Ο κ. Νώντας Νικολαΐδης, υπεύθυνος για τις ελληνικές τράπεζες αναλυτής της Moody's (Vice President, Senior Credit Analyst), μιλάει στο Liberal για τις προοπτικές του ελληνικού τραπεζικού συστήματος μετά την ολοκλήρωση της αξιολόγησης.
Επισημαίνει την ανάγκη επιστροφής της οικονομίας σε ανάκαμψη καθώς η τάση των «κόκκινων» δανείων αναμένεται να αντιστραφεί 9-12 μήνες αφού σημειωθούν οι πρώτοι θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης και παραθέτει τις προβλέψεις του οίκου για τις καταθέσεις και τα capital controls.
Παράλληλα, ο κ. Νικολαΐδης εκφράζει την ανησυχία του για τα κεφάλαια που αναλογούν στον αναβαλλόμενο φόρο, εκτιμά ότι για να δημιουργηθεί αγορά «κόκκινων» δανείων χρειάζεται χρόνος και κάνει λόγο για ελαφρώς κερδοφόρα αποτελέσματα το 2016.
Συνέντευξη στον Κωνσταντίνο Μαριόλη
Κύριε Νικολαΐδη, πριν λίγες ημέρες η Moody'' s είχε χαρακτηρίσει ως «credit negative» τις καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση της αξιολόγησης. Σήμερα, όλα δείχνουν ότι οδεύουμε σε συμφωνία στο Eurogroup της 24ης Μαΐου. Πως αλλάζει τα δεδομένα η εξέλιξη αυτή;
Προφανώς και το ενδεχόμενο συμφωνίας μέσα στις επόμενες εβδομάδες αποτελεί θετική εξέλιξη, υπό την έννοια ότι μειώνεται έως ένα βαθμό η αβεβαιότητα που υπήρχε. Επίσης, είναι το πρώτο βήμα για να αποκατασταθεί εν μέρει η εμπιστοσύνη τόσο προς την οικονομία όσο και προς το τραπεζικό σύστημα.
Πόσο σημαντική είναι η επαναφορά του waiver που όπως όλα δείχνουν θα είναι η πρώτη σοβαρή θετική εξέλιξη;
Αν προχωρήσει η συμφωνία και υπάρξει θετική αξιολόγηση αναμένουμε να υλοποιηθούν ορισμένες θετικές εξελίξεις, όπως η δυνατότητα των τραπεζών να μεταφέρουν ένα ποσό από τον έκτακτο μηχανισμό ρευστότητας της Τράπεζας της Ελλάδος (ELA) στη χρηματοδότηση από την ΕΚΤ, μειώνοντας το κόστος χρηματοδότησής τους. Αυτό θα βοηθήσει σίγουρα στην κερδοφορία τους, τη στιγμή που οι εκτιμήσεις θέλουν τις τράπεζες να είναι ελαφρώς επικερδείς φέτος και όχι ζημιογόνες. Επιπρόσθετα ελπίζουμε ότι θα δούμε και σταδιακή χαλάρωση στα capital controls, με δεδομένο ότι θα υπάρξει ενίσχυση της εμπιστοσύνης των καταθετών προς το τραπεζικό σύστημα.
Η επαναφορά του waiver σίγουρα θα βοηθήσει τις τράπεζες να εμφανίσουν κερδοφορία το 2016. Διότι πολύ απλά η διαφορά του κόστους χρηματοδότησης μεταξύ του ELA και της ΕΚΤ είναι σημαντική. Μπορεί τα ομόλογα που κατέχουν οι ελληνικές τράπεζες να μην είναι πολλά (υπολογίζουμε γύρω στα 13 δισ. ευρώ, βάσει των οικονομικών στοιχείων Δεκεμβρίου 2015), όμως η σταδιακή μείωση του ELA και επιπρόσθετα η, όπως ελπίζουμε, σταδιακή επιστροφή καταθέσεων στο τραπεζικό σύστημα, σίγουρα θα βοηθήσει έως ένα βαθμό την κερδοφορία των τραπεζών.
Θετική, επίσης, είναι η ποσοτική χαλάρωση που έχει έως ένα βαθμό επιτρέψει η ΕΚΤ με την αγορά των ομολόγων του EFSF που κατέχουν οι τράπεζες, επιτρέποντάς τους να γράψουν κέρδη - που σε ορισμένες περιπτώσεις θα είναι σημαντικά. Δεν θα συμβάλλουν στην επαναλαμβανόμενη κερδοφορία τους αλλά τουλάχιστον θα βοηθήσουν για τη φετινή χρονιά, γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό.
