Μπορεί ένα φιρμάνι να θέσει ξανά στο προσκήνιο τη συζήτηση περί παράνομης κλοπής των Γλυπτών του Παρθενώνα από τον λόρδο Έλγιν; Η απάντηση είναι καταφατική, αρκεί το τεκμήριο να έχει ισχύ. Αναφέρομαι στο διαβατήριο, το πραγματικό σουλτανικό φιρμάνι του λόρδου Βύρωνα που του επέτρεπε να ταξιδεύει στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Εκτιθέμενο πλάι στο δήθεν φιρμάνι το οποίο υποτίθεται ότι έδινε στον λόρδο Έλγιν την άδεια να αποσπάσει και να απομακρύνει από τον Παρθενώνα του γλυπτού του διακόσμου, γίνεται διακριτό ότι εκείνο του Βύρωνα είναι αυθεντικό, σε αντίθεση με εκείνο του Έλγιν.
Τα δύο τεκμήρια εκτίθενται στο πλαίσιο της μικρής παρουσίασης στο φουαγιέ ισογείου του Μουσείου Ακρόπολης, με τίτλο «Παρθενώνας και Βύρωνας. Με αφορμή τα 200 χρόνια από τον θάνατο του Βύρωνα». Τα τελευταία του λόγια για την Ελλάδα, προτού πεθάνει, λέγεται ότι ήταν τα εξής: «…της έδωσα τον καιρό (τον χρόνο) την υγεία μου, την παρουσία μου και τώρα της δίνω τη ζωή μου. Τι μπορούσα να κάνω περισσότερο;».
Κι όμως, όπως φανερώνει η μικρή παρουσίαση που αναφέραμε, στο Μουσείο Ακροπολης, ο λόρδος Βύρωνας άφησε πίσω κάτι απρόσμενο, που συμβάλλει εύγλωττα και δυναμικά στην επιχειρηματολογία για την επιστροφή και την επανένωση των αρχιτεκτονικών Γλυπτών του Παρθενώνα. Καθώς, το φιρμάνι-διαβατήριο του Βύρωνα, προσφέρει μιαν ακόμα ευκαιρία συζήτησης και κατάρριψης του επιχειρήματος της δήθεν ύπαρξης «φιρμανιού» του Έλγιν, το οποίο υποτίθεται του επέτρεπε την αφαίρεση των Γλυπτών του Παρθενώνα.
Λήψη από την έκθεση «Παρθενώνας και Βύρωνας. Με αφορμή τα 200 χρόνια από τον θάνατο του Βύρωνα». Όπως παρατηρούμε (από αριστερά) εκτίθενται το φιρμάνι - διαβατήριο του Έλγιν (1802) και το φιρμάνι - διαβατήριο του Βύρωνα (1810) @Νεκταρία Μαραγιάννη
Το φιρμάνι του Βύρωνα εκτίθεται για πρώτη φορά στο Μουσείο, με αφορμή το οποίο συζητείται εκ νέου η επιχειρηματολογία για την επιστροφή και επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα.
«Με μια απλή σύγκριση και μόνον των εγγράφων», του φιρμανιού του Βύρωνα και «του δήθεν ''φιρμανιού'' – για όσους ισχυρίζονται ότι υπήρξε επίσημο σουλτανικό φιρμάνι – με το οποίο υποτίθεται ότι διδόταν η άδεια για την απόσπαση και την απομάκρυνση από τον Παρθενώνα του γλυπτού του διακόσμου, μπορεί να διαπιστώσει κανείς ότι δεν έχει σχέση με επίσημα σουλτανικά φιρμάνια. Δεν ακολουθείται στο ιταλικό έγγραφο (και κατά συνέπεια στην αγγλική του μετάφραση που παρουσιάστηκε στο Βρετανικό Κοινοβούλιο το 1816, κατά τη διάρκεια της συζήτησης για την αγορά τωνγλυπτών) η σειρά και το τυπικό ενός κανονικού σουλτανικού φιρμανιού.
