Γυναίκες φιλελεύθερες οικονομολόγοι τον 19ο αιώνα

Γυναίκες φιλελεύθερες οικονομολόγοι τον 19ο αιώνα

Στις αρχές του 19ου αιώνα ο Άνταμ Σμιθ ασκεί τη μεγαλύτερη επίδραση στην πολιτική και οικονομική σκέψη ολόκληρου του πλανήτη. Κατά τον Άλεξ Μάργουιτζ, είναι ο ισχυρότερος μονάρχης της Ευρώπης μετά τον Μέγα Ναπολέοντα. Η φιλελεύθερη οικονομική σχολή την περίοδο αυτή στέλνει τα φώτα της προς όλες τις κατευθύνσεις της υφηλίου. Ένας επιπρόσθετος λόγος που διευκολύνει ακόμη περισσότερο την ανεπανάληπτη αυτή εξάπλωση, είναι η παράλληλη επικράτηση των φιλελεύθερων ιδεών στην πολιτική επιστήμη και κυρίως η εγκαθίδρυση φιλελεύθερων κοινοβουλευτικών πολιτευμάτων σε όλο και περισσότερα προηγμένα κράτη.

Την περίοδο αυτή, όπου στο πλαίσιο του πολιτικού φιλελευθερισμού διατυπώνεται ξεκάθαρα το αίτημα για ισότητα των γυναικών έναντι του νόμου, εμφανίζονται δειλά δειλά και οι πρώτες σημαντικές γυναίκες στα διάφορα πεδία της επιστήμης, όπως λ.χ. η Χέρθα Αϊρτον, η Άντα Λόβελας και η Μαίρη Σάμερβιλ στα μαθηματικά, η Καρολίνα Χέρσελ στην αστρονομία κ.ά. Έτσι και στον χώρο της οικονομικής επιστήμης, μεταξύ των διαδόχων του μεγάλου Σκοτσέζου οικονομολόγου, με ουσιώδη συμβολή στη διάδοση της φιλελεύθερης οικονομικής διδασκαλίας, συναντάμε στις αρχές του 19ου αιώνα και δύο γυναίκες! Πρόκειται για την Τζέιν Μάρκετ (1763-1858) και τη Χάριετ Μαρτινάου (1802-1876).

Η Τζέιν Μάρκετ, άτομο ιδιαίτερης μορφώσεως και πολλών ενδιαφερόντων, πριν ασχοληθεί με την οικονομική επιστήμη είχε σπουδάσει χημεία και φιλοσοφία. Το 1816 εκδίδει στο Λονδίνο το σημαντικότερο οικονομολογικό έργο της με τίτλο «Conversations on political economy, in which the elements of that science are familiarly explained», το οποίο γνώρισε σημαντική εκδοτική επιτυχία σε όλη την Ευρώπη (μεταφράστηκε αμέσως στη γαλλική γλώσσα και εκδόθηκε τον επόμενο χρόνο στο Παρίσι και τη Γενεύη). Η Μάρκετ με το έργο της αυτό δεν εισκόμισε μεν νέες ιδέες στην οικονομική επιστήμη, αλλά κατάφερε να εκλαϊκεύσει με εντυπωσιακό τρόπο τη διδασκαλία του Άνταμ Σμιθ. Παρά τις ειρωνείες από μέρους πολλών οικονομολόγων συναδέλφων της, οι οποίοι προσπάθησαν αβάσιμα να υποβαθμίσουν το έργο και τη συμβολή της στην οικονομική επιστήμη, μη ανεχόμενοι -για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους- την παρουσία μιας γυναίκας... στα πόδια τους. «Η Τζέιν Μάρκετ», γράφει ο Ερνέστ Τιλχάκ, «είναι η μόνη γυναίκα που έγραψε περί κοινωνικής οικονομικής, αναδείχθηκε όμως ανώτερη από πολλούς άνδρες».

Η Χάριετ Μαρτινάου το διάστημα μεταξύ 1832-1834 εκδίδει, επίσης στο Λονδίνο, το σημαντικότερο έργο της, το εννεάτομο «Illustrations of political economy». Με το έργο αυτό, το οποίο επίσης μεταφράστηκε στη γαλλική και τη γερμανική γλώσσα, επιχειρεί -κι αυτή- να εκλαϊκεύσει τη φιλελεύθερη οικονομική θεωρία, όπως αυτή διατυπώθηκε κυρίως από τους Σμιθ, Μάλθους και Ρικάρντο, όχι όμως μέσω εκλαϊκευτικών διαλόγων, όπως η Μάρκετ, αλλά με πρωτότυπες αφηγήσεις.

Στα παραπάνω έργα τους τόσο η Μάρκετ όσο και η Μαρτινάου υποστήριξαν θερμά την ελευθερία του εμπορίου, την κατάργηση των δασμών, των πάσης φύσεως συντεχνιακών προνομίων, καθώς και την απελευθέρωση της αγγλικής οικονομίας από πολλούς κρατικούς περιορισμούς που διατηρούνταν αναλλοίωτοι για αιώνες, από την εποχή ακόμη της βασίλισσας Ελισάβετ Α'.

Το άρθρο δημοσιεύεται στον Φιλελεύθερο που κυκλοφορεί το Σαββατοκύριακο 13-14 Μαρτίου

Η επίδραση των δύο γυναικών υπήρξε, όπως φαίνεται, αξιοσημείωτη, όχι μόνο στη θεωρία, αλλά και στην πράξη, τόσο στη φιλελεύθερη οικονομική πολιτική του πρωθυπουργού Σερ Ρόμπερτ Πιλ όσο και στη διαμόρφωση του κινήματος «Ένωση κατά των δασμών και των σιτηρών», με ηγέτη τον Ρίτσαρντ Κόμπντεν. Σε τέτοιο βαθμό μάλιστα, που η παρουσία τους στην οικονομική επιστήμη ανάγκασε τον Γιόζεφ Σουμπέτερ να παραδεχθεί ότι η φιλελεύθερη σχολή «κατέκτησε στη θριαμβευτική της πορεία και αυτά ακόμη τα παρθεναγωγεία».