Στο τεράστιο προσφυγικό ζήτημα που ταλανίζει το νησί εδώ και καιρό, ήρθε πρόσφατα να προστεθεί και το πραξικόπημα στην Τουρκία που έθεσε σε κίνδυνο τις γέφυρες με τον τουρισμό της εν λόγω χώρας, ενώ προ ημερών «έσκασε» και η καταστροφική πυρκαγιά να... σκοτώσει περαιτέρω το νησί! Ο λόγος για τη Χίο, το νησί της μαστίχας, των μεσαιωνικών χωριών αλλά και της μεγάλης ναυτιλιακής παράδοσης.
Ο δήμαρχος Χίου κ. Μανώλης Βουρνούς (φωτό πάνω) μιλά στο Liberal για όλες τις τελευταίες εξελίξεις, δίνει το στίγμα του νησιού, μιλάει για την καταστροφή από τη φωτιά, τη ζημιά που δε μετριέται μόνο σε... χρήματα, τις επιδοτήσεις, αλλά και το μεγάλο προσφυγικό ζήτημα.
Εκφράζει τη μεγάλη ανησυχία του για τις εξελίξεις στην Τουρκία και πως αυτές μπορούν να διαταράξουν τη συμφωνία με την Ε.Ε. για τους πρόσφυγες, αναφέρεται στην άμεση ζημιά στον τουρισμό που ήδη φαίνεται, καθώς και στα ξεχωριστά μορφολογικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά της Χίου.
Αρχιτέκτονας στο επάγγελμα, χωρίς πρότερη πολιτική ενασχόληση, όχι επαγγελματίας πολιτικός δηλαδή, έβαλε υποψηφιότητα μαζί με μια ομάδα ανθρώπων σκεπτόμενοι απλά να ασκήσουν το δικαίωμα του εκλέγεσθαι και οι συμπολίτες του τον εμπιστεύτηκαν. Μας μίλησε μετά από δύο συνεχή 24ωρα άγρυπνος, όντας κατάκοπος από τις δύο ημέρες της πυρκαγιάς...
Συνέντευξη στον Απόστολο Σκουμπούρη
Δήμαρχε, πόσο μεγάλη είναι τελικά είναι η καταστροφή από την πυρκαγιά;
Η πυρκαγιά ξεκίνησε από το χωριό Λιθί και κατόπιν επεκτάθηκε μέχρι την Ελάτα και τα Μεστά. Στην Ελάτα σχεδόν όλη η έκταση με τα μαστίχια έχει καταστραφεί. Επίσης, στη Βέσα, ότι είχε απομείνει από τη μεγάλη φωτιά του 2012, τώρα αποτελειώθηκε. Μεγάλη ζημιά έχει γίνει στα Μεστά και στους Ολύμπους.
Να σας πω πως εκτός από τη μαστίχα που είναι η κύρια καλλιέργεια της Χίου, όπως καταλαβαίνετε η φωτιά δεν έκανε... επιλογή, οπότε υπάρχει καταστροφή και για ελιές, αμπέλια αλλά και στους βοσκότοπους από τους οποίους εξαρτάται η κτηνοτροφία. Συνολικά πρέπει να έχουν αποτεφρωθεί περί τα 30 με 40 χιλιάδες στρέμματα. Σε δύσβατο έδαφος, πολύ δύσκολα προσβάσιμο, με πολλαπλή βιοποικιλότητα.
Πόση είναι η οικονομική ζημιά για τη Χίο από την πυρκαγιά; Μπορεί να γίνει μια προσέγγιση;
Για να εκτιμηθεί η οικονομική ζημιά, θα πρέπει να γίνει κατανοητή όλη η κουλτούρα και η «αλυσίδα» δραστηριοτήτων, πολιτισμικών προεκτάσεων και συνολικά όλων των επιπτώσεων από την καταστροφή των μαστιχόδεντρων. Δεν μπορεί να εκτιμηθεί μονοδιάστατα η καταστροφή των μαστιχόδεντρων, που είναι το καμάρι του νησιού. Ορισμένα χωριά νεκρώνουν τελείως καθώς έχουν μεγάλη εξάρτηση από τη μαστίχα. Όλη η κουλτούρα και όλη η ζωή είναι δεμένη με τα μαστιχόδεντρα.
