Του Αλέξανδρου Σκούρα*
Ο πρόεδρος Obama είναι ίσως ο δημοφιλέστερος αμερικανός πρόεδρος των τελευταίων 40 χρόνων στη χώρα μας. Η αστείρευτη επικοινωνιακή του ικανότητα, ο κοσμοπολίτικος χαρακτήρας του, το γεγονός ότι υπήρξε ο πρώτος μη λευκός πρόεδρος της Αμερικής, η εξυπνάδα και το στυλ του, όλα αυτά συμβάλλουν στη δημιουργία ενός προφίλ ιδιαίτερα αρεστού σε μεγάλη μερίδα ανθρώπων ανά τον κόσμο. Στα οκτώ χρόνια της διακυβέρνησής του έκανε κάποιες εξαιρετικές κινήσεις, ανάμεσά τους και το άνοιγμα προς την Κούβα. Επίσης, επί των ημερών του η αμερικανική οικονομία ανέκαμψε, έστω και ασθενικά από τη μεγάλη ύφεση του 2008. Όπως γίνεται με πολλούς πολιτικούς που αποκτούν φανατικούς οπαδούς, έτσι και με τον Obama δεν έχει δοθεί αρκετή έμφαση στα πολλά λάθη και τις μεγάλες αποτυχίες του. Παρακάτω, παρατίθενται πέντε βασικοί τομείς στους οποίους ο πρόεδρος Obama απέτυχε να δικαιώσει τις προσδοκίες όσων τον στήριξαν:
Αλλαγή
Το κύριο σύνθημά του το 2008 ήταν η αλλαγή. Αλλαγή από το κατεστημένο της Ουάσινγκτον, τους λομπίστες, τις ομάδες συμφερόντων και την επιρροή της Wall Street. Στον τομέα αυτό, που ήταν και η κύρια προεκλογική του δέσμευση, ο Obama δεν επέφερε καμία θετική αλλαγή. Σύμφωνα με το Center for Responsive Politics, κατά τη διάρκεια της θητείας του δημοκρατικού προέδρου, οι δαπάνες των διάφορων οργανωμένων ομάδων συμφερόντων (λόμπι) παρέμειναν σε σταθερά επίπεδα καθ'' όλη τη διάρκεια της θητείας του. Επίσης, διατηρήθηκαν όλες οι πολιτικές και κρατικές παρεμβάσεις που εξυπηρετούν αυτά τα συμφέροντα, όπως οι διασώσεις επιχειρήσεων, οι επιδοτήσεις σε εταιρείες των οποίων μεγάλα στελέχη ήταν μεγάλοι χορηγοί του δημοκρατικού κόμματος κλπ. Εξίσου απογοητευτική ήταν και η διατήρηση της ισχύος της Export – Import Bank (Τράπεζα Εξαγωγών – Εισαγωγών) η οποία θεωρείται από μεγάλη μερίδα ειδικών και πολιτικών ως το άνδρο του κορπορατισμού στην Ουάσινγκτον.
Ασφαλιστικό
Το σπουδαιότερο έργο του Obama, αυτό με το οποίο ίσως ταυτιστεί η κληρονομιά του, ήταν το ασφαλιστικό νομοσχέδιο, το λεγόμενο Obamacare (ή Affordable Care Act όπως ονομάζεται πραγματικά ο νόμος). Ο πρόεδρος Obama έκανε μια τολμηρή μεταρρύθμιση στο χώρο της υγείας έχοντας εντονότατες αντιδράσεις από τη δεξιά. Ο Obama και το δημοκρατικό κόμμα υποσχέθηκαν σε όλους τους Αμερικανούς πολίτες τρία βασικά πράγματα όσον αφορά τη μεταρρύθμιση. Όσοι είναι ικανοποιημένοι με τους γιατρούς και την κάλυψή τους θα μπορέσουν να την κρατήσουν, το κόστος της ασφάλειας θα πέσει, και 40 εκατομμύρια πολίτες που δεν έχουν κάλυψη θα αποκτήσουν. Το Obamacare, δυστυχώς, απέτυχε απολύτως στα δύο πρώτα καθώς το κόστος της ασφάλειας συνεχίζει την ανοδική του πορεία με κύρια θύματα τους φτωχότερους των πολιτών ενώ πολλές εταιρείες έχουν αρχίσει και αποσύρονται από την αγορά με συνέπεια οι ασφαλισμένοι να πρέπει να αναζητήσουν άλλο ασφαλιστικό πρόγραμμα. Στον αριθμό των ασφαλισμένων η αποτυχία δεν ήταν τόσο μεγάλη καθώς ο σκοπός επετεύχθη κατά το ήμισυ (ή κατά τα 2/3 με βάση κάποιες πηγές), όμως παραμένει πολύ μακριά από τον αρχικό στόχο.
