Του Θεόδωρου Τόνα
Η Αξιολόγηση είναι μια λέξη τόσο δαιμονοποιημένη, που έχει καταντήσει σχεδόν απαγορευμένη, ειδικά σε ό,τι έχει να κάνει με τον δημόσιο τομέα.
Ρώτησαν κάποιον να ορίσει, τι είναι ο παράδεισος και τι η κόλαση και απάντησε ότι, παράδεισος είναι όταν ο κατάλληλος άνθρωπος είναι στην κατάλληλη θέση και η κόλαση το ακριβώς αντίθετο. Με ποιον τρόπο όμως θα βρούμε τον κατάλληλο για την κάθε θέση; Απαραίτητη προϋπόθεση για να συμβεί αυτό είναι η αξιολόγηση. Συνήθως όμως, όταν μιλούμε για αξιολόγηση, οι περισσότεροι φαντάζονται κάτι σαν σχολικό διαγώνισμα, από το οποίο θα ξεχωρίσουν οι καλοί από του κακούς. Αυτή είναι μια μονοδιάστατη αντίληψη, όπου υποθέτουμε ότι όλοι κρίνονται κάποια χρονική στιγμή σε ένα γνωστικό αντικείμενο ή σε μια δραστηριότητα ή δεξιότητα.
Η αξιολόγηση όμως πρέπει να είναι μία διαρκής διαδικασία, που σκοπό της έχει να εντοπίσει όχι αν κάποιος είναι καλός ή κακός σε κάτι, αλλά κυρίως σε τι είναι καλός ο καθένας, ώστε να μπορέσει να τον κατευθύνει σε αυτό για το οποίο είναι κατάλληλος. Υπάρχουν άπειρες δεξιότητες - ικανότητες χαρακτηριστικά της προσωπικότητας ενός ανθρώπου, που μπορεί να τον καθιστούν κατάλληλο για μία θέση και αυτές πρέπει να αναζητούμε κάθε φορά μέσω της αξιολόγησης.
Στην καθημερινότητα βέβαια όλοι μας αξιολογούμαστε διαρκώς χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε τις περισσότερες φορές. Εκτός από τους δασκάλους στα κάθε είδους σχολεία, που μας αξιολογούν με συγκεκριμένη βαθμολογική κλίμακα, αξιολογούμαστε καθημερινά χωρίς συγκεκριμένη κλίμακα από τους γονείς μας, από τα παιδιά μας, από τους φίλους μας, από τους μαθητές μας, από τους συναδέλφους και σίγουρα πολύ αυστηρά από τους εργοδότες, τους προϊσταμένους και τους πελάτες. Κανένας από αυτούς βέβαια δεν αναρτά πίνακα κατάταξης ή βαθμολογίας, σίγουρα όμως όλοι μας κάποια στιγμή λαμβάνουμε συνήθως κωδικοποιημένο το μήνυμα της αξιολόγησης, λίγοι όμως καταφέρνουν να το αποκωδικοποιήσουν. Χαρακτηριστική είναι η λέξη που χρησιμοποιείται συχνότατα στην χώρα μας ως βρισιά (μαλ..ας) η οποία στην πραγματικότητα υποκρύπτει στοιχεία αξιολόγησης. Η αλήθεια είναι πως, αν κάποιος θέλει να ξέρει, ποιες είναι οι πραγματικές του δεξιότητες και ικανότητες και για ποιες θέσεις είναι κατάλληλος, πρέπει ο ίδιος να αναζητά την αξιολόγηση.
Η αξιολόγηση λοιπόν είναι η διαδικασία, που μπορεί να μας οδηγήσει στην αυτογνωσία, προκειμένου να μπορέσουμε να ανακαλύψουμε για ποια θέση ή ρόλο είμαστε κατάλληλοι. Το ότι κάποιος είναι κατάλληλος για μια θέση, έχει δύο πολύ θετικές συνέπειες. Η πρώτη είναι ότι θα είναι παραγωγικός και αποτελεσματικός. Είναι προφανές ότι όταν κάποιος βρίσκεται σε θέση που ταιριάζει με τα προσόντα του, τις δεξιότητες και τον χαρακτήρα του, τότε η απόδοσή του είναι πολύ υψηλή. Η δεύτερη συνέπεια είναι ότι, όταν κάποιος βρίσκεται στην θέση για την οποία είναι κατάλληλος, αυτό του δημιουργεί μία αίσθηση ασφάλειας και ικανοποίησης, γεγονός που τον κάνει πιο ευτυχισμένο. Το αντίθετο το να βρίσκεται κάποιος σε μία θέση, που δεν ταιριάζει στα προσόντα του, τις ικανότητες και τις δεξιότητες, συνήθως τον οδηγεί σε λάθη και αποτυχίες, χωρίς παραγωγικό αποτέλεσμα και σταδιακά σε ένα μαρτύριο χωρίς τέλος, σε μία κόλαση διαρκείας. Ίσως η κρίση που βιώνουμε σήμερα να είναι μία τέτοια κόλαση.
Βέβαια η αξιολόγηση δεν θα είχε καμία αξία, ακόμη και αν ήταν η καλύτερη στον κόσμο, αν δεν συνοδεύονταν από την δυνατότητα διόρθωσης τυχόν αστοχιών, όσον αφορά την τοποθέτηση του καθενός στην κατάλληλη θέση. Η δυνατότητα αυτή λέγεται κινητικότητα. Κινητικότητα είναι η δυνατότητα και η ελευθερία να μπορεί κάποιος να αλλάζει θέσεις και ρόλους, ώστε σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, να βρίσκει πάντα την θέση που του ταιριάζει. Η κινητικότητα μπορεί να παρατηρήσει κάποιος ότι είναι πολύ έντονη σε ανεπτυγμένες κοινωνίες και οικονομίες, όπου οι πολίτες έχουν τη επιλογή και την ελευθερία, να αλλάζουν συχνά θέσεις, αναζητώντας την καταλληλότερη, όπου θα πετύχουν την μεγαλύτερη παραγωγικότητα και αποτελεσματικότητα βάσει των προσόντων τους, πρωτίστως για τους ίδιους, αλλά και για το κοινωνικό σύνολο γενικότερα.
Αξιολόγηση και κινητικότητα είναι δύο χαρακτηριστικά που λείπουν από την κοινωνία μας και ειδικότερα από τον δημόσιο τομέα. Φοβόμαστε την αλήθεια και την αλλαγή, προτιμούμε να ζούμε με αυταπάτες. Η έλλειψη αυτή είναι μία από τις βασικές αιτίες της χαμηλής παραγωγικότητας αρχικά του δημόσιου τομέα, η οποία επηρεάζει όμως άμεσα και τον ιδιωτικό τομέα, που σε συνδυασμό με κάποιες άλλες παθογένειες μετέτρεψαν την χώρα μας σε κόλαση. Ας το αλλάξουμε αυτό, ας κάνουμε την χώρα μας πάλι παράδεισο.
*Ο Θεόδωρος Τόνας είναι Δικηγόρος