Με τις αποζημιώσεις τι γίνεται;
Κατ'' αρχήν να πω ότι η μαστιχοκαλλιέργεια προ δύο ετών εντάχθηκε στη λίστα της άυλης παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς! Άρα, δεν είναι μόνο οικονομικό το ζήτημα...
Από εκεί και πέρα, τα μοντέλα που εφαρμόζονται για τις αποζημιώσεις, είναι εν πολλοίς ανεφάρμοστα σ'' ότι αφορά τις ειδικές συνθήκες της Χίου. Και αυτό διότι πρόκειται για μικρές καλλιέργειες, κατακερματισμένες σε πολλούς ιδιώτες, οπότε δεν υπάρχουν εύκολα μοντέλα που να μπορούν να «πιάσουν» τις ειδικές συνθήκες του νησιού. Τα μοντέλα που εφαρμόζονται δεν απεικονίζουν την πραγματικότητα της Χίου. Οι διάφοροι ιδιώτες μαστιχοκαλλιεργητές δεν έχουν ως κύριο επάγγελμα τη μαστίχα. Κάποιοι είναι γεωργοί, υπάλληλοι, ταξιτζήδες, βιοτέχνες, ιδιωτικοί υπάλληλοι και έχουν από παράδοση – σχεδόν ερασιτεχνικά ή από μεράκι – κάποιας έκτασης καλλιέργεια. Αυτούς, όταν δεν είναι εγγεγραμμένοι ως αγρότες, πολλές φορές δεν τους πιάνει το «μάτι» του κράτους, ώστε να δικαιολογηθούν και οι αποζημιώσεις. Όμως, οι αποζημιώσεις θα μπορούσαν να περνάνε μέσα από την καταγραφή των καλλιεργητών όπως υπάρχει στην Ένωση Μαστιχοπαραγωγών μιας και όλη η παραγωγή της μαστίχας περνά μέσα από την Ένωση. Ούτε γραμμάριο δε δίνεται έξω από την Ένωση. Άρα φαίνεται όλη η παραγωγή και φορολογείται. Δεν υπάρχει δηλαδή... μαύρη μαστίχα.
Πόσα χρόνια λειτουργεί η Ένωση;
Η Ένωση ιδρύθηκε το 1939. Έχει γενικά μια λαμπρή ιστορία, παρ'' ότι πέρασε κάποιες... ασθένειες, γενικά έχει μια εξαιρετική πορεία, έχει μια υγεία εκ φύσεως ως Ένωση. Τώρα, κινδυνεύει βέβαια από την άρση της αναγκαστικότητας. Όλη η δομή της μαστιχοκαλλιέργειας βασίζεται ευτυχώς στο ότι δεν μπορείς να πουλήσεις τη μαστίχα πουθενά πλην της Ένωσης...
Είναι το δεύτερο χτύπημα από φωτιά στο νησί μέσα σε τέσσερα χρόνια; Τι σκέπτεσθαι; Ήταν μεγαλύτερη η φωτιά του 2012 έτσι δεν είναι;
Κάνει εντύπωση η... συχνότητα της καταστροφής σίγουρα. Δεύτερη μεγάλη φωτιά μέσα σε μια τετραετία! Χρειάζονται μέτρα ολοκληρωμένης προστασίας και όχι αποσπασματικά, μόνο για τα μαστιχόδεντρα. Δεν αφορά μόνο το περιβάλλον, ούτε τους καλλιεργητές, ούτε μόνο την παράδοση και την ιστορία. Είναι ένα ολόκληρο «πλέγμα», μια ολόκληρη κουλτούρα, ένα σύνολο μεσαιωνικών χωριών με μεγάλη ιστορία, δεμένα με το παρελθόν αλλά και το μέλλον. Η προστασία λοιπόν θα πρέπει να έχει ολιστικό χαρακτήρα, αντιμετωπίζοντας συλλογικά τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά του νησιού. Ναι, έχω την αίσθηση ότι το 2012 ήταν μεγαλύτερη η καταστροφή από τη φωτιά. Όμως, τώρα έρχεται να αποτελειώσει ήδη πληγείσες από τότε περιοχές, ή να «κόψει» το γύρισμα και το ζωντάνεμα που έκαναν σ'' αυτήν την τετραετία κάποιες μεγάλες εκτάσεις. Είναι οδυνηρό...
