Διαχείριση απορριμμάτων στην Κέρκυρα: Ένα συστημικό ατύχημα;

Διαχείριση απορριμμάτων στην Κέρκυρα: Ένα συστημικό ατύχημα;

Του Δημήτρη Σούκερα*

Αν προφέρεις μπροστά στους ανθρώπους, την λέξη «Κέρκυρα» περιμένεις χαμόγελα στα χείλη και την σκέψη τους να ταξιδεύει σε όμορφες εικόνες, που γεννούν δυνατά συναισθήματα. Ο Gerard Durrel το περιέγραφε λίγο πιο ποιητικά: «Σταδιακά η μαγεία της Κέρκυρας επικάθεται στις ψυχές μας, τόσο απαλά, όπως αντίστοιχα κολλάει η γύρη των λουλουδιών». Όλα αυτά όμως μέχρι το περσινό καλοκαίρι,όταν ο διαδεδομένος τουριστικός προορισμός, έγινε «δυσάρεστα διάσημος», λόγω της σωρείας όγκων απορριμμάτων που έμεναν επί μακρόν στους δρόμους του, δημιουργώντας μια δυσάρεστη εμπειρία σε κατοίκους και τουρίστες.

Ξαφνικά η Κέρκυρα έστρεψε τα φώτα της δημοσιότητας πάνω της σε κάτι που μάλλον σύντομα θα φανεί, ως ένα εμμένων πιεστικό πρόβλημα, υπό άλλο πρίσμα ως ένα εξελισσόμενο συστημικό ατύχημα. Μπορεί η λέξη ατύχημα, να ξενίζει, αλλά πλέον δέον να εξεταστεί, αν το νησί των Φαιάκων από καιρό βιώνει μια συστημική καταστροφή, καθώς μάλλον ,κανείς στο παρελθόν,δεν αναγνώρισε τα πρώτα στοιχεία-αιτίες που την δημιουργούσαν(όπως προκύπτουν από έγγραφα διαθέσιμα στο διαδίκτυο):

Κι όμως,από το 2008 το Συμβούλιο της Επικρατείας με την ΣτΕ 1607/2008 (11 χρόνια νωρίτερα από σήμερα) αποφάσιζε πως ήταν παράνομη η απόφαση του τότε Νομάρχη Κέρκυρας, να χορηγήσει προσωρινή εξάμηνη άδεια λειτουργίας Χ.Υ.Τ.Α. στο Τεμπλόνι, έστω και κατ΄εξαίρεση και για λόγους προστασίας της δημοσίας υγείας και απουσίας εναλλακτικών λύσεων.

Νωρίς, από το 2009 διαπιστωνόταν η μη προβλεπόμενη απόθεση απορριμμάτων στο από τότε κορεσμένο κύτταρο Α' του Τεμπλονίου κι επιβαλλόταν πρόστιμο.

Από το 2009 στο Τεμπλόνι, ήδη εμφανιζόταν διαρροή στραγγισμάτων από τα κύτταρα Α' και Γ', σε παρακείμενους φυσικούς αποδέκτες. Μάλιστα από 30/11/2011 δείγμα υγρού προσομοίαζε μακροσκοπικά, σε ανεπεξέργαστο στράγγισμα.
Από το 2011 (31/3/2011) είχε διαπιστωθεί ότι στο κύτταρο Γ' της εγκατάστασης διαχείρισης απορριμμάτων είχαν παραμείνει επί μακρόν ακάλυπτα απορρίμματα σε σημαντική έκταση.

Σε απάντηση κατά την διαδικασία κοινοβουλευτικού ελέγχου το 2013 στην Βουλή των Ελλήνων, αναφερόταν, πως επιβαλλόταν πρόστιμο στον αρμόδιο ΣΥΔΙΣΑ Κέρκυρας καθώς λειτουργούσε χώρο Χ.Υ.Τ.Α., χωρίς άδεια λειτουργίας (μεταξύ 30/11/2009 -21/9/2011).

