Τον Αύγουστο του 1941 εκδόθηκε η διαταγή του Αρχηγείου του Ανώτατου Στρατιωτικού Διοικητή του Κόκκινου Στρατού Νο 270. Φέρει τις υπογραφές του προέδρου της Κρατικής Επιτροπής Άμυνας της Ε.Σ.Σ.Δ., Ιωσήφ Στάλιν, του αναπληρωτή προέδρου Β. Μόλοτοφ, των στραταρχών της Σοβιετικής Ένωσης Σ. Μπουντιόνιν, Κ. Βοροσίλοφ, Σ. Τιμοσένκο, Μπ. Σαπόσνικοφ και του στρατηγού Γ. Ζούκοφ.
Η διαταγή αυτή απευθυνόταν στα μέλη και τα αναπληρωματικά μέλη της Κ.Ε. του Πανενωσιακού Κομμουνιστικού Κόμματος (Μπολσεβίκοι), στους γραμματείες των επιτροπών περιοχών, στις Κ.Ε. των Κομμουνιστικών Κόμματων των Ενωσιακών Δημοκρατιών, σε όλους τους γραμματεία των αχτιδικών επιτροπών, των επιτροπών πόλεων, στους προέδρους των δημοτικών και κοινοτικών συμβουλίων.
Η διαταγή αυτή δεν δημοσιεύτηκε, μα διαβάστηκε σε όλους τους λόχους, τις ίλες, τις πυροβολαρχίες, τις διοικήσεις και τα επιτελεία. Στη διαταγή, συγκεκαλυμμένα και με υπεκφυγές γινόταν αναφορά στις συνθήκες συντριβής της 6ης, 12ης στρατιάς αλλά και άλλων, καθώς επίσης και στις αποτυχίες στο Δυτικό μέτωπο.
Σύμφωνα με το στιλ και το περιεχόμενο, μπορούμε να υποθέσουμε πως οργισμένα και βιαστικά την έγραψε ο ίδιος ο Στάλιν. Μία πρώτη παρατήρηση είναι πως όλοι γνώριζαν πως ο διοικητής της 12ης στρατιάς ήταν ο αντιστράτηγος Πάβελ Γκριγκόριεβιτς Πονεντέλιν, στη διαταγή όμως αναφέρεται ως υποστράτηγος.
O αντιστράτηγος Πάβελ Γκριγκόριεβιτς Πονεντέλιν
* * *
Διαταγή Νο 270 του Αρχηγείο του Ανώτατου Στρατιωτικού Διοικητή του Κόκκινου Στρατού
16 Αυγούστου 1941
Όχι μόνο οι φίλοι αναγνωρίζουν, μα και οι εχθροί αναγκάζονται να ομολογήσουν πως στον απελευθερωτικό μας πόλεμο με τους Γερμανούς φασίστες εισβολείς, οι μονάδες του Κόκκινου στρατού, η τεράστια πλειονότητά τους, οι διοικητές και οι κομισάριοι συμπεριφέρονται ανεπίληπτα, με γενναιότητα και πολλές φορές ευθέως ηρωικά. Ακόμη και εκείνες οι μονάδες, οι οποίες τυχαία αποκόπηκαν από την στρατιά και βρέθηκαν περικυκλωμένες, διατηρούν το πνεύμα της καρτερικότητας και της ανδρείας, δεν παραδίδονται, προσπαθούν να προκαλέσουν ζημιά στον εχθρό και ξεφεύγουν από την περικύκλωση. Είναι γνωστό πως συγκεκριμένες μονάδες του στρατού μας, ευρισκόμενες περικυκλωμένες από τον εχθρό, χρησιμοποιούν όλες τις δυνατότητα προκειμένου να νικήσουν τον εχθρό και να ξεφύγουν από την περικύκλωση.
