70 χρόνια ειρήνης είναι πολλά!

70 χρόνια ειρήνης είναι πολλά!

Του Ανδρέα Ζαμπούκα

Το αυτονόητο δεν είναι παρά  ένα προσανατολιστικό αξίωμα και όχι μία δεδομένη κατάσταση. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει αυτονόητο, όταν παύουν  να υφίστανται οι «περιβαλλοντικοί» παράγοντες που το υποστηρίζουν.

Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι  αεροπλάνα  δυτικής χώρας θα βομβάρδιζαν το Βελιγράδι, μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου. Κι όμως, σε ευρωπαϊκό χώρο και χρόνο, τα Βαλκάνια πήραν φωτιά και τα πτώματα γέμιζαν δρόμους και πλατείες.

Η Γιουγκοσλαβία, για όποιον θέλει να καταλάβει τα σκαμπανεβάσματα της ιστορίας, είναι το καλύτερο πρόσφατο δείγμα. Εκτός αυτού, είναι μια χαρακτηριστική εικόνα πολυεθνικού μίγματος το οποίο δεν μπόρεσε να συγκρατήσει την ενωτική του προοπτική, μολονότι ήταν ολοφάνερο ότι η διάσπαση θα δημιουργούσε περισσότερη καθυστέρηση από την πρόοδο που όλοι περίμεναν. Ειδικά, για την Σερβία η οποία  εξέθρεψε και το τέρας του εθνικισμού στην περιοχή.

Η σημερινή Ευρώπη, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μοιάζει να αποτελεί την ασφαλέστερο γεωγραφικό χώρο. Είναι η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, ο μεγαλύτερος εισαγωγέας και εξαγωγέας και ο κορυφαίος επενδυτικός τόπος. Παράγει το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πλούτου , ενώ ο πληθυσμός της αντιστοιχεί μόνο στο 7% του παγκόσμιου πληθυσμού. Τέλος, ενσωματώνει στους κόλπους της, τις ισχυρότερες δημοκρατίες με τον δικαιότερο καταμερισμό πλούτου μεταξύ των κοινωνικών στρωμάτων.

Σε όλα τα παραπάνω, χρησιμοποιώ τον συγκριτικό βαθμό και όχι την απολυτότητα που χρειάζονται κάποιοι για να αντιπαρέλθουν στον ρεαλισμό των στοιχείων. Αν εξαιρέσεις κανείς μεμονωμένες περιπτώσεις, όπως του Καναδά, της Ιαπωνίας και της Αυστραλίας, με ποιο άλλο μέρος του πλανήτη μπορεί να συγκριθεί η Ευρώπη;

Γιατί λοιπόν, οι Ευρωπαίοι, σε πολύ μεγάλα ποσοστά πλέον, δεν εμπιστεύονται την Ευρώπη; Μετά το Brexit, οι Podemos, μετά τις χθεσινές εκλογές, είναι βέβαιο ότι θα εξελιχθούν σε καθοριστικό παράγοντα των εξελίξεων. Την προηγούμενη εβδομάδα στην Ιταλία, το κίνημα του Μπέπε Γκρίλο, ανέδειξε δήμαρχο στην Ρώμη και αύξησε ακόμα περισσότερο τα ποσοστά του. Στην Ουγγαρία, στην Ολλανδία, στην Αυστρία, ασφαλώς στην Ελλάδα, η Ευρώπη γίνεται μακρινή «πατρίδα» που δεν ικανοποιεί πια την προοπτική πολλών κοινωνικών στρωμάτων, μολονότι τα νούμερα θα έλεγαν το αντίθετο.

Οι Ευρωπαίοι βλέπουν την ΕΕ να βρίσκεται συνεχώς στο ίδιο αδιέξοδο σημείο – όπως και η Ισπανία μετά τις εκλογές- και να μην μπορεί να δώσει ελπίδα και όραμα για το μέλλον. Είναι ό τι χειρότερο μπορεί να συμβεί σε ανθρώπους και κοινωνίες. Ακόμα και να είναι κανείς βαθιά χωμένος μέσα στην ασφάλεια του χρήματος, των επιδομάτων ή της κοινωνικής ειρήνης, απελπίζεται, όταν δεν υπάρχει όραμα για το μέλλον.

Οι γενιές που βγήκαν από τον πόλεμο και οι επόμενες που βίωσαν την προοπτική της αστικοποίησης κάτι περίμεναν από τη ζωή. Είχαν στο νου τους να βγάλουν χρήματα, να σπουδάσουν, να κυνηγήσουν ένα όνειρο που θα τους καταξίωνε οικονομικά ή κοινωνικά. Τώρα ,όμως, οι νέοι μπορεί να μην απελπίζονται από την ίδια την ανεργία αλλά περιθωριοποιούνται από την αδυναμία να σχεδιάσουν κάτι εξαιτίας της –Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία. Οι γέροι μπορεί να μην εξαθλιώνονται από τις συντάξεις τους αλλά δεν βλέπουν τι μπορούν να κληροδοτήσουν στα παιδιά τους, χωρίς ένα εθνικό ή υπερεθνικό ιδεώδες -Βρετανία, Γερμανία, Αυστρία. Οι μεν γίνονται «αντισυστημικοί» και οι δε «ξενοφοβικοί»!

Όλα αυτά τα φαινόμενα επιτείνονται με ραγδαία τάση, τα τελευταία χρόνια αναστατώνοντας τις ευρωπαϊκές κοινωνίες και εκτρέποντας τα πολιτικά συστήματα προς το αδιέξοδο. Αν συνεχιστούν, οι πάντες θα θέλουν να διεκδικήσουν το δίκιο τους εξατομικευμένα και αρνούμενοι κάθε συλλογική αντίδραση της ΕΕ. Ποιος λοιπόν, μας εγγυάται ότι τα εθνικιστικά ή τα αντιεξουσιαστικά σχήματα που ωριμάζουν τον ευρωπαϊκό λαϊκισμό δεν θα προχωρήσουν ακόμα πιο πέρα; Ποιος μπορεί με σιγουριά, να πει ότι ο θαυμασμός προς την βαναυσότητα που συνεχώς διευρύνεται μεταξύ εθνικών ομάδων, δεν θα γιγαντωθεί στο μέλλον, παντού;

To λάθος ήταν τεράστιο εξαρχής. Ευρώπη χωρίς ευρωπαίους πολίτες, δεν θα μπορούσε να υπάρξει. Ούτε και κοινό νόμισμα, χωρίς κοινή δημοσιονομική πολιτική. Έπρεπε να το ξέρουν όσοι σχεδίαζαν το μέλλον της Ένωσης. Τώρα, πολύ φοβάμαι ότι ο δρόμος δεν θα έχει εύκολη επιστροφή στην κανονικότητα. Άλλωστε 70 χρόνια ειρήνης είναι πολλά…