H κύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών δίνει στα Σκόπια «μακεδονική» ταυτότητα και γλώσσα και αυτό μετά δεν αλλάζει, δηλώνει στο liberal.gr o καθηγητής του ΕΚΠΑ, Ευάνθης Χατζηβασιλείου, αποκαλύπτοντας ότι μετά την ψήφιση στη Βουλή είναι εφικτή η κατόπιν αιτήματος, αναγνώριση μιας Εταιρείας Μελέτης της Εθνικής Μακεδονικής Γλώσσας με ότι αυτό μπορεί να προκαλέσει στο εσωτερικό της χώρας.
Κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για το διχασμό που δημιουργείται με αφορμή τη συμφωνία των Πρεσπών ο κ. Χατζηβασιλείου σημειώνει ακόμη ότι η κύρωση της συμφωνίας την καθιστά «ισχύουσα διεθνή πράξη» από την οποία η Ελλάδα «δεν θα μπορεί να απεμπλακεί» αφού μια εκ των υστέρων κατάργηση θα επέτρεπε στα Σκόπια να μετονομαστούν σε «Δημοκρατία της Μακεδονίας».
«Θα έχουμε μόνοι μας πυροβολήσει τα πόδια μας» υπογραμμίζει και ταυτόχρονα δηλώνει ότι η Συμφωνία «επιτρέπει τη μονοπώληση της μακεδονικής ταυτότητας από τη γειτονική χώρα, μέσω των προβλέψεων για εθνικότητα, ταυτότητα/εθνότητα και γλώσσα».
Τέλος στο ερώτημα αν η Ελλάδα είναι ηγέτιδα δύναμη στα Βαλκάνια σημειώνει πως για να ισχύει αυτό «πρέπει να σε σέβονται» επισημαίνοντας πως αυτό είναι δύσκολο να συμβεί όταν «δείχνεις ότι εγκαταλείπεις κόκκινες γραμμές 150 ετών, επειδή βαρέθηκες να ασχολείσαι με το θέμα».
Συνέντευξη στον Ανδρέα Ζαμπούκα
- Κύριε Χατζηβασιλείου θεωρείτε ότι το ζήτημα με τη συμφωνία των Πρεσπών έχει κλείσει οριστικά για την Ελλάδα μετά την επικείμενη επικύρωσή της από τη Βουλή;
Η κύρωση της Συμφωνίας από την Βουλή των Ελλήνων θα την καταστήσει ισχύουσα διεθνή πράξη, από την οποία η Ελλάδα δεν θα μπορεί να απεμπλακεί. Η μεταγενέστερη ακύρωσή της θα είναι αδύνατη. Πρώτον επειδή η ίδια η Συμφωνία καθιστά μη τροποποιήσιμους τους ορισμούς κράτους, εθνικότητας, γλώσσας (άρθρο 20 παράγρ. 9). Δεύτερον, επειδή η Συμφωνία καταργεί την Ενδιάμεση Συμφωνία του 1995 που επιβάλλει στα Σκόπια το προσωρινό όνομα πΓΔΜ. Επομένως, εάν η συμφωνία των Πρεσπών ακυρωθεί αφού θα έχει πρώτα τεθεί σε ισχύ (άρα μετά και την κατάργηση της Ενδιάμεσης Συμφωνίας), τα Σκόπια δεν θα έχουν πλέον την υποχρέωση του προσωρινού ονόματος και θα έχουν δικαίωμα να μετονομαστούν σε Δημοκρατία της Μακεδονίας, σκέτο. Θα έχουμε μόνοι μας πυροβολήσει τα πόδια μας. Έχει μια οριστικότητα αυτό που θα γίνει στη Βουλή. Είναι σημαντικό να το αντιληφθούμε.
Από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να παρακολουθούμε την πιστή εφαρμογή της από την άλλη πλευρά. Μέχρι τώρα, δεν το έχουμε παρακολουθήσει με επαρκή τρόπο. Στις διεθνείς σχέσεις, τίποτε δεν χαρίζεται.