Ο αναπληρωτής διοικητής των στρατευμάτων του Δυτικού μετώπου, υποστράτηγος Μπολντίν, ευρισκόμενος στην περιοχή της 10ης στρατιάς κοντά στο Μπελοστόκ, περικυκλωμένος από γερμανικά, φασιστικά στρατεύματα, οργάνωσε από τις μονάδες του Κόκκινου Στρατού που βρέθηκαν στα μετόπισθεν του εχθρού ομάδες, οι οποίες κατά την διάρκεια 45 ημερών πολεμούσαν στα μετόπισθεν του εχθρού και κατάφεραν να ενωθούν με τις βασικές δυνάμεις του Δυτικού μετώπου. Εξόντωσαν τα επιτελεία δύο γερμανικών συνταγμάτων, 26 τεθωρακισμένα άρματα μάχη, 1049 ελαφρά, μεταγωγικά και επιτελικά αυτοκίνητα, 147 μοτοσικλέτες, 5 πυροβολαρχίες, 4 όλμους, 15 βαρέα πολυβόλα, 8 ελαφρά πολυβόλα, 1 αεροσκάφος σε αεροδρόμιο και μία αποθήκη με βόμβες αεροπορίας. Περισσότεροι από χίλιοι Γερμανοί στρατιώτες και αξιωματικοί σκοτώθηκαν. Στις 11 Αυγούστου ο υποστράτηγος Μπολντίν χτύπησε τους Γερμανούς από τα μετόπισθεν, διέσπασε το γερμανικό μέτωπο και, αφού ενώθηκε με τα στρατεύματά μας, έβγαλε από την περικύκλωση 1654 οπλισμένους ερυθροφρουρούς και διοικητές, εκ των οποίων οι 103 ήταν τραυματίες.
Ο κομισάριος του 8ου μηχανοκίνητου σχηματισμού, κομισάριος ταξιαρχία Ποπέλ και ο διοικητής του 406 μηχανοκίνητου συντάγματος, συνταγματάρχης Νόβικοφ κατάφεραν πολεμώντας να βγάλουν από την περικύκλωση 1778 ένοπλους. Πολεμώντας σκληρά με τους Γερμανούς, η ομάδα των Νόβικοφ - Ποπέλ διέσχισε 650 χιλιόμετρα, προκαλώντας τεράστιες απώλειες στα μετόπισθεν του εχθρού.
Ο διοικητής της 3ης στρατιάς υποστράτηγος Κουζνετσόφ και το μέλος του Πολεμικού Συμβουλίου, κομισάριος στρατιάς 2ας τάξεως Μπιριουκόφ πολεμώντας έβγαλαν από την περικύκλωση 498 ένοπλους ερυθροφρουρούς και τους διοικητές των μονάδων της 3ης στρατιάς και οργάνωσαν την έξοδο από την περικύκλωση της 108ης και 64ης μεραρχίας τυφεκιοφόρων.
Όλα αυτά και πλήθος παρόμοιων περιστατικών μαρτυρούν για την αντοχή των στρατευμάτων μας, το ακμαίο ηθικό των πολεμιστών, των διοικητών και των κομισάριων.
Δεν μπορούμε όμως να κρύψουμε και το γεγονός πως κατά το τελευταίο διάστημα υπήρξαν και ορισμένα επαίσχυντα περιστατικά παράδοσης στον εχθρό. Ορισμένοι στρατηγοί έδωσαν κακό παράδειγμα στα στρατεύματά μας.
Ο διοικητής της 28ης στρατιάς, υποστράτηγος Κατσάλοφ, περικυκλωμένος μαζί με το επιτελείο της ομάδας στρατιών, επέδειξε δειλία και παραδόθηκε στους Γερμανούς φασίστες. Το επιτελείο της ομάδας Κατσάλοφ βγήκε από την περικύκλωση, μονάδες της ομάδας Κατσάλοφ διέσπασαν την περικύκλωση, ο υποστράτηγος όμως Κατσάλοφ, θεώρησε σωστό να παραδοθεί, θεώρησε σωστό να λιποτακτήσει στον εχθρό.
Ο υποστράτηγος Πονεντέλιν, διοικητής της 12ης στρατιάς, περικυκλωμένος από τον εχθρό, είχε την δυνατότητα να ενωθεί με τους δικούς μας, όπως έκανε η συντριπτική πλειοψηφία των μονάδων της στρατιάς του. Ο Πονεντέλιν όμως δεν επέδειξε την αναγκαία αντοχή και βούληση για νίκη, πανικοβλήθηκε, δείλιασε και παραδόθηκε στον εχθρό, λιποτάκτησε στον εχθρό, διαπράττοντας έτσι έγκλημα κατά της πατρίδας, πατώντας τον στρατιωτικό του όρκο.