Είναι εμπρησμός; Κάποιοι είπαν ότι προκλήθηκε από καλώδιο της ΔΕΗ, όπως η εταιρεία το διέψευσε κατηγορηματικά... Τι πιστεύετε;
Είναι δουλειά της πυροσβεστικής και των επαγγελματιών με επιστημονικό τρόπο να βγάλει το πόρισμα. Δεν μπαίνω σε σενάρια. Το θέμα είναι πολύ σοβαρό για το αγγίζει ο καθένας έτσι όπως νομίζει, όπως νιώθει, ή σύμφωνα με αυτά που άκουσε τριγύρω. Να αφήσουμε τους αρμόδιους να μιλήσουν.
Τι ποσοστό της οικονομίας της Χίου εξαρτάται από τα μαστιχόδεντρα;
Είναι ένας σημαντικός παράγοντας της οικονομίας της Χίου, ένας σημαντικότατος εξαγωγικός κλάδος, αν το δούμε «ξερά» οικονομικά. Όμως θα σας εξηγήσω γιατί δεν πρέπει να το «ζυγίσουμε» και να το προσεγγίσουμε έτσι. Όπως σας είπα και πρωτύτερα, η καλλιέργεια μαστιχόδεντρων είναι συμπληρωματική για πολλούς. Για όλα αυτά τα χωριά όμως, αποτελεί το σήμα κατατεθέν τους, αλλά αποτελεί και το συνδετικό ιστό και το λόγο ύπαρξης όλης της νότιας Χίου. Συμπληρωματικά λοιπόν κάποιοι ασχολούνται με την παραγωγή μαστίχας, κάνοντας καλό στους εαυτούς τους, στο περιβάλλον, στο νησί, συντηρούν την ιστορία! Μεγάλη προσφορά, με έναν απολύτως υγιή τρόπο. Αυτό, δε μετριέται με... αριθμούς.
Πόσα χρόνια απαιτούνται για την αποκατάσταση; Ήταν και μεσαιωνικοί οικισμοί, χάνεται και η ομορφιά...
Ένα καινούριο σκίνο που φυτεύεται από το μηδέν κάνει πάνω από 10 χρόνια για να παράξει μαστίχα. Ένα σκίνο που έχει καεί αλλά διατήρησε μέρος του φυτού, δεν κάηκε ολοσχερώς, ίσως σε 5-6 χρόνια δώσει πάλι μαστίχα. Βεβαίως, όλα αυτά εξαρτώνται σε σημαντικό βαθμό από την περιποίηση που θα τύχουν.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις από το πραξικόπημα στην Τουρκία; Είναι αλήθεια ότι σταμάτησαν να έρχονται τα καραβάκια από τη γείτονα με τουρίστες;
Θα σας απαντήσω σε τρία σκέλη στο πολύ σοβαρό αυτό ζήτημα:
1) Γενικά, δεν είναι καλό το σπίτι του γείτονα σου να έχει πάρει φωτιά, ή να υπάρχουν φασαρίες. Δεν χαιρόμαστε με τις εξελίξεις στην Τουρκία, απεναντίας έχουμε ανησυχία μεγάλη. Ποιος Έλληνας με Εθνική συνείδηση μπορεί να χαίρεται με τις εξελίξεις στην Τουρκία; Ας έχουμε διαφορές, ας έχουμε μνήμες από το παρελθόν ή φόβους για το μέλλον. Οι εξελίξεις στην Τουρκία δεν είναι καλές για τη Χίο που είναι το όριο της χώρας μας και της ΕΕ στα ανατολικά.
