Η 27χρονη επιστήμονας Ελένη Αντωνιάδου*, μιλάει αποκλειστικά, στο Liberal για την ανάληψη της προεδρίας της Επιτροπής Υγείας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, για την επιχειρηματικότητα στην ερευνητική καινοτομία και ξεδιπλώνει τα σχέδια της για το μέλλον. Θυμάται τα πρώτα χρόνια των σπουδών της στην Ελλάδα και στέλνει ένα μήνυμα στους νέους που ετοιμάζονται να διεκδικήσουν μια θέση στην σύγχρονη αγορά και στον πολιτισμό.
Η κυρία Αντωνιάδου φιγουράρει στην λίστα του Forbes (30 ονόματα) για επιστήμονες κάτω των 30, στον τομέα της Υγείας. Είναι η συν-ιδρύτρια της start up "Μεταμόσχευση χωρίς Δωρητές" (Transplants Without Donors), με στόχο την μεταμόσχευση με τεχνητά όργανα. Το 2011, η ερευνητική της ομάδα δημιούργησε τεχνητή τραχεία για 36χρονη καρκινοπαθή. Το 2013 ανακηρύχθηκε Γυναίκα της Χρονιάς στα FDM Everywoman Technology Awards στην Μεγάλη Βρετανία και το 2014 βραβεύτηκε με το Cartier Women's Initiative Award για τη συμβολή της στην επιστήμη της βιοτεχνολογίας.
Συνέντευξη στον Ανδρέα Ζαμπούκα
Λοιπόν, Ελένη πως είναι η ζωή σου σήμερα; Με τι ασχολείσαι αυτή την περίοδο;
Βρίσκομαι σε μια δημιουργική και εποικοδομητική περίοδο όπου πραγματοποιώ μια σειρά πειραμάτων για την ανάπτυξη τεχνητών οργάνων και θεραπειών με βάση τα βλαστικά κύτταρα για μεταμοσχεύσεις. Επιπλέον, πρόσφατα είχα την τιμή να αναλάβω την προεδρία της Επιτροπής Υγείας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις Βρυξέλλες όπου ασχολούμαι με την σχεδίαση πολιτικών στρατηγικών υγείας για την ενσωμάτωση καινοτόμων θεραπειών και ερευνητικών ανακαλύψεων.
Ποια είναι τα σχέδια σου για το επόμενο διάστημα; Ξέρω ότι παραμένεις πάντα φιλόδοξη.
Παραμένω μία ακούραστη ονειροπόλος χωρίς «φιλόδοξα» σχέδια και αρκετά συμφιλιωμένη με τους πανωλεθριάμβους μου. Η μετάφραση της έρευνας στην αναγεννητική και διαστημική ιατρική στην κλινική πράξη είναι ο πυρήνας των προσπαθειών μου, αλλά σαφώς γνωρίζω, χωρίς να αποκαρδιώνομαι, πως από τις 10 πρωτοβουλίες, οι 9 αποτυγχάνουν εξαιτίας της πολυπλοκότητας του πεδίου.
Θέλω να μου μιλήσεις λίγο για την πρώτη κίνηση να ιδρύσεις εταιρεία, μετά την επιστημονική σου επιτυχία. Τι ρόλο παίζει μια εταιρεία στην κατοχύρωση της επιστημονικής γνώσης και την επιχειρηματικής της αξιοποίησης ; Κέρδισες χρήματα ως τώρα από την επιστημονική σου δράση;
Η ερευνητική καινοτομία εμπεριέχει τη δύναμη να διαμορφώσει μια νέα πραγματικότητα ξεπερνώντας τα πολιτικά και κοινωνικά στεγανά των καιρών, όταν μετουσιώνεται σε προϊόντα, υπηρεσίες και θεραπείες, από την οποία καμία χώρα -όσο πλούσια ή φτωχή και αν είναι- μπορεί να ξεφύγει.
Εμείς βρισκόμαστε στα νηπιακά μας βήματα προς την δημιουργία μιας εναλλακτικής θεραπευτική οδού με βάση τα τεχνητά όργανα για την εξάλειψη των λιστών αναμονής μοσχευμάτων και του παρεμπορίου οργάνων.