Άρα, πιστεύετε κι εσείς ότι οι τράπεζες θα είναι κερδοφόρες φέτος, πάντα υπό την προϋπόθεση ότι όλα θα κυλήσουν ομαλά.
Για την ακρίβεια, θα έλεγα ελαφρώς κερδοφόρες. Το σημαντικό είναι να σταματήσει η «κατανάλωση κεφαλαίου», γιατί όσο εμφάνιζαν ζημιές οι τράπεζες αυτό επέφερε σοβαρό πλήγμα στα κεφάλαιά τους. Από τη στιγμή που θα σταματήσει η «κατανάλωση κεφαλαίου» θα είναι πολύ σημαντικό σε ότι αφορά τόσο τη δική μας αξιολόγηση όσο και γενικότερα το πιστωτικό προφίλ των τραπεζών.
Συμφωνείτε με όσους υποστηρίζουν ότι οι ελληνικές τράπεζες δεν θα χρειαστούν νέα ανακεφαλαιοποίηση;
Είναι πολύ δύσκολο να προβλέψουμε αυτή τη στιγμή με βεβαιότητα κατά πόσο χρειάζονται άλλη κεφαλαιακή ενίσχυση. Άμεσα μπορεί να μην υπάρχει αυτή η ανάγκη, όμως εμείς σαν οίκος αξιολόγησης έχουμε κάποιες ανησυχίες σε σχέση με την αναβαλλόμενη φορολογία (Deferred Tax Assets - DTAs).
Σαν Moody's δεν θεωρούμε ότι αυτού του είδους τα κεφάλαια μπορούν να απορροφήσουν ζημιές. Το σημαντικό για μας είναι αυτά τα κεφάλαια να μετατραπούν σε υψηλής ποιότητας κεφάλαια.
Με το που θα καταγράψει κερδοφορία μία τράπεζα θα μπορεί να χρησιμοποιήσει μέρος των DTAs, υπό την έννοια ότι δεν θα πληρώσει την αναλογούμενη φορολογία, άρα θα μετατρέπεται ένα ποσοστό τους σε κεφάλαιο «υψηλής ποιότητας». Βέβαια, για να μετατραπούν πλήρως τα DTAs σε κεφάλαια υψηλής ποιότητας θα χρειαστούν πολλά χρόνια κερδοφορίας, ανάλογα πάντα με τα κέρδη που θα εμφανίζουν. Είναι πολύ δύσκολο να προβλεφθεί ο ακριβής χρόνος για την εξάλειψη των DTAs, γιατί είναι πολλά δισεκατομμύρια.
Από τη δική μας σκοπιά, όσο υπάρχουν τα DTAs στον ισολογισμό – σε ορισμένες περιπτώσεις ξεπερνούν τα μισά κεφάλαια των τραπεζών – θα θεωρούμε ότι είναι μειωμένης ποιότητας κεφάλαια. Για παράδειγμα, αν μία τράπεζα εμφανίσει δείκτη common equity Tier 1 στο 16%, αλλά χωρίς τα DTAs αυτός μειώνεται στο 7%-8% θα το λάβουμε κι αυτό υπόψη. Δεν θα βλέπουμε μεμονωμένα ούτε το 16%, αλλά ούτε και το 7%. Θα τα εξετάζουμε πάντα συνδυαστικά. Από την πλευρά της, η ΕΚΤ αναγνωρίζει την αναβαλλόμενη φορολογία ως common equity tier 1. Εμείς το βλέπουμε έως ένα βαθμό πιο συντηρητικά.
Το άλλο σημαντικό ζήτημα για τις τράπεζες είναι τα «κόκκινα» δάνεια. Που βρισκόμαστε;
Αυτό θα έλεγα είναι ζήτημα πρώτης προτεραιότητας. Είναι το πιο σημαντικό, καθώς εκτός από όλα τα άλλα συνδέεται και με την κερδοφορία των τραπεζών. Όσο βλέπουμε τα «κόκκινα» δάνεια να αυξάνονται, αυτό σίγουρα δεν βοηθά στην κερδοφορία. Από τη στιγμή, όμως, που θα δούμε ότι έφτασαν στο αποκορύφωμα και θα αρχίσουν να μειώνονται σιγά σιγά, η συγκεκριμένη εξέλιξη θα λειτουργήσει υποστηρικτικά προς την κερδοφορία των τραπεζών.