Ο διοικητής του 13ου σώματος πεζικού αντιστράτηγος Κυρίλλοφ, περικυκλωμένος από γερμανικά, φασιστικά στρατεύματα, αντί να κάνει το χρέος του έναντι της πατρίδας, να οργανώσει τις μονάδες που τους εμπιστεύτηκε για επίμονη αντίσταση στον εχθρό και διάσπαση της περικύκλωσης, λιποτάκτησε από το πεδίο της μάχης και παραδόθηκε στον εχθρό. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι μονάδες του 13ου σώματος πεζικού να συντριβούν και ορισμένες από αυτές χωρίς σοβαρή αντίσταση να παραδοθούν στον εχθρό.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι σε όλες τις προαναφερόμενες περιπτώσεις παράδοσης στον εχθρό, τα μέλη των πολεμικών συμβουλίων των στρατιών, οι διοικητές, οι πολιτικοί επίτροποι, οι άντρες των ειδικών τμημάτων που βρέθηκαν περικυκλωμένοι, εκδήλωσαν ανεπίτρεπτη αμηχανία, επαίσχυντη δειλία και δεν προσπάθησαν καν να εμποδίσουν τους δειλούς Κατσάλοφ, Πονεντέλνι Κυρίλλοφ και άλλους να παραδοθούν στον εχθρό.
Τα επαίσχυντα αυτά περιστατικά παράδοσης στον καταραμένο εχθρό είναι μαρτυρίες πως στις γραμμές του Κόκκινου Στρατού, ο οποίος με καρτερία και αυτοθυσία υπερασπίζεται από τους άθλιους εισβολές την σοβιετική πατρίδα, υπάρχουν όχι μόνο μεταξύ των ερυθροφρουρών, αλλά ανάμεσα στο σώμα των αξιωματικών, ασταθή, λιπόψυχα και δειλά στοιχεία. Όπως είναι γνωστό, ορισμένοι διοικητές και πολιτικά στελέχη με την συμπεριφορά τους στο μέτωπο, όχι μόνο δεν δείχνουν στους ερυθροφρουρούς παραδείγματα ανδρείας, καρτερικότητας και αγάπης για την πατρίδα, αλλά απεναντίας, κρύβονται στα λαγούμια, περιφέρονται στα γραφεία, δεν βλέπουν και δεν παρατηρούν το πεδίο της μάχης, στις πρώτες σοβαρές δυσκολίες στην μάχη τρέμουν μπροστά στον εχθρό, σκίζουν τις επωμίδες τους, λιποτακτούν από το πεδίο της μάχης.
Μπορούν, άραγε, να γίνονται ανεκτοί στις γραμμές του Κόκκινου Στρατού οι δειλοί, οι λιποτάκτες, εκείνοι που παραδίνονται στον εχθρό ή λιπόψυχοι διοικητές, οι οποίοι στην πρώτη δυσκολία στο μέτωπο ξηλώνουν τις επωμίδες τους και λιποτακτούν στα μετόπισθεν; Όχι, δεν μπορούν! Αν αφήσουμε αυτούς τους δειλούς και λιποτάκτες, σε μικρό χρονικό διάστημα θα διαλύσουν τον στρατό μας και να καταστρέψουν την πατρίδα μας. Οι δειλοί και οι λιποτάκτες πρέπει να εξοντώνονται.
Μπορούμε, άραγε, να θεωρούμε τους διοικητές ταγμάτων ή συνταγμάτων, ως διοικητές, όταν κρύβονται στα λαγούμια κατά την διάρκεια της μάχης, δεν βλέπουν το πεδίο της μάχης, δεν παρατηρούν την εξέλιξη της μάχης; Μπορούμε να τους αφήσουμε να θεωρούν πως είναι διοικητές συνταγμάτων ή ταγμάτων; Όχι, δεν μπορούμε. Δεν είναι διοικητές συνταγμάτων ή ταγμάτων, είναι σφετεριστές. Αν αφήσουμε αυτούς τους σφετεριστές, σε ελάχιστο χρονικό διάστημα θα μετατρέψουν τον στρατό μας σε γραφείο. Αυτούς τους σφετεριστές πρέπει άμεσα να τους καθαιρέσουμε από τις θέσεις, να τους υποβιβάσουμε, να γίνουν απλοί στρατιώτες και στην ανάγκη να τους εκτελούμε επί τόπου, βάζοντας στις θέσεις τους τολμηρούς και γενναίους από τις τάξεις των νεότερων αξιωματικών ή των απλών στρατιωτών.
Διατάσσω:
1. Οι διοικητές και τα πολιτικά στελέχη, τα οποία κατά την διάρκεια της μάχης ξήλωσαν τις επωμίδες και λιποτάκτησαν στα μετόπισθεν ή παραδόθηκαν στον εχθρό, να θεωρούνται μοχθηροί λιποτάκτες, οι οικογένειες των οποίων θα συλλαμβάνονται ως οικογένειες εκείνων που πάτησαν τον όρκο του και πρόδωσαν την πατρίδα.