- Είστε ένας από τους ιστορικούς που ανησυχούν για τις συνέπειες μετά από τη λύση που επέλεξε να δώσει η κυβέρνηση στο Μακεδονικό. Ποιες είναι αυτές σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο;
Ενώ η μετονομασία του κράτους της πΓΔΜ σε Βόρεια Μακεδονία θα μπορούσε να είναι κατ' αρχήν αποδεκτή, δυστυχώς η Συμφωνία επιτρέπει τη μονοπώληση της μακεδονικής ταυτότητας από τη γειτονική χώρα, μέσω των προβλέψεων για εθνικότητα, ταυτότητα/εθνότητα και γλώσσα. Δείτε ότι το Σύνταγμα της πΓΔΜ, και μετά την αναθεώρηση, αναφέρεται στον «μακεδονικό» (και όχι στον βορειομακεδονικό) λαό. Στον «μακεδονικό λαό» αναφέρεται και η ρηματική διακοίνωση που γνωστοποίησε την εφαρμογή της Συμφωνίας από μέρους της πΓΔΜ. Και η ελληνική κυβέρνηση δεν διαμαρτυρήθηκε για τούτα. Με τη Συμφωνία, ανατρέπεται μια ελληνική πολιτική 150 ετών που αποσκοπούσε ακριβώς να αποτρέπει τέτοιες μονοπωλήσεις από άλλο κράτος ή λαό.
Στο εσωτερικό της χώρας, οι συνέπειες θα είναι σοβαρές. Η Ελλάδα θα έχει αναγνωρίσει «μακεδονική γλώσσα» (σκέτο, όχι σλαβομακεδονική ή βορειομακεδονική), η δε αναγνώριση αυτή είναι erga omnes και για την ίδια, δηλαδή θα ισχύει και στο εσωτερικό της (άρθρο 1 παράγρ. 8). Για να δοθεί ένα παράδειγμα, αμέσως μετά τη θέση της Συμφωνίας σε ισχύ, 20 Έλληνες πολίτες θα μπορούν να ζητήσουν από τα ελληνικά δικαστήρια την αναγνώριση μιας Εταιρείας Μελέτης της Εθνικής Μακεδονικής Γλώσσας. Θα είναι αδύνατον για τα δικαστήρια να απορρίψουν τέτοια αίτηση βάσει του ελληνικού δικαίου.
Έτσι, το ελληνικό κράτος θα πει – αλλά βάσει της Συμφωνίας θα είναι υποχρεωμένο να το πει – σε τρία εκατομμύρια Ελλήνων Μακεδόνων πολιτών του, ότι ο όρος «Μακεδών/μακεδονικός» (σκέτο, όχι βορειομακεδονικός), μέσα στην Ελλάδα, θα σημαίνει – ή θα μπορεί να σημαίνει – το μη ελληνικό. Αυτό θα δημιουργήσει τεράστιο πρόβλημα ταυτότητας στους Έλληνες Μακεδόνες: πώς θα είναι αυτοί Μακεδόνες, όταν «Μακεδόνες» στην Ελλάδα θα είναι κάποιοι άλλοι, που δεν είναι Έλληνες;
Αυτό είναι δηλητηριώδες για μια κοινωνία. Κανένα κράτος στον κόσμο δεν επιτρέπει να προσβληθεί η ταυτότητα, εθνική και τοπική, και το ανθρώπινο δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού των ίδιων των μελών του έθνους του. Κάτι τέτοιο, φοβούμαι, θα προκαλέσει έκρηξη εθνικισμού μέσα στην ίδια την Ελλάδα. Θα είναι κροκοδείλια τα δάκρυα όταν τούτο συμβεί.