Προφανώς, οι οικονομικές απολαβές δεν είναι το πρωταρχικό ζητούμενο αλλά βιοπορίζομαι μέσω της έρευνας και αδιαμφισβήτητα υπάρχει τεράστια απόκλιση ανάμεσα στο έργο και την κοινωνική προσφορά των ερευνητών και τις χρηματικές αμοιβές (σε σχέση με πιο δημοφιλή επαγγέλματα). Από τον Nikola Tesla μέχρι την πλειοψηφία των σημερινών ερευνητών στην πατρίδα μας είναι φανερό ότι οι επιστήμονες έχουν πιο ευγενή κίνητρα για να αφοσιώσουν τη ζωή τους στην έρευνα, ωστόσο είναι πια αναγκαίος ο εκδημοκρατισμός των μισθολογικών ανισοτήτων καθώς και να σχηματίσουμε το μάγμα μιας πιο δίκαιης κοινωνικής αφήγησης.
Η ομορφιά είναι ίσως η μόνη αδιαπραγμάτευτη αλήθεια και σύμφωνα με τον Ντοστογιέφσκι, θα σώσει τον κόσμο! Τι είναι όμορφο στην επιστήμη;
Νομίζω πως για έναν αυθεντικό επιστήμονα, η ομορφιά έγκειται στην συνειδητοποίηση ότι κάθε πείραμα είναι μια καινούργια αρχή, όπου επιχειρείται κάτι που υπερβαίνει την παγιωμένη γνώση, τις προβλέψιμες θεωρίες, ακόμη και τη λογική για να μας φανερώσει ίσως την μόνη «αδιαπραγμάτευτη»/ τεκμηριωμένη αλήθεια. Η γοητεία αυτή της επιστήμης είναι αβάσταχτη για τα συντηρητικά μυαλά που αγκυροβολούν στο παρελθόν, επειδή νιώθουν έναν παράλογο φόβο για το μέλλον.
Ποιοι από τους ανθρώπους που γνώρισες ως τώρα, θα μπορούσαν να έρθουν να εργαστούν ή να επενδύσουν τη γνώση τους, στην Ελλάδα; Για ποιο λόγο και κάτω από ποιες προϋποθέσεις θα το έκαναν;
Θέλω να ελπίζω πολλοί αλλά ο καθένας πορεύεται με την δική του αξιακή πυξίδα και τα δικά του θέλω. Νομίζω ότι εν γένει ένας άνθρωπος που απολαμβάνει οικονομική ευμάρεια στο εξωτερικό και ποιότητα ζωής τείνει να είναι γεμάτος θεωρίες και γνώμες για την πραγματικότητα μέσα από υπερβολικά πολλά φίλτρα. Ελπίζω σε έναν παραλογισμό που σε πρώτη φάση θα κινητοποιήσει την νέα και μορφωμένη γενιά των Ελλήνων του εξωτερικού να δραστηριοποιηθεί χτίζοντας γέφυρες μεταξύ δομών στην Ελλάδα και το εξωτερικό και σε δεύτερη φάση στην ολική επαναφορά αυτής της μαγιάς των Ελλήνων πίσω για να δημιουργήσει μαζί με εκείνους τους συμπολίτες που με αυτοθυσία 'φυλάνε τις Θερμοπύλες'.
Νομίζω ότι στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας από όπου ξεκίνησες τις σπουδές σου, είχες συνδικαλιστική δράση. Τι θυμάσαι από αυτό; Το πρόβλημα με την κομματοκρατία στα πανεπιστήμια, γιατί δεν υπάρχει σε άλλες χώρες;
Έχω πολύ θετικές αναμνήσεις από τις προπτυχιακές μου σπουδές στο τμήμα Πληροφορικής με εφαρμογές στη Βιοϊατρική τόσο για το επίπεδο σπουδών όσο και για το ακαδημαϊκό προσωπικό του παρά τις πολλές αντιξοότητες που αντιμετωπίσαμε. Ήταν μεγάλη τιμή για μένα να διατελέσω πρόεδρος του φοιτητικού συλλόγου στο νεοσύστατο πανεπιστήμιο με έδρα τη Λαμία, όπου όλες οι παρατάξεις είχαν σαφείς και αποκλειστικά ακαδημαϊκούς στόχους (σχετικά με το πρόγραμμα σπουδών, τα επαγγελματικά δικαιώματα, τα συνεργατικά επιμορφωτικά προγράμματα στο εξωτερικό, τη δημιουργία επιστημονικών συνεδρίων κτλ) και υπήρχε μηδενική ανοχή σε φαινόμενα βανδαλισμού της κτιριακής υποδομής και του εξοπλισμού (ενδεικτικά είμαστε το πρώτο τμήμα στην Ελλάδα με ιδιωτική περιφρούρηση της ακαδημαϊκής περιουσίας και μάλιστα είχαμε θεσπίσει εθελοντικές ομάδες όπου φροντίζαμε για την καθαριότητα των χώρων).