» Το πρωτότυπο έγγραφο στην τουρκική γλώσσα και με αραβική γραφή δεν έχει βρεθεί έως σήμερα. Ακόμα όμως κι αν υπήρξε, αυτό ήταν έγγραφο από τον αναπληρωτή Βεζίρη, ο οποίος δεν είχε δικαίωμα να δώσει άδεια απόσπασης και απομάκρυνσης μαρμάρων όταν, όπως γνωρίζουμε, τα μάρμαρα ανήκαν στην περιουσία του Σουλτάνου και κανείς εκτός από τον ίδιο δεν μπορούσε να εκδώσει έγγραφο - φιρμάνι απόσπασής του», διευκρινίζεται στη μικρή παρουσίαση, στο φουαγιέ ισογείου του Μουσείου Ακρόπολης.
Το πρωτότυπο διαβατήριο του Βύρωνα (τμήμα της φωτογραφίας στην κεντρική φωτ.). Πηγή φωτ.: Μουσείο Ακρόπολης
Εκτός από το φιρμάνι, οι επισκέπτες θα έχουν επίσης την ευκαιρία να θαυμάσουν την «Έξοδο του Μεσολογγίου» (1827) που ενέπνευσε πολλούς ζωγράφους, όπως τον υπογράφοντα Louis Joseph Toussaint Rossignon.
Η Έξοδος του Μεσολογγίου φιλοτεχνημένη από τον Louis Joseph Toussaint Rossignon. Πηγή φωτ.: Μουσείο Ακρόπολης
Συνολικά, η μικρή έκθεση και η έκδοση που τη συνοδεύει διαρθρώνονται σε τρεις ενότητες, με την τελευταία να αφορά στο πρωτότυπο διαβατήριο του Βύρωνα που αναφέραμε λίγο πιο πάνω. Αναφορικά με τις υπόλοιπες δύο ενότητες, στη μία παρουσιάζεται μια επιλογή υπομνηματισμένων εικόνων περιηγητών από την Ακρόπολη και τον Παρθενώνα (Carrey, Dodwell, Fauvel, Pars, κ.ά.), πριν από τον λόρδο Βύρωνα και τη λεηλασία του μνημείου από τον Έλγιν έως τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους και την ίδρυση του αρχαιολογικού χώρου της Ακρόπολης το 1834, όπως φαίνεται και στο βίντεο της έκθεσης (ακολουθεί trailer της έκθεσης).
Στην άλλη ενότητα περιλαμβάνεται σύντομο βιογραφικό σημείωμα και αποσπάσματα από τα ποιήματα του Βύρωνα «Η κατάρα της Αθηνάς» και «Το προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ», που αναφέρονται στη βάρβαρη απόσπαση και καταστροφή των αρχιτεκτονικών γλυπτών του Παρθενώνα από τον Έλγιν καθώς και στην αρπαγή και απομάκρυνσή τους στη συνέχεια. Τα εν λόγω αποσπάσματα τα διαβάζουμε στις δύο πλευρές του πίνακα του Louis Joseph Toussaint Rossignon, με λευκά γράμματα σε μπλε φόντο – χρώματα κυρίαρχα στη μικρή εκθεσιακή γωνιά.
«Τέτοιο, Αθήνα μου, ένα δείλι ήτανε που ο σοφός σου εχαιρέτησε για πάντα τ' απαλό, το χρυσό φως σου» διαβάζουμε – μεταξύ άλλων – από την «Κατάρα της Αθήνας» και «Τον ματωμένο κόρφο σου, τ' αγάλματα ν' αρπάξουν. Για τον Βοριά του μισητού τα σκοτεινά τεμένη» από «Το προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ».
Η αφίσα της έκθεσης. Πηγή φωτ.: Μουσείο Ακροπολης
Η έκθεση «Παρθενώνας και Βύρωνας. Με αφορμή τα 200 χρόνια από τον θάνατο του Βύρωνα» φιλοξενείται στο φουαγιέ ισογείου του Μουσείου Ακρόπολης έως τις 31 Αυγούστου 2024. Δεν απαιτείται έκδοση εισιτηρίου για την είσοδο στην έκθεση. Όσο για τη δίγλωσση έκδοση (ελληνικά-αγγλικά), είναι διαθέσιμη στο Πωλητήριο του Μουσείου.