Πότε πρέπει να περιμένουμε την αντιστροφή της τάσης; Συνήθως λέγεται ότι υστερεί της οικονομικής ανάκαμψης χρονικά.
Συνήθως υπάρχει καθυστέρηση της τάξης των 9-12 μηνών. Από τη στιγμή που θα υπάρξει ανάκαμψη της οικονομίας και θα αρχίσει η οικονομική και επιχειρηματική δραστηριότητα να αυξάνεται, αυτό βοηθά στη μείωση των «κόκκινων» δανείων, υπό την έννοια ότι οι δανειζόμενοι θα ελαφρυνθούν έως έναν βαθμό και θα ενισχυθεί η ικανότητα αποπληρωμής ορισμένων δανείων.
Παρ'' όλα αυτά, πρέπει να έχουμε κατά νου ότι ένα μεγάλο μέρος των «κόκκινων» δανείων τα θεωρούμε μη βιώσιμα. Είναι δάνεια νομικών ή φυσικών προσώπων που δεν έχουν την ικανότητα αποπληρωμής. Είναι τα εντελώς προβληματικά δάνεια. Για αυτά δεν θα αλλάξει κάτι με το που εισέλθει η οικονομία σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης.
Άρα, να περιμένουμε θετικά αποτελέσματα και στα «κόκκινα» δάνεια από το 2017;
Λογικά μέσα στο 2017 θα αρχίσουμε να βλέπουμε θετικές εξελίξεις και στο μέτωπο των «κόκκινων» δανείων. Από το δεύτερο εξάμηνο του 2014 και στις αρχές του 2015 είχαμε θετικές ενδείξεις για τη μείωση της παραγωγής νέων NPLs, υπήρχε πτωτική τάση η οποία διακόπηκε λόγω των εξελίξεων του α'' εξαμήνου του 2015. Τώρα μπορούμε να πούμε ότι με πιθανή θετική αξιολόγηση, θα δούμε εκ νέου σταδιακή μείωση των νέων NPLs μέχρι το σημείο που θα δούμε «καθαρή» μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων.
Σε σχέση με το δείκτη των «κόκκινων» δανείων, δηλαδή το ποσοστό των NPLs ως προς το σύνολο των χορηγήσεων, θεωρούμε ως προάγγελο αυτού του δείκτη τη μείωση του απόλυτου αριθμού των «κόκκινων» δανείων. Επειδή το υπόλοιπο των συνολικών δανείων δυστυχώς δεν αυξάνεται αλλά μειώνεται, ο δείκτης δεν υποχωρεί εύκολα. Θα πρέπει να υπάρξει μεγάλη μείωση των «κόκκινων» δανείων για να δούμε ουσιαστική μείωση και του δείκτη.
Υπάρχει πρόβλεψη για την πιστωτική επέκταση;
Αυτό θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την επιστροφή της οικονομίας σε ανάπτυξη. Ελπίζουμε ότι από του χρόνου θα υπάρχουν θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης δανείων. Για φέτος θα συνεχίσουμε να βλέπουμε αρνητικούς ρυθμούς, έχοντας υπόψη ότι είναι σε εξέλιξη και η πώληση στοιχείων ενεργητικού των τραπεζών. Οι τράπεζες βρίσκονται ακόμη σε φάση απομόχλευσης.
Πόσο σημαντική και πόσο εφικτή είναι η δημιουργία αγοράς για τα «κόκκινα» δάνεια;
Πιστεύω ότι σιγά σιγά θα ξεκινήσουν οι πωλήσεις κόκκινων δανείων, κυρίως των μεγάλων επιχειρηματικών. Όμως για να λειτουργήσει κανονικά η αγορά «κόκκινων» δανείων θα χρειαστούν 2-3 χρόνια. Οι κινήσεις που αναμένεται να πραγματοποιηθούν φέτος θα είναι διερευνητικού χαρακτήρα. Ξέρετε, πρέπει να υπάρξουν και αποτιμήσεις που να συμφέρουν και τις τράπεζες, από τη στιγμή που οι τράπεζες δεν είναι διατεθειμένες να πουλήσουν «κόκκινα» δάνεια σε τιμές που θα καταγράψουν σημαντικές ζημιές. Είναι καθαρά θέμα ζήτησης και προσφοράς. Για να δημιουργηθεί ουσιαστική αγορά με κάποιου είδους ρευστότητα θα χρειαστεί χρόνος γιατί πρέπει να υπάρχει και το ανάλογο νομικό πλαίσιο που θα προσελκύει και τους ενδιαφερόμενους επενδυτές. Η λειτουργία της αγοράς αυτής εκτιμώ ότι θα παίξει σημαντικό ρόλο στη μείωση των «κόκκινων» δανείων.