Πολιτικά φοιτητικά κόμματα υπάρχουν σε όλα τα επιφανή πανεπιστήμια του κόσμου, και αποτελούν δεξαμενή ακαδημαϊκής σκέψης, κοινωνικού προβληματισμού, πολιτικού στοχασμού και συνδιαλλαγής ιδεολογικών επιχειρημάτων για ένα καλύτερο μέλλον. Είναι αντιληπτό ότι στην πλειοψηφία των Ελληνικών Πανεπιστημίων έχει χαθεί το μέτρο και τα φοιτητικά πολιτικά κόμματα απέχουν παντελώς από τους θεωρητικούς σκοπούς τους οδηγώντας στην ολοκληρωτική απαξίωση της θέσπισής τους. Για μένα, η φοιτητική κομματοκρατία, με την αρνητική της έκφανση, είναι ο καθρέπτης της κοινωνίας μας, και είναι αναγκαία μια δομική μεταρρύθμιση στον χώρο της εκπαίδευσης όπου θα καλλιεργείται ποιοτικά η αξιολογική κρίση, η φιλοσοφική σκέψη και ο πολιτικός στοχασμός.
Mε ποιό τρόπο η επιστήμη θα μπορούσε να βοηθήσει στην ποιότητα ζωής των ανθρώπων; Αρκεί μόνο η ποσοτική αποτίμηση, όπως το προσδόκιμο ζωής; Μήπως είναι θέμα και πολιτικής διαχείρισης της επιστημονικής γνώσης που θα πρέπει να προλαμβάνει περισσότερο παρά να θεραπεύει;
Η επιστήμη ανακαλύπτει τα εργαλεία ώστε να ενδυναμώσει την κοινωνία με ενεργούς πολίτες, που διακατέχονται από πνεύμα δημιουργίας και βαθιάς συναίσθησης της κοινωνικής ευθύνης και προσφοράς. Πέρα από τους ποσοτικούς δείκτες και τις στατιστικές, το μεγαλύτερο στοίχημα της επιστήμης είναι η παραγωγή μιας «πανταχού παρόντος» γνώσης εναρμονισμένης με τις ανάγκες του πληθυσμού ανεξαρτήτως οικονομικής επιφάνειας, κουλτούρας και γεωγραφικής θέσης. Το 2016 θα έχω την τιμή να εκτελέσω χρέη Προέδρου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Υγείας και επίσης στην επιτροπή Πρόληψης & Φροντίδας όπου ο στόχος μας είναι να εισαγάγουμε καινοτόμες εφαρμογές και θεραπείες που θα σπάνε τα οικονομικοκοινωνικά φράγματα στον χώρο της υγείας.
Πιστεύεις ότι σε βοήθησε περισσότερο ως τώρα, η ευφυία σου ή η φιλοδοξία και η επιμονή σου; Είσαι από τη φύση σου, ένα πολύ θαρραλέο άτομο.
Σίγουρα η επιμονή μου, γιατί τα δύο πρώτα δεν είμαι σίγουρη ότι με χαρακτηρίζουν! Νομίζω στη ζωή είναι αναγκαία η πίστη στον εαυτό μας, η προσαρμοστικότητα, η επιμονή και κυρίως η τόλμη να αναλαμβάνουμε πρωτοβουλίες. Η αμφιβολία και η δυσπιστία είναι απλώς ο πανικός μιας δειλής φαντασίας και δεν μπορείς να κατακτήσεις το Έβερεστ μόνο με την ευφυία σου.