Τα σημάδια πως η διαχείριση απορριμμάτων στην Κέρκυρα δημιουργούν ένα διαρκώς εξελισσόμενο συστημικό ατύχημα συνεχίζουν βασανιστικά να εμφανίζονται στην μονάδα του χρόνου και οδηγούν σε πρόστιμο 108.000 Ευρώ προς τον Χ.Υ.Τ.Α Τεμπλονίου την 28/9/2017, για μη τήρηση των όρων λειτουργίας της εγκατάστασης, που επιβλήθηκε από την Διεύθυνση Περιβάλλοντος και Χωροταξικού Σχεδιασμού της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων, μερικούς μήνες μετά την καταδικαστική απόφαση για την χώρα μας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Στην τελευταία γράφεται πως «..σε νέα αυτοψία που διενεργήθηκε στις 8 Αυγούστου 2014 διαπιστώθηκαν, εξάλλου, διάφορες παραβάσεις, ορισμένες εκ των οποίων είχαν ήδη επισημανθεί στο πλαίσιο προηγούμενων αυτοψιών, ενώ άλλες διαπιστώνονταν για πρώτη φορά».

Στο υπόμνημα αντικρούσεως η Ελληνική Δημοκρατία απλά περιορίζεται σε απαρίθμηση των λόγων που καθιστούν την λειτουργία του Χ.Υ.Τ.Α. Τεμπλονίου αναγκαία για την Κέρκυρα, ενώ δεν προσκομίζει κανένα στοιχείο ικανό να αποδείξει ότι σε κάποιο χρονικό σημείο κατά την διάρκεια της διαδικασίας λόγω παραβάσεως ο Χ.Υ.Τ.Α Τεμπλονίου λειτούργησε συμφώνως προς τις προδιαγραφές του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Για όλους αυτούς τους λόγους το Δικαστήριο αποφασίζει:«Η Ελληνική Δημοκρατία, ανεχόμενη λειτουργία του χώρου υγειονομικής ταφής απορριμμάτων Τεμπλονίου η οποία δεν πληρεί τους όρους και τις προδιαγραφές της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρέβη τις υποχρεώσεις της».

Σήμερα που από το τέλος του Ιανουαρίου 2018 δεν υφίσταται άδεια λειτουργίας στο Τεμπλόνι και δεν υπάρχει επισήμως Χ.Υ.Τ.Α, εντός αυτού του χώρου βρίσκονται μεγάλη ποσότητα, χιλιάδων τόνων, άθαφτων σκουπιδιών. Στις γραμμές αυτού του άρθρου κρίνεται μη σκόπιμο να γίνει αναφορά καν στην διαδικασία αδειοδότησης και λειτουργίας της Λευκίμμης μέχρι σήμερα, καθώς ήδη καθίσταται εμφανές και αυταπόδεικτο, πως η διαχείριση απορριμμάτων στην Κέρκυρα δεν αποτελεί πλέον μόνο ένα τεχνικής φύσης πρόβλημα, αλλά μια διαδικασία που εξελίσσεται σε συστημικό ατύχημα.

Ένα ατύχημα που από χρόνια δημιουργεί εντάσεις και ταλανίζει την κοινωνία της Κέρκυρας,έτσι το ΤΕΕ της Κέρκυρας σε κείμενο του που κυκλοφόρησε το 2018, αποδίδει αυξανόμενη περιβαλλοντική αδιαφορία στους πολίτες,παρότι στις γραμμές της ίδιας έκθεσης αναγνωρίζει ότι οι βασικοί άξονες για την διαχείριση των απορριμμάτων της Κέρκυρας(στα χρόνια 2006-2016-ΠΕΣΔΑ) έχουν διατηρηθεί σταθεροί. Έτσι ενώ με αυτούς προβλέπονται ευαισθητοποίηση των πολιτών για μείωση των απορριμμάτων και υλοποίηση προγραμμάτων δημιουργίας Πράσινων Σημείων, για την διαλογή στην πηγή, για την μείωση του όγκου μη επανακτήσιμων απορριμμάτων, αυτά δεν δημιουργήθηκαν ποτέ.