Το ίδιο δύσκολες είναι και οι προβλέψεις για τις καταθέσεις;
Ακριβώς. Είναι δύσκολο να πούμε τι θα συμβεί, όμως είναι βέβαιο ότι η επιτυχής ολοκλήρωση της αξιολόγησης θα βοηθήσει ώστε να υπάρξει μερική αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των καταθετών και πιθανόν να υπάρξει μερική χαλάρωση των capital controls, αλλά εκτιμώ ότι είναι πολύ δύσκολο να υπάρξει αύξηση καταθέσεων φέτος. Πιθανότατα να δούμε σταδιακή αύξηση των καταθέσεων από το 2017.
Σε έκθεσή σας τον περασμένο Φεβρουάριο είχατε προβλέψει ότι η άρση των capital controls θα γίνει σταδιακά σε 12-18 μήνες. Ισχύει αυτή η πρόβλεψη;
Η συγκεκριμένη πρόβλεψη είχε γίνει θεωρώντας ότι η αξιολόγηση θα είχε ολοκληρωθεί μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2016. Με δεδομένο, λοιπόν, ότι υπάρχει καθυστέρηση, αν υποθέσουμε ότι θα τελειώσουν όλα ομαλά στο τέλος Μαΐου, το χρονοδιάγραμμα για την άρση των capital controls μετατίθεται κατά 3-4 μήνες. Αν πάνε όλα καλά σίγουρα θα αρχίσουμε να βλέπουμε αυξητική τάση και στις καταθέσεις. Δεν αναμένουμε να επιστρέψουν μεγάλα ποσά, αλλά κάποια χρήματα που βρίσκονται εκτός τραπεζικού συστήματος. Υπάρχει όμως και ένας άλλος παράγοντας: αύξηση στις καταθέσεις θα δούμε και όταν αρχίσουν να αυξάνονται οι εγκρίσεις νέων χορηγήσεων, καθώς αυτά τα χρήματα θα παραμένουν στο σύστημα. Όσο αυξάνονται τα δάνεια θα αυξάνονται και οι καταθέσεις.
Με άλλα λόγια, η πλήρης κατάργηση των capital controls δεν αναμένεται μέσα στο 2016. Το αν θα γίνει μέσα στο 2017 θα εξαρτηθεί από τις εξελίξεις, αλλά σίγουρα οι αρχές δεν πιστεύω ότι θα κάνουν κάτι για να φέρουν σε δύσκολη θέση τις τράπεζες όσο ο ELA παραμένει σε υψηλά επίπεδα. Όσο μειώνεται ο ELA και βλέπουμε κάποιες επιστροφές καταθέσεων, τόσο θα χαλαρώνουν και τα capital controls.
Η πρόεδρος της ΕΤΕ κ. Λούκα Κατσέλη αναφέρθηκε σε έρευνα, σύμφωνα με την οποία το 80% των ερωτηθέντων εμπιστεύεται λίγο ή καθόλου το τραπεζικό σύστημα. Πως το σχολιάζετε;
Είναι φυσιολογικό αυτό το φαινόμενο στην τρέχουσα συγκυρία, αφενός λόγω των εξελίξεων και αφετέρου λόγω των capital controls. Εκτιμώ ότι αν η ίδια έρευνα διενεργηθεί σε 9-12 μήνες αφού έχει ολοκληρωθεί η αξιολόγηση και η χώρα επιστρέφει σταδιακά στην κανονικότητα, τα αποτελέσματα θα είναι διαφορετικά και το ποσοστό αυτό θα είναι χαμηλότερο. Είναι αναμενόμενο όμως οι πολίτες να μην έχουν πλήρη εμπιστοσύνη στις τράπεζες, είτε γιατί έχουν εγκλωβισμένα χρήματα στις τράπεζες τα οποία θα ήθελαν να αποσύρουν, είτε είναι δυσαρεστημένοι λόγω των «κόκκινων» δανείων και πιθανών πιέσεων που δέχονται από τις τράπεζες.
Πιθανή σταθερότητα στην Ελλάδα και εφαρμογή των συμφωνηθέντων, που θα περιορίζει σημαντικά την αβεβαιότητα και στο πολιτικό πεδίο και σε σχέση με την οικονομία για να ξεκινήσουν σταδιακά οι θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης, θα επηρεάσει θετικά και τις τράπεζες.
