Η δυσάρεστη φορολογική πραγματικότητα

Η δυσάρεστη φορολογική πραγματικότητα

Του Τάσου Ι. Αβραντίνη

Ποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί σοβαρά ότι το φορολογικό σύστημα της Ελλάδας πληρoί τις «αρχές ενός καλού φορολογικού συστήματος»; Μήπως έχουμε να κάνουμε στην πραγματικότητα με ένα αναποτελεσματικό και προβληματικό φορολογικό σύστημα;

Τα βασικά ερωτήματα που κρίνουν αν ένα φορολογικό σύστημα αποτελεσματικό είναι:

- Εξασφαλίζει τα απαιτούμενα έσοδα με τις λιγότερες δυνατές στρεβλώσεις στην οικονομία;

- Προάγει την επιχειρηματικότητα;

- Διακρίνεται από σταθερότητα;

Η απάντηση σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα στην περίπτωση της Ελλάδας είναι αρνητική. Ας ρίξουμε μία ματιά στην ελληνική φορολογική πραγματικότητα την περίοδο της δημοσιονομικής προσαρμογής από τη φορολογική μεταρρύθμιση του Μαρτίου του 2010, πριν δηλαδή από την υπογραφή του πρώτου μνημονίου το 2010. Για να έχουμε μια καλύτερη εικόνα, ας μελετήσουμε τα στοιχεία και με την «προ κρίσης» περίοδο, από το φορολογικό έτος 2008 μέχρι και το φορολογικό έτος 2017 (τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της ΑΑΔΕ).

Το διάστημα αυτό, το ΑΕΠ της χώρας μειώθηκε κατά 25%. Τα συνολικά φορολογικά έσοδα του κράτους (συμπεριλαμβανομένων των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης) μειώθηκαν κατά περίπου 7%. Συνεπώς, τα φορολογικά έσοδα μειώθηκαν λιγότερο από τη φορολογική βάση ή με άλλα λόγια η φορολογία αυξήθηκε σημαντικά.

Και πράγματι, τα χρόνια της δημοσιονομικής προσαρμογής, οι φορολογικοί συντελεστές στην άμεση αλλά και την έμμεση φορολογία αυξήθηκαν δραματικά, καταργήθηκαν φοροαπαλλαγές και εκπτώσεις, επιβλήθηκαν νέοι φόροι στην περιουσία (ΕΝΦΙΑ), εισφορά αλληλεγγύης, νέοι ειδικοί φόροι κατανάλωσης, αυξήθηκαν οι προκαταβολές φόρου εισοδήματος. Θα αντιτείνει κάποιος ότι υπήρξε και σε άλλες χώρες που έπληξε η κρίση αύξηση της φορολογικής επιβάρυνσης. Η αλήθεια είναι ότι σε κάποιες χώρες πράγματι αυξήθηκαν οι φόροι. Ωστόσο, χώρες που είχαν μνημόνιο, όπως η Ιρλανδία και η Πορτογαλία, προτίμησαν παρόλα αυτά τη μείωση των φόρων και, όπως φαίνεται, δικαιώθηκαν. Σε κάθε περίπτωση η Ελλάδα υπήρξε η πρωταθλήτρια μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ στην αύξηση της φορολογικής επιβάρυνσης ατόμων και επιχειρήσεων. Η σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες του ΟΟΣΑ προκαλεί θλίψη. Είναι δε ενδιαφέρον ότι μέχρι και το έτος 2010, τα συνολικά φορολογικά έσοδα στη χώρα μας ως ποσοστό του ΑΕΠ ήταν χαμηλότερα από τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ. Από το 2011 και μετά, η εικόνα αυτή αντιστρέφεται με τη διαφορά μεταξύ Ελλάδας και μέσου όρου ΟΟΣΑ να εκτοξεύεται τα έτη 2016 και 2017.

Οι διαδοχικές φοροεπιδρομές του κράτους από το 2010 και μετά συρρίκνωσαν το ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών κατά 32%. Εισοδήματα και καταθέσεις εξανεμίστηκαν, αυξήθηκε το ιδιωτικό χρέος εξαιτίας της φοροαφαίμαξης, η πραγματική οικονομία υπονομεύθηκε και η χώρα εισήλθε σε μια αδιέξοδη πορεία.

Με όρους οικονομικής αποτελεσματικότητας, οι αυξήσεις των φόρων και οι μεταρρυθμίσεις στο φορολογικό σύστημα λειτούργησαν τελείως στρεβλωτικά, εισάγοντας αντικίνητρα για την απόκτηση επιπλέον εισοδήματος και ενισχύοντας ταυτόχρονα τα κίνητρα για φοροδιαφυγή ή νόμιμη φοροαποφυγή.

To άρθρο δημοσιεύτηκε στον Φιλελεύθερο της Πέμπτης 20 Ιουνίου