Όλοι οι προαναφερόμενοι διοικητές και κομισάριοι να εκτελούν επί τόπου τέτοιους λιποτάκτες από τις μονάδες τους.
2. Οι μονάδες που περικυκλώθηκαν να πολεμήσουν με αυτοθυσία μέχρι να εξαντληθεί και η τελευταία δυνατότητα, να προστατεύσουν το στρατιωτικό υλικό σαν κόρη οφθαλμού, να ενωθούν με τους δικούς μας στα μετόπισθεν του εχθρού, νικώντας τα φασιστικά σκυλιά.
Κάθε στρατιωτικός, ανεξάρτητα από τον βαθμό του, υποχρεούνται να απαιτήσει από τους ανώτερούς του, αν βρίσκονται σε περικύκλωση, να πολεμήσουν μέχρι τέλους, προκειμένου να ενωθούν με τους δικούς μας κι αν ένας διοικητής ή μία μονάδα ερυθροφρουρών αντί να οργανώσει την αντίσταση στον εχθρό, προτιμήσουν να παραδοθούν, να τους εξοντώσουν με κάθε δυνατό τρόπο, τόσο επίγειο, όσο και εναέριο, ενώ οι οικογένειες των αιχμαλώτων ερυθροφρουρών θα στερηθούν των κρατικών επιδομάτων και βοήθειας.
3. Οι διοικητές και οι κομισάριοι των μεραρχιών υποχρεούνται άμεσα να καθαιρέσουν τους διοικητές ταγμάτων και συνταγμάτων, οι οποίοι κρύβονται στα λαγούμια κατά την διάρκεια της μάχης και φοβούνται να ηγηθούν της μάχης στο πεδίο της σύγκρουσης, να καθαιρούνται ως σφετεριστές, να απομένουν ως απλοί στρατιώτες και, αν χρειαστεί, να εκτελούνται επί τόπου, τοποθετώντας στη θέση τους τολμηρούς και γενναίους άντρες από τις τάξεις των υποαξιωματικών ή των απλών στρατιωτών που διακρίθηκαν.
Η διαταγή αυτή να αναγνωστεί σε όλους τους λόχους, τις ίλες, τις πυροβολαρχίες, τις διοικήσεις και τα επιτελεία.
Το αρχηγείο της Ανώτατης Διοίκησης του Κόκκινου Στρατού
Ι. Στάλιν
Β. Μόλοτοφ
Αναπληρωτής πρόεδρος του Κρατικού Συμβουλίου Άμυνα.
Σ. Μπουντιόνιν
Στρατάρχης της Ε.Σ.Σ.Δ.
Κ. Βοροσίλοφ
Στρατάρχης της Ε.Σ.Σ.Δ.
Σ. Τιμοσένκο
Στρατάρχης της Ε.Σ.Σ.Δ.
Γ. Ζούκοφ
Στρατηγός
* * *
Εναντίον των στρατηγών Βλαντίμιρ Κατσάλοφ, Πάβελ Πονεντέλιν και Νικολάι Κυρίλλοφ, η στρατιωτική εισαγγελία άσκησε δίωξη με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας, με βασικό αποδεικτικό στοιχείο τη διαταγή Νο 270.
Τα Ανώτατο Στρατοδικείο της Ε.Σ.Σ.Δ. αγνοώντας την απουσία αποδείξεων, με βάση μόνο την διαταγή Νο 270 καταδίκασε τον Κατσάλοφ (29/9/1041), τον Πονεντέλιν και τον Κυρίλλοφ (13/10/1941) στην εσχάτη των ποινών. Αμέσως, συνελήφθησαν οι σύζυγοι και τα ανήλικα παιδιά τους, καθώς και η πεθερά του Κατσάλοφ.
Ωστόσο, οι τρεις στρατηγοί καταδικάστηκαν για πολιτικούς λόγους, εξαιτίας των λανθασμένων κινήσεων του Γενικού Επιτελείου. Τα στρατεύματα τους συντρίφτηκαν από υπέρτερες εχθρικές δυνάμεις.
Οι στρατηγοί Πονεντέλιν και Κυρίλλοφ, κατά την αιχμαλωσία φέρθηκαν με τρόπο αξιοπρεπή. Δεν τους λύγισαν ούτε οι εξευτελισμοί, ούτε οι κολακείες των Ναζί. Στις 29 Απριλίου 1945 μαζί με άλλους αιχμάλωτους απελευθερώθηκαν από τους Αμερικανούς, οι οποίοι πρότειναν στον Πονεντέλιν να υπηρετήσει στον δικό τους στρατό, μα εκείνος αρνήθηκε.