2) Έχουμε ήδη μεγάλη ζημιά στον τουρισμό του νησιού. Μέχρι να αποκατασταθεί η τάξη, θα έχουμε επιπτώσεις. Έχει απαγορευτεί σε ομάδα πολιτών της Τουρκίας ή έξοδος από τη χώρα. Είναι πολυεπίπεδες οι επιπτώσεις. Παρά πολλοί Τούρκοι τουρίστες έρχονταν αυθημερόν στη Χίο με τα καραβάκια, καθώς είναι μόνο 40 λεπτά διαδρομή. Και αυτοί ψώνιζαν, γενικώς άφηναν λεφτά. Τώρα, αυτό έχει περιοριστεί, ενώ η δραματική μείωση της τουριστικής κίνησης από την υπόλοιπη Ελλάδα και το εξωτερικό έχουν σε μεγάλο βαθμό αφήσει το νησί εξαρτημένο από τον τουρισμό από την απέναντι ακτή.
3) Υπάρχει και το μεταναστευτικό ζήτημα. Δημιουργούνται μεγάλα ζητήματα από αυτήν την εξέλιξη. Η συμφωνία της Ε.Ε. με την Τουρκία δεν ξέρουμε αν θα είναι προτεραιότητα πλέον για τη γειτονική χώρα. Πρόκειται για σύνθετα προβλήματα. Ήδη στη Μυτιλήνη υπάρχει νέα έξαρση του προσφυγικού. Υπάρχουν δικαιολογημένοι φόβοι και για τη Χίο.
Μου απαντήσατε μερικώς στο προσφυγικό, αλλά επανέρχομαι. Πως αντιμετωπίζει η νήσος Χίος το προσφυγικό ζήτημα;
Κατ'' αρχήν, όπως προείπα, υπάρχει ήδη μεγάλη ζημιά στον τουρισμό. Άμεση οικονομική ζημιά.
Κατά δεύτερον και ίσως σοβαρότερο, η Χίος πληρώνει το κόστος... ευκαιρίας (που χάνει). Αντί μέσα στην... καρδιά των προγραμμάτων του ΕΣΠΑ όλο το νησί να ασχολείται με τις διαδικασίες, τα μέτρα και τους τρόπους ανάπτυξης του τόπου μας, αντί να δούμε δημιουργικά την κατάσταση, είμαστε υποχρεωμένοι να αντιμετωπίσουμε άλλες καταστάσεις.
Το τρίτο είναι ο κίνδυνος κοινωνικού ρήγματος, με αφορμή ψευτοδιλήμματα. Και εδώ το ζήτημα δεν αντιμετωπίζεται αποσπασματικά, ούτε υπεραπλουστευτικά. Δεν είναι κάτι που μπορείς να είσαι υπέρ ή κατά. Δεν το επιδιώκει κανείς, αλλά δεν μπορεί και κανείς να μείνει αμέτοχος, ή να κλείνει τα μάτια στο τεράστιο ζήτημα του προσφυγικού. Χρειάζεται ρεαλισμός, ανθρωπισμός και μια σοβαρή σκέψη για το μέλλον, focus στο μέλλον. Σαν Έλληνας, σαν Ευρωπαίος πολίτης το βλέπω ολιστικά το ζήτημα, όχι ως δήμαρχος Χίου.
Πόσους πρόσφυγες έχει τώρα το νησί;
Περίπου 2.500 έχουμε, αλλά είναι σε συνεχείς διαδικασίες... transit. Δελτία, χαρτιά, έγγραφα, άλλοι προωθούνται προς την υπόλοιπη Ελλάδα και άλλοι προς την Τουρκία. Όμως, η Χίος έχει μεγάλο πρόβλημα, καθώς αρκετοί εξ αυτών είναι μέσα στην καρδιά της πόλης, μιας και οι υποδομές είναι ελλιπείς. Ο χρόνιος εγκλωβισμός δημιουργεί δυσεπίλυτα προβλήματα.
