Η Κίνα παρακολουθεί πολύ προσεκτικά τις δραματικές εξελίξεις στην Ουκρανία, επιδιώκοντας ταυτόχρονα να αποκομίσει οφέλη και να ελαχιστοποιήσει την όποια ζημιά συνεπάγεται η ρωσική εισβολή. Εξού και η επαμφοτερίζουσα στάση του Πεκίνου που επιμένει να εμφανίζεται ως περιστερά και να τονίζει την ανάγκη για αυτοσυγκράτηση και διάλογο μεταξύ των εμπόλεμων πλευρών.
Στο πλαίσιο της σφοδρής σινο-αμερικανικής αντιπαράθεσης, οι Κινέζοι αναλυτές προσπαθούν να εκτιμήσουν:
– Πρώτον, την ικανότητα της διοίκησης Μπάιντεν να διαχειριστεί μια μείζονα διεθνή κρίση, την οποία πολλοί συγκρίνουν με την αυξανόμενη ένταση γύρω από την Ταϊβάν.
– Δεύτερον, τον βαθμό προσήλωσης των ΗΠΑ στις διατλαντικές σχέσεις. Αυτό, με τη σειρά του, θα υποδηλώνει κατά πόσο η Ουάσιγκτον σκοπεύει να ασχοληθεί κατά προτεραιότητα με την περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού και την Κίνα, κάτι που φάνηκε ήδη από το 2011 με τη «στροφή προς την Ασία» (pivot to Asia) επί της προεδρίας του Μπαράκ Ομπάμα.
Σε συνδυασμό με την απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν τον περασμένο Αύγουστο, η απροθυμία των ΗΠΑ να εμπλακούν σε πολεμικές επιχειρήσεις στην Ευρώπη επιβεβαιώνει την πεποίθηση του Πεκίνου πως ο Ινδο-Ειρηνικός πράγματι έχει καταστεί η απόλυτη γεωπολιτική προτεραιότητα για την Ουάσινγκτον. Υπ’αυτήν την έννοια, ο πόλεμος στην Ουκρανία βολεύει την Κίνα, στον βαθμό που προς το παρόν αποσπά την προσοχή της αμερικανικής ηγεσίας και αναγκάζει τις ΗΠΑ να δεσμεύσουν πολιτικό και διπλωματικό κεφάλαιο στις σχέσεις τους με τη Γηραιά Ήπειρο.
Η μπάλα στην κερκίδα
Η επίσημη κινεζική θέση είναι ότι για τον πόλεμο στην Ουκρανία ευθύνονται αποκλειστικά οι ΗΠΑ. Το Πεκίνο συμμερίζεται πλήρως τις ανησυχίες της Ρωσία και θεωρεί πως η πρωταρχική αιτία για τις συγκρούσεις είναι η επέκταση του ΝΑΤΟ στην Ανατολική Ευρώπη. Σ’αυτή τη στρεψόδικη λογική, η κινεζική ηγεσία επιδίδεται σε απροκάλυπτη προσπάθεια συμψηφισμού των ευθυνών και τονίζει πως η Ουάσινγκτον ουδέποτε σεβάστηκε την ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα άλλων χωρών. Τα κινεζικά ΜΜΕ συνεχώς υπενθυμίζουν τις επεμβάσεις των ΗΠΑ στο Ιράκ ή το Αφγανιστάν, ως απόδειξη του αμερικανικού ηγεμονισμού με τη δύναμη των όπλων.
Με ποδοσφαιρικούς όρους, η γραμμή αυτή ονομάζεται «πετάω την μπάλα στην κερκίδα». Η στάση της Κίνας είναι εξόχως ανειλικρινής, έως και κυνική, αλλά η αλήθεια είναι ότι ο κυνισμός αποτελεί εγγενές γνώρισμα των διεθνών σχέσεων και ιδίως στη μεταβατική περίοδο που διανύουμε προς μια νέα τάξη πραγμάτων σε παγκόσμια κλίμακα.
