Ασυγχώρητη διακινδύνευση μιας άτακτης χρεοκοπίας

Ασυγχώρητη διακινδύνευση μιας άτακτης χρεοκοπίας

Του Παναγιώτη Γκλαβίνη*

Οι κ.κ. Βαρουφάκης και Γκάλμπραιηθ ισχυρίζονται ότι εκπόνησαν ένα σχέδιο μετάβασης στη δραχμή για την περίπτωση που αναγκαζόταν η χώρα να φύγει απ' το Ευρώ. Εάν δεν το είχαμε κάνει, λένε, θα είχατε κάθε λόγο να μας κατηγορήσετε.

Εγώ να δεχθώ κατ' αρχήν τον ισχυρισμό των συναδέλφων, πλην όμως τους ερωτώ: για ποιον λόγο θα αναγκαζόμασταν, άραγε, να εγκαταλείψουμε την Ευρωζώνη, ώστε θα έπρεπε και να προετοιμαστείτε γι' αυτό; Για δύο λόγους:

  • είτε γιατί, μετά από ψύχραιμη σκέψη, θα κρίνατε ότι δεν μπορούσαμε πλέον αντικειμενικά να παραμείνουμε άλλο στην Ευρωζώνη,
  • είτε γιατί θα μας εκδίωκαν οι εταίροι μας, επειδή δεν θα τηρούσαμε τα συμπεφωνημένα, όπως λίγο έλειψε να γίνει.

Η πρώτη περίπτωση είναι αυτή των κυβερνώντων εκείνων που για τον Α ή Β λόγο θα διαπίστωναν ότι ως χώρα και ως οικονομία δεν μπορούμε πλέον να ακολουθήσουμε τους ρυθμούς των άλλων χωρών της Ευρωζώνης και καλύτερα θα ήταν για το μέλλον του τόπου να αποχωρήσουμε από αυτήν. Και θα κινούσαν τις σχετικές διαδικασίες, περιλαμβανομένου ίσως και του δημοψηφίσματος.

Στην περίπτωση αυτή, θα πρεπε να συζητήσουν το ενδεχόμενο μιας ομαλής μετάβασης στη δραχμή κατ' αρχήν με τους ίδιους τους εταίρους μας. Κατά κύριο δε λόγο με την ΕΚΤ, για το καλό τόσο το δικό μας, όσο και της Ευρωζώνης. Για να ελαχιστοποιήσουν, αν μη τι άλλο, τις επώδυνες συνέπειες που θα είχε μια έξοδος και για τους δυο μας.

Γιατί δεν το κάνανε; Διότι, εν προκειμένω, εάν φεύγαμε από την Ευρωζώνη, θα φεύγαμε μετά από ρήξη με τους εταίρους μας κι όχι κατόπιν συμφωνίας μαζί τους. Γνώριζαν οι κυβερνώντες ότι αν δεν τηρούσαμε τα συμπεφωνημένα, εκείνοι θα σταματούσαν να μας δανείζουν, οπότε θα υποχρεωνόμασταν σε στάση πληρωμών, με αποτέλεσμα να οδηγηθούμε εκ των πραγμάτων εκτός Ευρωζώνης, στο μέτρο που η παντελής έλλειψη ρευστότητας θα μας ανάγκαζε κάποια στιγμή να τυπώσουμε δικό μας νόμισμα. Άλλωστε, η συμφωνία που είχαμε με το EFSF είχε ημερομηνία λήξης, οπότε, παρελθούσης της ημερομηνίας αυτής, η χώρα θα ήταν στον αέρα, όπως και έγινε στην πραγματικότητα.

Άρα, λοιπόν, η έλλειψη στοιχειώδους συνεργασίας με τους εταίρους μας για την από κοινού αντιμετώπιση του ενδεχόμενου της αποχώρησής μας από την Ευρωζώνη αποκαλύπτει πως η έξοδός μας από το Ευρώ θα ερχόταν μόνον ως συνέπεια της ρήξης μαζί τους.