Τι γνώμη έχεις για την εκλαϊκευση της επιστήμης;
Νομίζω ότι είναι άκρως σημαντικό να επικοινωνούμε τα επιστημονικά επιτεύγματα με την κοινωνία αναδεικνύοντας την επίδρασή της επιστήμης στην καθημερινότητα και στην εξέλιξη της ανθρωπότητας, αλλά και μεταξύ ατόμων που υπηρετούν διαφορετικά γνωστικά πεδία για να προαχθεί η διεπιστημονικότητα.
Πως θα είναι η Ελλάδα το 2030;
Εύχομαι και ελπίζω να βρίσκεται σε μια τροχιά ευημερίας και αυτάρκειας, όπου θα προασπίζεται τους πρωτογενείς τομείς παραγωγής και θα υιοθετεί σταδιακά καινοτόμα μοντέλα στην εκπαίδευση και την υγεία. Αν και η οικονομική κρίση έχει πλήξει σοβαρά τις ελπίδες, ειδικά της νέας γενιάς, για ένα καλύτερο μέλλον, πιστεύω πως καμία ζωή δεν έχει καταστραφεί εκτός από εκείνη που έχει πάψει να εξελίσσεται.
Υπάρχουν κάποια πρόσωπα στην Ελλάδα που θα ήθελες να συνεργαστείς στο μέλλον; Αλήθεια, δεν πρόκειται να επιστρέψεις ποτέ;
Υπάρχουν πάρα πολλοί ακαδημαϊκοί καθηγητές, ερευνητές και επιστήμονες στηνΕλλάδα που θαυμάζω και ευελπιστώ να συνεργαστώ στο άμεσο μέλλον. Είναι νομίζω ανέφικτο να είσαι Έλληνας του εξωτερικού και να μην ζεις με την προσμονή της επιστροφής, ελπίζω να γυρίσω νιώθοντας πλήρης και χρήσιμη.
Στείλε ένα μήνυμα στους δεκάδες χιλιάδες νέους πτυχιούχους στην Ελλάδα, χωρίς διέξοδο στην καινοτομία. Να φύγουν σε κάποια ανήλιαγο μέρος με ευκαιρίες ή να ρισκάρουν στην εξωστρεφή και ηλιόλουστη χώρα τους;
Είτε ρισκάρουν να αναζητήσουν ευκαιρίες στο εξωτερικό είτε να τις χτίσουν από το μηδέν στην Ελλάδα εύχομαι και στις δύο περιπτώσεις να έχουν προσαρμοστικότητα και να αντιμετωπίσουν τις αντιξοότητες με θάρρος και σύνεση. Δεν θα αναφέρω να μην ξεχνούν την Ελλάδα, γιατί δύσκολα θα βρεθούν σε κάποιο μονοπάτι (επιστημονικό, κοινωνικό, φιλοσοφικό, πολιτικό κτλ) που να μην αναδύεται κάτι ελληνικό θυμίζοντας καρτερικά ότι η μικρή μας πατρίδα μας περιμένει.
*Η Ελένη Αντωνιάδου γεννήθηκε το 1987 στη Θεσσαλονίκη. Ξεκίνησε τις προπτυχιακές σπουδές της στην Ελλάδα, με αντικείμενο την «Πληροφορική με εφαρμογές στη Βιοϊατρική» στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και συνέχισε τις μεταπτυχιακές σπουδές της στα αντικείμενα «Βιομηχανική», «Νανοτεχνολογία και Αναγεννητική Ιατρική» και στη «Διοίκηση Επιχειρήσεων για Βιοεπιστήμονες» στο Πανεπιστήμιο του Ιλλινόις και το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Παράλληλα επιλέχθηκε και φοίτησε στην Ακαδημία της NASA και δούλεψε ερευνητικά στο εργαστήριο Εξερεύνησης του Πλανήτη Άρη στον τομέα της νανοτεχνολογίας και της συνθετικής βιολογίας, όπως επίσης και στο τμήμα εκπαίδευσης αστροναυτών για βιοϊατρικά πειράματα.