Οι αναφορές στις ευθύνες των ΗΠΑ βασίζονται και σ’ένα πρόσθετο σκεπτικό. Σχεδόν όλα όσα συμβαίνουν στον κόσμο, όπως και τα τεκταινόμενα στην Ουκρανία, εξετάζονται από τους Κινέζους αναλυτές υπό το πρίσμα της σινο-αμερικανικής αντιπαράθεσης. Ομοίως, οι ΗΠΑ έχουν καταστήσει σαφές εδώ και πολύ καιρό πως η Κίνα αποτελεί τον υπ’αριθμόν αντίπαλό τους και απειλή για την εθνική τους ασφάλεια.
Είναι φανερό ότι η Κίνα δεν θέλει να καταδικάσει τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, για να μην διαταράξει τις στενές σχέσεις της με τη Μόσχα. Το στρατηγικό σινο-ρωσικό δίδυμο έχει πολλούς κοινούς στόχους, με κυρίαρχη τη σύμπλευση κατά των ΗΠΑ. Επισήμως, όμως, το Πεκίνο δεν μπορεί να δικαιολογήσει την απόφαση του Πούτιν για τους εξής λόγους:
- Αποτελεί πάγια θέση της Κίνας, έστω σε επίπεδο διακηρύξεων, η μη ανάμειξη στις εσωτερικές υποθέσεις άλλων χωρών.
- Το Πεκίνο διακηρύσσει σταθερά πως αντιτίθεται σε κάθε πράξη πολέμου και επαναλαμβάνει μονότονα πως η επίλυση διαφορών πρέπει να επιτυγχάνεται με διάλογο. Αυτή η στάση είναι συνυφασμένη με το αφήγημα της Κίνας πως είναι ειρηνική και καλοκάγαθη δύναμη, αντίθετα με τις πολεμικές περιπέτειες των ΗΠΑ σε πολλές περιοχές του πλανήτη.
Μεταξύ Ρωσίας και ΕΕ
Στην υψηλή στρατηγική του Πεκίνου περιλαμβάνεται, μεταξύ άλλων, ο εξής στόχος: να διατηρήσει όσο καλύτερες σχέσεις είναι δυνατόν τόσο με τη Μόσχα, όσο και με την Ευρωπαϊκή Ένωση, ώστε να ενισχύσει τη θέση της έναντι της Ουάσινγκτον. Η μεν Ρωσία είναι στρατιωτική υπερδύναμη, παρά το συγκριτικά μικρό οικονομικό εκτόπισμά της, η δε ΕΕ είναι οικονομική υπερδύναμη, παρά την οφθαλμοφανή αδυναμία της να χαράξει ενιαία εξωτερική πολιτική.
Στην προκειμένη περίπτωση, το πρόβλημα της κινεζικής ηγεσίας είναι ότι η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία φέρνει αντιμέτωπη την ΕΕ με τη Μόσχα, ενώ η Κίνα επιδιώκει να έχει καλές σχέσεις και με τις δύο πλευρές. Πρόκειται, λοιπόν, για δύσκολη άσκηση που εξηγεί τις ακροβασίες του Πεκίνου. Οι Κινέζοι ιθύνοντες αντιλαμβάνονται ότι η απροκάλυπτη στήριξη στον Πούτιν θα είχε εξαιρετικά αρνητικό αντίκτυπο στην Ευρώπη, εν μέσω της αναπόφευκτης σύσφιξης των διατλαντικών σχέσεων. Γι’αυτόν τον λόγο, η επίσημη γραμμή της Κίνας για τις αποκλειστικές αμερικανικές ευθύνες αποτελεί μια “μέση οδό” ανάμεσα στην ΕΕ και τη Ρωσία.
* Ο Πλάμεν Τόντσεφ είναι ερευνητής, Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων (ΙΔΟΣ)