Το ότι επιλέγω, ωστόσο, να έρθω σε ρήξη με τους εταίρους μου δεν σημαίνει ipso facto και ότι επιδιώκω τη ρήξη μαζί τους με σκοπό να βγω από το Ευρώ. Το επόμενο ερώτημα, συνεπώς, που τίθεται είναι εάν οι κυβερνώντες σκοπεύανε να μας οδηγήσουν εκτός Ευρώ με τη συγκεκριμένη διαπραγματευτική τακτική που επέλεξαν να ακολουθήσουν.

Εγώ δεν είμαι έτοιμος να απαντήσω θετικά στο ερώτημα αυτό. Γνωρίζω πολλούς που το ισχυρίζονται, πλην όμως, προσωπικά, δεν συμμερίζομαι κάτι τέτοιο. Πιστεύω, αντίθετα, ότι οι κυβερνώντες «αυταπατώνταν» πως μπορούσαν να κάμψουν τους εταίρους μας, επειδή –αν κατέρρεε η Ελλάδα– αυτοί θα φοβόντουσαν μη τυχόν καταρρεύσει η Ευρωζώνη, και μαζί της οι τράπεζες, τα χρηματιστήρια, ο καπιταλισμός, ο κόσμος ολόκληρος, το πλανητικό μας σύστημα, το ίδιο το σύμπαν!
Λάθος εκτίμηση; Ίσως. Ο λαός που τους εμπιστεύτηκε τέσσερις φορές μέχρι τώρα ας αναρωτηθεί… Το ζήτημα αυτό είναι πολιτικό, με άλλα λόγια.

Όμως, σταματάει να είναι μόνο πολιτικό, από τη στιγμή κατά την οποία κάθε συνετός άνθρωπος που διαπραγματεύεται με τον πιο σκληρό τρόπο για τον λαό του έρχεται αντιμέτωπος με τις συνέπειες που θα υποστεί ο λαός του, αν δεν του βγει η διαπραγμάτευση όπως την περιμένει. Τι θα γινόταν, λοιπόν, αν δεν υποχωρούσαν οι Ευρωπαίοι, όπως και δεν υποχώρησαν τελικά; Αποδεχόντουσαν, άραγε, να βγούμε απ' την Ευρωζώνη; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι προφανώς ναι, λόγος για τον οποίο και προετοιμαζόντουσαν γι' αυτό χωρίς τους εταίρους μας, την ίδια στιγμή που επεδίωκαν τη ρήξη μαζί τους.
Αυτό, με νομικούς όρους, λέγεται «ενδεχόμενος δόλος»: ήτοι, δεν επιδιώκω το αποτέλεσμα μιας πράξης ή παράλειψής μου, ούτε θέλω να επέλθει, γνωρίζω, ωστόσο, ότι ενδέχεται να επέλθει και το αποδέχομαι όταν προβαίνω στη συγκεκριμένη πράξη ή παράλειψη.

Δεν επεδίωκαν, λοιπόν, να βγάλουν τη χώρα απ' το Ευρώ. Αποδέχονταν, όμως, ότι θα μπορούσαμε να οδηγηθούμε στην έξοδο εξαιτίας της συγκεκριμένης πολιτικής που ακολουθούσαν. Και γι' αυτό ετοιμάζονταν μόνοι τους για την έξοδο, χωρίς τους εταίρους μας και την ΕΚΤ, κάτι που είναι αυτό καθαυτό βλαπτικό για τα συμφέροντα του τόπου που κλήθηκαν να υπηρετήσουν και, άρα, να προστατεύσουν. Στην πραγματικότητα, αποδέχονταν σε μια τέτοια περίπτωση να αφήσουν τον τόπο μόνο του στην καταστροφική του μοίρα. Με άλλα λόγια, παίζανε την άτακτη χρεοκοπία της χώρας στα ζάρια. Κι αυτή η διακινδύνευση είναι ασυγχώρητη, και δεν είναι μόνο πολιτική.

* Ο κ. Γκλαβίνης είναι αν. καθηγητής Διεθνούς Οικονομικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του ΑΠΘ.