Στις 3 Μαΐου 1945, οι πρώην αιχμάλωτοι πολέμου μεταφέρθηκαν στο Παρίσι και παραδόθηκαν στους σοβιετικούς εκπροσώπους. Στη συνέχεια, αεροπορικώς μεταφέρθηκαν στην Μόσχα. Για ένα διάστημα έζησαν ελεύθεροι, φορώντας την στολή του στρατηγού, δίχως όμως να γνωρίζουν τίποτα για την τύχη των οικογενειών τους. Η ερήμην καταδικαστική απόφαση του στρατοδικείου δεν εκτελέστηκε.
Οι Κυρίλλοφ και Πονεντέλιν, συνελήφθηκαν στις 30 Δεκεμβρίου 1945 με απόφαση του διευθυντή του ανακριτικού τμήματος της Γενικής Διεύθυνσης Αντικατασκοπίας «ΣΜΕΡΣ», στρατηγού Λεόνοφ, την οποία είχε εγκρίνει ο διευθυντής της ίδιας υπηρεσίας Αμπακούμοφ και ο γενικός στρατιωτικός εισαγγελέας, στρατηγός Δικαστικού Αφανάσιεφ.
Ουσιαστικά, στη βάση της διαταγής Νο 270 ασκήθηκαν νέες ποινικές διώξεις, χωρίς όμως αναφορά σε αυτή τη διαταγή και με αποσιώπηση της ασκηθείσης ποινικής δίωξης και της ερήμην καταδίκης στην εσχάτη των ποινών.
Στα τέλη του 1946 οι σοβιετικές αρχές έκλεισαν τους λογαριασμούς τους με τον στρατηγό Α. Βλάσοφ και το περιβάλλον του. Η υπόθεση των Πονεντέλιν και Κυρίλλοφ μπορούσε να περιμένει.
Οι δύο στρατηγοί, πέρασαν πολλά χρόνια στα κελιά της φυλακής, με ατελείωτες ανακρίσεις, διαρκείς παρατάσεις του χρόνου προφυλάκισης. Ήταν φανερό πως περίμεναν να ομολογήσουν την ενοχή τους για την συντριβή της 6ης και 12ης στρατιάς.
Στις 10 Αυγούστου 1950 με «βάση νέα στοιχεία», τα οποία ήταν ανύπαρκτα, με βούλευμα της Γενικής Στρατιωτικής Εισαγγελίας, το Ανώτατο Στρατοδικείο ακύρωσε την ερήμην καταδικαστική απόφαση της 13ης Οκτωβρίου 1941 και ανακοίνωσαν στους κατηγορούμενους το πέρας της ανακριτικής διαδικασίας. Στις 25 Αυγούστου το Στρατοδικείο τους καταδίκασε σε θάνατο, με άμεση εκτέλεση της ποινής. Οι στρατηγοί είχαν απλά ομολογήσει πως αιχμαλωτίστηκαν πολεμώντας. Αυτό ήταν αρκετό για τους στρατοδίκες.
Μετά τον θάνατο του Στάλιν, η Γενική Στρατιωτική Εισαγγελία, διερεύνησε εκ νέου την απόφαση με βάση τα νέα στοιχεία και το Ανώτατο Στρατοδικείο τον Φεβρουάριο του 1956 αποφάσισε την αποκατάσταση των δύο στρατηγών, που ήταν θύματα της αυθαιρεσίας. Λίγο αργότερα αποκαταστάθηκαν οι σύζυγοι και οι θυγατέρες του.
Σύμφωνα με τα νέα στοιχεία που δέχτηκε το Ανώτατο Δικαστήριο, ο στρατηγός Κατσάλοφ, διοικώντας επιχειρήσεις της 28ης στρατιάς εφεδρείας υπό την διοίκηση του Γ. Κ. Ζούκοφ, βρέθηκε σε δύσκολη θέση. Στις μάχες βορείως της πόλης Ροσλάβλα, το επιτελείο αποκόπηκε από τις δυνάμεις του. Το επιτελείο δεχόταν σκληρούς βομβαρδισμούς από το πυροβολικό και την αεροπορία, κατά τη διάρκεια των οποίων ο στρατηγός σκοτώθηκε. Και αυτός αποκαταστάθηκε το 1953, μετά τον θάνατο του Στάλιν. Η σύζυγος του όλα αυτά τα χρόνια ήταν δεσμώτρια σε φυλακές και στρατόπεδα. Μαζί της και η μητέρα της Γιλένα. Αμφότερες, αποκαταστάθηκαν το 1954.