Οικονομία
Μπορεί σήμερα οι ΗΠΑ να έχουν πολύ χαμηλή ανεργία, να έχουν επιστρέψει στην ανάπτυξη και η Wall Street να πηγαίνει καταπληκτικά, όμως πόση από αυτή την ευημερία ένιωσαν οι απλοί πολίτες στην τσέπη τους κατά τη θητεία του τέως προέδρου; Η απάντηση είναι μάλλον απογοητευτική. To πραγματικό διάμεσο εισόδημα ανά νοικοκυριό το 2015 βρισκόταν κάτω από τα επίπεδα του 2007. Την ίδια στιγμή οι χρηματιστηριακές αγορές, οι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων, τα εισοδήματα των πλουσίων και οι κοινωνικές δαπάνες έχουν εκτιναχθεί. Μία ακόμα οικονομική αποτυχία του Obama, που σε εμάς τους Έλληνες λέει πολλά, είναι ο διπλασιασμός του χρέους και η διατήρηση των ελλειμμάτων. Ακόμα, ενώ η ανεργία καταγράφει πολύ θετικούς αριθμούς, αξίζει να ειπωθεί πως μέρος της εικόνας οφείλεται και στο γεγονός ότι αρκετοί αμερικανοί έπαψαν να αναζητούν δουλειές μετά την κρίση ή βγήκαν σε πρόωρες συντάξεις. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να καταγράφεται μικρότερος αριθμός ανέργων, όπως επίσης πολύ καλά γνωρίζουμε στη χώρα μας. Πιο συγκεκριμένα, το ποσοστό των εν δυνάμει εργαζομένων που εργάζονται έπεσε από το 66% το 2008 στο 63% το 2016. Τέλος, όσον αφορά την οικονομική ελευθερία στις ΗΠΑ, η θητεία του Obama ήταν ιδιαίτερα δυσμενής καθώς από την 5η θέση στον σχετικό δείκτη του Fraser Institute το 2008, η Αμερική ολίσθησε στην 16η το 2014.
Ατομικές / Κοινωνικές Ελευθερίες
Ο Barack Obama, ως υποψήφιος, υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής των μειονοτήτων, του κράτους δικαίου και των ατομικών ελευθεριών. Ως πρόεδρος συνέχισε τις παρακολουθήσεις των επικοινωνιών των πολιτών, όπως ανέδειξε ο Edward Snowden, διατήρησε τη βάση του Γκουαντάναμο και απέφυγε να επιδιώξει μία σοβαρή λύση στον συστημικό ρατσισμό που ακούει στο όνομα του πολέμου κατά των ναρκωτικών. Αυτή η αποτυχία του χτυπά ιδιαίτερα τους αφροαμερικανούς νέους που είναι και τα κύρια θύματα του πολέμου κατά των ναρκωτικών. Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει και στο γεγονός ότι επί των ημερών του, οι αρχές των ΗΠΑ απέλασαν 2,4 εκατομμύρια παράτυπους μετανάστες από τη χώρα. Πρόκειται για αριθμό ρεκόρ, μεγαλύτερο από αυτόν του Bush που τουλάχιστον στα λόγια τηρούσε σκληρότερη στάση στο καυτό θέμα της παράτυπης μετανάστευσης.
Εξωτερική Πολιτική
Οι ελπίδες που είχαμε το 2008 ότι μετά από οκτώ χρόνια νεοσυντηρητικής εξωτερικής πολιτικής θα ακολουθούσε μία σταδιακή αποκατάσταση των σχέσεων των ΗΠΑ με τον αραβικό κόσμο και μείωση των στρατιωτικών επιχειρήσεων ανά τον κόσμο αποδείχτηκαν φρούδες. Ο πρόεδρος Obama συνέχισε όλους τους πολέμους που υιοθέτησε από τον Bush τον νεώτερο και δεν κατάφερε να αποφύγει τη δημιουργία του Ισλαμικού Κράτους και το χάος στη Συρία. Μπορεί βέβαια να μείωσε τον αριθμό των χερσαίων επιχειρήσεων στη μέση ανατολή, όμως την παρουσία στρατιωτών αντικατέστησαν τα μη επανδρωμένα αεροπλάνα, τα λεγόμενα drones. Ένα ενδεικτικό στατιστικό σχετικά με την εξωτερική πολιτική του, σύμφωνα με έρευνα του Council on Foreign Relations, είναι ότι οι ΗΠΑ «έριξαν» το 2016 26.172 βόμβες σε επτά χώρες με τη συντριπτική πλειοψηφία να καταλήγει στο Ιράκ και τη Συρία. Κάθε άλλο παρά φιλειρηνιστής μπορεί να χαρακτηριστεί ο νομπελίστας προέδρος.
Είναι σαφές ότι ο γράφων δεν είναι μεγάλος θαυμαστής του 44ου προέδρου των ΗΠΑ. Όμως, το μεγάλο παράδοξο είναι ότι κατά πάσα πιθανότητα θα μας λείψει αρκετά. Ο λόγος βέβαια είναι ότι τον διαδέχεται ένας μεγαλομανής, αντιφιλελεύθερος πρόεδρος που δείχνει ελάχιστο σεβασμό προς τους θεσμούς και το Σύνταγμα των ΗΠΑ ενώ ταυτόχρονα επαναφέρει την ασφάλεια και τον προστατευτισμό στο επίκεντρο του πολιτικού διαλόγου. Ο πρόεδρος Trump δεν είναι μία συνηθισμένη περίπτωση. Όμοιό του δεν έχουμε ξαναδεί σε αυτό το αξίωμα. Αν λάβουμε υπόψη την εικόνα του κατά την προκριματική και προεκλογική περίοδο, μπορούμε εύκολα να αντιληφθούμε πως ο σοφός λαός (της Aμερικής αυτή τη φορά) έχει δίκιο όταν λέει «καλύτερα τον διάολο που ξέρεις παρά τον διάολο που δεν ξέρεις».
* Ο Αλέξανδρος Σκούρας είναι μέλος του Δ.Σ. του ΚΕΦίΜ – Μάρκος Δραγούμης και Αναπ. Διευθυντής Διεθνών Σχέσεων του Atlas Network της Ουάσινγκτον.
