Του Γιάννη Καλαντζάκη *
Ο σεβασμός στους νόμους ενός κράτους αυτονόητα σημαίνει και τη συμμόρφωση των πολιτών σε αυτούς. Σύμφωνα με τον Nanny State Index 2019, που παρουσίασε το ΚΕΦΙΜ, η Ελλάδα επιβάλλει από τους πιο τιμωρητικούς φόρους για τον καπνό (4η στην Ευρώπη) και διαθέτει βαρύ ρυθμιστικό πλαίσιο για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα (3η) με αποτέλεσμα να είναι (νομικά) η 5η χειρότερη χώρα στην Ευρώπη για να είναι κάποιος καπνιστής. Ταυτόχρονα η Ελλάδα έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά καπνιστών πανευρωπαϊκά και παγκοσμίως!
Μπορεί η μη συμμόρφωση των πολιτών να αιτιολογηθεί ότι με το γεγονός ότι το κράτος (οι κατέχοντες κρατικές θέσεις) παραβαίνουν κατάφωρα το νόμο; Η είδηση του καπνίσματος σε κλειστό δημόσιο χώρο από τον ανώτατο πολιτειακό άρχοντα, τον τέως αναπληρωτή υπουργό υγείας, τον πρόεδρο κρατικού οργανισμού που παραγγέλνει τασάκια και χιλιάδες παραβάτες που πληρώνονται από το κράτος σε λεωφορεία, νοσοκομεία, εφορίες, βουλή κ.ά. σίγουρα συντελούν «στο να χάσει το κράτος το ηθικό πλεονέκτημα να εφαρμόσει το νόμο» (Π. Μπεχράκης). Την ίδια όμως στιγμή υπάρχει μετρήσιμη ευρεία συναίνεση ότι «το κόστος της δραστηριότητας ενός ενεργού καπνιστή (της ελευθερίας του να καπνίζει) δεν είναι μόνο οικονομικό, αλλά ηθικό κι ανθρώπινο» (Δ. Δημητράκος).
Θα ήταν αδικία για τη σημερινή κυβέρνηση με ισχυρή και καθολική πρόθεση των μελών της να χρεωθεί τα αποτελέσματα της συμμόρφωσης στον υπάρχοντα αντικαπνιστικό νόμο, αν δεν καθορίσουμε τι μπορούμε και τι πρέπει να μετράμε για να αντιστρέψουμε τη μη συμμόρφωση. Θα κριθεί για την (αυτονόητη) εφαρμογή του νόμου σε κάθε κρατικό πλαίσιο. Όμως ο ρόλος των Περιφερειών και των Δήμων επειδή είναι διακριτός από την κυβέρνηση και καθοριστικός πρέπει να αναδειχθεί και να μετρηθεί.
Επειδή το θέμα δεν είναι μόνο νομικό αλλά κοινωνικό, πολιτιστικό και εν τέλει πολιτικό οι μετρήσιμοι στόχοι είναι δυο: 1. η συμμόρφωση στο νόμο και ο έλεγχος της μη συμμόρφωσης στο δημόσιο και στους πολίτες και 2. η δημιουργία κουλτούρας και η επικοινωνία των βλαβών από το κάπνισμα στους πολίτες.
Προτείνουμε για τον πρώτο στόχο:
1. Τη συνολική ευθύνη εφαρμογής νόμου στο δημόσιο να φέρει ο υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ για το Συντονισμό του Κυβερνητικού Έργου (αξιολόγηση εφαρμογής σε γενικό πληθυσμό από κρατικές δομές συνολικά).
2. Υπουργείο Υγείας: α. Πλήρης λειτουργία της γραμμής 1142. β. Επεξηγήσεις δικαιωμάτων πολιτών με παραδείγματα και ενημερωτικά έντυπα στην ιστοσελίδα του Υπουργείου (Γραμμή Πληροφοριών Καπνίσματος) κατά το πρότυπο της Αυστραλίας γ. Αξιολόγηση εφαρμογής σε γενικό πληθυσμό από υγειονομικές δομές.
3. Υπουργεία Εσωτερικών & Ναυτιλίας: αξιολόγηση εφαρμογής σε γενικό πληθυσμό από αυτοδιοικητικές δομές (περιφέρειες - δήμοι) και λιμενικές αρχές αντίστοιχα.
Προτείνουμε για το δεύτερο στόχο:
- Επιτάχυνση της στελέχωσης της Επιτροπής εμπειρογνωμόνων για τον έλεγχο του καπνίσματος.
- Δημιουργία επικοινωνιακών εκστρατειών με προορισμό την αλλαγή πεποιθήσεων, συμπεριφορών και γνώσεων που επηρεάζουν τη χρήση καπνικών προϊόντων και παρέχουν στους καπνιστές πληροφορίες σχετικά με δυνατότητα διακοπής καπνίσματος.
- Επικοινωνία των βλαβών από το παθητικό κάπνισμα.
- Βιωματικά Σεμινάρια Αγωγής Υγείας (όπως πχ. προτείνονται από την πρωτοβουλία SMOKEFREEGREECE).
Για κάθε φιλελεύθερο τέλος είναι σημαντική η διάκριση μεταξύ του δικαιώματος ενός πολίτη να υιοθετεί μια επιβλαβή για τον ίδιο συνήθεια και της υποχρέωσης συμμόρφωσης σε έναν νόμο. Είναι καθοριστικό και καταλυτικό συνάμα να υιοθετηθεί - μετά την εμπιστοσύνη των πολιτών στο κράτος - η βαθιά πολιτική και πολιτιστική ανάγκη της υποχρεωτικής εφαρμογής των νόμων σε μια σύγχρονη ευρωπαϊκή δημοκρατία!
* Ο Γιάννης Σ. Καλαντζάκης είναι entrepreneur υπηρεσιών υγείας & σύμβουλος επιχειρήσεων σε θέματα ιατρικού τουρισμού, ποιότητας και διαχείρισης προσωπικών δεδομένων (GDPR)
