Του Κωνσταντίνου Β. Κόλλια*
Όταν η χώρα μπήκε και επίσημα στην περιπέτεια της κρίσης χρέους-ελλειμμάτων και στις συμφωνίες χρηματοδότησης με τους δανειστές, περιμέναμε ότι με τα μνημόνια -που συνόδευσαν τις δανειακές συμβάσεις- θα προχωρούσαν τουλάχιστον κάποιες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, που είχε ανάγκη η ελληνική οικονομία και αγορά, και στις οποίες θα έπρεπε να είχαμε προχωρήσει και από μόνοι μας.
Δυστυχώς, όμως, μετά από εξήμισι χρόνια, λίγα έως ελάχιστα έχουν γίνει προς αυτή την κατεύθυνση, ενώ τα σημαντικά προβλήματα κρύφτηκαν κάτω από το χαλί.
Γιατί διογκώθηκαν τα κόκκινα δάνεια
Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα όλων είναι το θέμα των μη εξυπηρετούμενων δανείων, ή μη εξυπηρετούμενης έκθεσης (Non Performing Exposure), όπως ονομάζεται πλέον.
Τι ακριβώς συνέβη;
Μισθοί (σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα) και συντάξεις μειώθηκαν δραστικά, το φορολογικό βάρος αυξήθηκε κατακόρυφα, οι τιμές προϊόντων και υπηρεσιών δεν μειώθηκαν στο βαθμό, που ήταν η αρχική επιδίωξη (λόγω και της αύξησης της υφιστάμενης φορολογίας και της επιβολής νέων φόρων), με αποτέλεσμα ο στόχος της εσωτερικής υποτίμησης να μην έχει επιτευχθεί.
Ταυτόχρονα, καλλιέργεια προσδοκιών προς τους δανειολήπτες περί σεισάχθειας και διαγραφής χρεών, αλλά και διστακτικότητα των τραπεζών να διαχειριστούν εγκαίρως το πρόβλημα των κόκκινων δανείων.
Τέλος, μαζική απόσυρση καταθέσεων από το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, λόγω του πανικού και της κακής ψυχολογίας, που είχε δημιουργηθεί στους πολίτες.
Αποτέλεσμα όλων αυτών;
Ο μη εξυπηρετούμενος δανεισμός διογκώθηκε σε σημαντικό βαθμό, επηρεάζοντας τους δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών, οδηγώντας σε διαδοχικές ανακεφαλαιοποιήσεις, με τα γνωστά αποτελέσματα.
Η πίεση των πλειστηριασμών…
Σε αυτό το περιβάλλον, φτάσαμε πλέον στο σημείο, το οποίο όλες οι κυβερνήσεις απεύχονταν: τους πλειστηριασμούς, στην ουσία ακόμη και για πρώτη κατοικία.
Πρόκειται για μέτρο, που είναι πολύ δύσκολα διαχειρίσιμο πολιτικά, αλλά και το οποίο - κατά τη γνώμη μου - αποτελεί σημαντικό χτύπημα στη δομή της κοινωνίας, προκαλώντας εντάσεις και δύσκολα ελέγξιμες αντιδράσεις (οι οποίες έχουν ήδη αρχίσει να εκδηλώνονται).
Στην παρούσα συγκυρία, απαιτείται να ληφθεί υπόψη η κοινωνική διάσταση του προβλήματος σε κάθε λύση, που θα προκριθεί, δεδομένου ότι τα νοικοκυριά είναι εξαντλημένα από τα διαδοχικά πακέτα λιτότητας, και στη συντριπτική πλειονότητά τους πραγματικά αδυνατούν να είναι συνεπείς στις δανειακές τους υποχρεώσεις.
…η αναδιάρθρωση επιχειρήσεων…
Η ίδια προσέγγιση απαιτείται και στην περίπτωση των υπερχρεωμένων επιχειρήσεων. Εδώ, πρέπει να ληφθεί υπόψη η διασφάλιση των θέσεων εργασίας και η διατήρηση στη χώρα μας της δραστηριότητας των επιχειρήσεων, όπου στην ουσία οι βασικοί μέτοχοι αποδέχονται ότι, για να τις σώσουν, θα χάσουν και τον έλεγχό τους από αυτούς (τράπεζες ή/και επενδυτές), που θα προσφέρουν τη σανίδα σωτηρίας. Δηλαδή, θα επενδύσουν τα κεφάλαιά τους.
…και μια ρεαλιστική πρόταση
Υπό αυτό το πρίσμα, κρίνεται ως απολύτως αναγκαίο να δοθεί η δυνατότητα στο δανειολήπτη, ο οποίος πληροί ορισμένες προϋποθέσεις, να αγοράσει από την τράπεζα το δάνειό του στην τιμή, που έχει αυτή συμφωνήσει με τα funds. Δηλαδή, να δοθεί στο δανειολήπτη το δικαίωμα πρώτης προτίμησης.
Επιπλέον, σε περίπτωση που το εμπράγματο δικαίωμα (σε πρώτη κατοικία) οδεύει αναπόφευκτα σε πλειστηριασμό, με την είσπραξη του προϊόντος του πλειστηριασμού, να παύει κάθε απαίτηση της τράπεζας από τον οφειλέτη και τους εγγυητές, με διαγραφή του υπολειπόμενου ποσού.
Με το πρώτο μέτρο, θα διασφαλιστεί η προστασία της κατοικίας και με το δεύτερο θα θωρακισθεί ο ιδιοκτήτης της.
Για τις επιχειρήσεις, απαιτείται η επεξεργασία όλων των διαφορετικών περιπτώσεων από τις τράπεζες. Η παρουσία των funds εδώ μπορεί να βοηθήσει στον απεγκλωβισμό των επιχειρήσεων, για τις οποίες κρίνεται ότι είναι βιώσιμες μετά τη ρύθμιση και την αναδιάρθρωση, μέσω των κεφαλαίων, που θα βάλουν.
Στόχος πρέπει να είναι να δοθεί η δυνατότητα στις βιώσιμες επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν προβλήματα ρευστότητας να ρυθμίζουν τα δάνειά τους κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μην απειλείται η συνέχιση των δραστηριοτήτων τους επ' ωφελεία της διατήρησης των θέσεων εργασίας και της ανάτασης του παραγωγικού δυναμικού της χώρας.
Σε κάθε περίπτωση πρέπει να εξασφαλιστεί η δυνατότητα στους υφιστάμενους μετόχους, εφόσον το επιθυμούν και έχουν τα απαιτούμενα κεφάλαια, να επενδύσουν και να αναδιαρθρώσουν την επιχείρησή τους.
*Ο Κωνσταντίνος Β. Κόλλιας είναι Πρόεδρος του Οικονομικού Επιμελητηρίου Ελλάδος