- Θα μπορούσε η Ελλάδα να εξελιχθεί σε μια ηγέτιδα δύναμη των Βαλκανίων χρησιμοποιώντας στο μέλλον την πολιτική, οικονομική και αμυντική της ισχύ, αφού πρώτα άρει τις διαφορές της με τους γείτονες της; Λαμβάνοντας υπόψιν τις ιστορικές ζυμώσεις του παρελθόντος, μπορεί να το πετύχει;
Δεν είναι θέμα παρελθόντος. Δεν είμαι βέβαιος ότι – ιδίως μετά τις εξελίξεις του 2015 – η Ελλάδα διαθέτει την υπεροχή ισχύος για να είναι «ηγέτιδα» δύναμη στα Βαλκάνια. Τι ηγεσία να διεκδικήσουμε, χωρίς τράπεζες που μόνοι μας τις τινάξαμε στον αέρα το καλοκαίρι του 2015… Τι ηγέτιδα δύναμη θέλουμε να είμαστε όταν δεν μπορούμε να βγούμε στις αγορές ενώ οι άλλοι Βαλκάνιοι μπορούν; Και γιατί να αποδεχθεί την ηγεσία μας η κομβικής σημασίας Βουλγαρία, όταν εμείς, με τη συμφωνία των Πρεσπών (που αναγνωρίζει «μακεδονική γλώσσα»), προσβάλλουμε άμεσα το βουλγαρικό εθνικό αίσθημα σε ένα εθνικό τους θέμα; Καλύτερο είναι να προσπαθούμε να επιτύχουμε σαφείς, ακριβείς και έντιμες λύσεις με τους γείτονές μας, παρά να λέμε μεγάλα λόγια.
Τέλος, για να είσαι ηγέτιδα δύναμη πρέπει να σε σέβονται. Και δύσκολα, φοβούμαι, θα σε σέβονται όταν με τη Συμφωνία των Πρεσπών δείχνεις ότι εγκαταλείπεις κόκκινες γραμμές 150 ετών, επειδή βαρέθηκες να ασχολείσαι με το θέμα. Μάλλον τις ορέξεις των άλλων – και ανατολικότερα – ενθαρρύνουμε, παρά τον σεβασμό τους.
- Πιστεύετε ότι η ελληνική κοινωνία δοκιμάζεται από έναν νέο διχασμό και από μια κρίση εθνικής ανασφάλειας;
Διχαστικές εντάσεις και κρίση εθνικής ανασφάλειας έχουν δυστυχώς εμφανιστεί στη χώρα λόγω της οικονομικής κρίσης, πολύ πριν τη σύναψη της Συμφωνίας των Πρεσπών. Δεν θα ήθελα να επεκταθώ στα περί «δοσίλογων», «γερμανοτσολιάδων», «Τσολάκογλου» κλπ.
Ωστόσο, ακριβώς λόγω της οικονομικής κρίσης, το υπόβαθρο είναι ακόμη πιο δυσμενές. Οι επόμενες ημέρες θα είναι δύσκολες, καθώς θα συζητείται η Συμφωνία στη Βουλή. Θα ανέβουν οι εντάσεις, ρητορικές και ψυχικές. Επίσης δύσκολο θα είναι το διάστημα μετά τη θέση σε ισχύ της Συμφωνίας, όταν θα αρχίσουν να γίνονται ευρύτερα αντιληπτές οι συνέπειες της εφαρμογής της – οι οποίες τώρα φαίνονται λίγο μακρινές ή θεωρητικές. Είναι κρίσιμο να διατηρήσουμε την νηφαλιότητα και την ψυχραιμία μας. Πρέπει να αποφευχθούν εντάσεις ή εκατέρωθεν κατηγορίες περί «μειοδοτών/προδοτών» ή περί «εθνικιστών/μακεδονομάχων/σκοταδιστών». Ας αντιμετωπίσουμε ένα μείζον εθνικό θέμα ως μια ανεπτυγμένη κοινωνία.