Συνεπώς το ερώτημα τίθεται αμείλικτα. Είναι δυνατόν να επικαλείται ο οποιοσδήποτε την ρητή εφαρμογή του ΠΕΣΔΑ, ως προς το σκέλος της παραμονής των απορριμμάτων στην Κέρκυρα όταν ο φορέας εφαρμογής του δεν φροντίζει παράλληλα να τον υλοποιεί στο ακέραιο, με την υλοποίηση καμπάνιας ευαισθητοποίησης των πολιτών και της δημιουργίας πράσινων Σημείων διευκόλυνσης ανακύκλωσης στην πηγή;

Έτσι σήμερα στην Κέρκυρα συμβαίνει το εξής πρωτοποριακό. Κάτοικοι του νησιού λειτουργούν εθελοντικά, 19 μικρές πράσινες γωνιές, σε χωριά της Κέρκυρας, όπως ενδεικτικά στον Ποταμό,στο Νησάκι, στην Λευκίμμη, στις Λιαπάδες,τονΑρίλλα, και στους Καλαφατιώνες και οι ίδιοι μόνοι τους προσπαθούν να μετριάσουν τις δυσμενείς διαμορφωμένες συνθήκες, ως προς το περιβάλλον, να βελτιώσουν την καθημερινή τους ζωή και να εξωραΐσουν τις εντυπώσεις των επισκεπτών του νησιού.

Το ενδιαφέρον λίγο μετά τον δεύτερο γύρο των αυτοδιοικητικών εκλογών μάλλον θα επανέλθει στην Κέρκυρα για τα σκουπίδια,και μένει να καταδειχθεί πως είναι δυνατόν να αποφευχθεί η ευρεία συσσώρευση σκουπιδιών και η μακρόχρονη παραμονή τους στους δρόμους, όταν από τον Δήμο απουσιάζουν 174 εργάτες καθαριότητας που αναμένεται να προσληφθούν με την ΑΣΕΠ3Κ/2018,λείπει σημαντικός τεχνικός εξοπλισμός αποκομιδής και δεν υφίσταται κανονικά αδειοδοτημένη μονάδα οιασδήποτε μορφής διαχείρισης απορριμμάτων. Υπάρχει κι αυτή η απόφαση του Δικαστηρίου που απαγορεύει την παραμονή σκουπιδιών σε χώρους απόθεσης, για διάστημα μεγαλύτερο του ενός έτους, όταν δεν υφίσταται Χ.Υ.Τ.Α τοπικά, σε συνδυασμό με τις αυξανόμενες αφίξεις επισκεπτών που θα δημιουργούν μοιραία περισσότερα απορρίμματα και δυσμενέστερες εντυπώσεις στον τουρισμό.

Ανεξάρτητα αν ο οποιοσδήποτε μπορεί να επικαλείται σήμερα ή αύριο, πως δεν μπορούσε ποτέ να αντιληφθεί την κατάσταση όπως αυτή σήμερα διαμορφώνεται στην Κέρκυρα, αποδεικνύεται στην πράξη πως δεν αρκεί κάποιος να διαχειρίζεσαι μόνο είτε τα τεχνικά, είτε τα συστημικά, είτε και την έλλειψη προσωπικού, που υπηρετούν ένα σύστημα και μόνον, καθώς στο κενό διαχείρισης αυτών, δημιουργούνται τα συστημικά ατυχήματα. Τότε πρέπει να αναρωτιόμαστε αν οι άνθρωποι, το περιβάλλον και οι μελλοντικές γενεές πρέπει να επιφορτίζονται με τα λάθη των προηγούμενων.

*Ο κ. Δημήτριος Σούκερας είναι απόστρατος Αξιωματικός της Αεροπορίας Στρατού και χειριστής ελικοπτέρων, πλήρες μέλος της παγκόσμιας κοινότητας διερευνητών αεροπορικών ατυχημάτων ISASI και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του San Jose State University των ΗΠΑ που διδάσκει σε μεταπτυχιακούς φοιτητές αεροναυπηγικής διερεύνηση ατυχημάτων. Είναι κάτοχος MBA (ER) από το Πανεπιστήμιο του Leicester του Ηνωμένου Βασιλείου με πτυχιακή που σχετίζεται με την ασφάλεια των πτήσεων η οποία από το 2013 βρίσκεται στον δικτυακό τόπο του IHST (International Helicopter Safety Team), ενός διεθνούς οργανισμού για την μείωση του δείκτη των ελικοπτέρων παγκοσμίως.