων Σπαρτιατών που υποτίθεται ότι επέβαλαν στους στρατιώτες τους να τρέφονται με «μέλανα ζωμό», που φυσικά δεν επαρκεί για την επιβίωση. Με άλλα λόγια τους οδηγούσαν να κλέβουν την τροφή τους, με τον απαραίτητο όρο να μην πιαστούν, γιατί αλλιώς θα ακολουθούσε τιμωρία.
Κάπως έτσι έχει εξασφαλίσει την συνοχή ενός κοινωνικού ακροατηρίου το ΣΥΡΙΖΑ, παρόμοια με την αρχαία Σπάρτη. Η επιβίωση ενός τέτοιου μοντέλου προϋποθέτει, όπως στην αρχαία Σπάρτη, να υπάρχουν οι «Είλωτες» που να παράγουν τα μέσα για να τρέφονται οι κυρίαρχοι. Στην περίπτωση μας οι νομοταγείς εκείνοι (μπορεί να βάλετε και άλλη, κακόηχη λέξη...) που εξακολουθούν να θέλουν και να είναι συνεπείς στις βαρύτατες υποχρεώσεις τους.
Μπορεί να διαρκέσει. Μέχρι να επαναστατήσουν οι Είλωτες...
