Στο γύρισμα του χρόνου, δημοφιλή έργα τέχνης σταμάτησαν να προστατεύονται από το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας και διατίθενται προς ελεύθερη χρήση. Την πιο αυστηρή και μακρά περίοδο ιδιοκτησίας στον κόσμο διαθέτουν οι Ηνωμένες Πολιτείες αναγνωρίζοντας πνευματική περιουσία σε πίνακες και βιβλία που δημιουργήθηκαν την περίοδο μεταξύ 1924 και 1978 και παρέχοντας νομική προστασία από την ημερομηνία δημοσίευσης για 95 χρόνια. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι έργα από το 1928 δεν υπόκεινται πλέον σε ιδιοκτησία και είναι διαθέσιμα για χρήση από τον καθένα χωρίς περιορισμό (όρος που έχει επικρατήσει διεθνώς ως public domain).
Πίνακες και άλλα έργα τέχνης που ολοκληρώθηκαν το 1928 στις Ηνωμένες Πολιτείες περιλαμβάνουν ορισμένα έργα της πρωτοπόρου Τζόρτζια Ο'Κιφ η οποία έφυγε από τη ζωή το 1986 και του κοσμαγάπητου Έντουρντ Χόπερ ο οποίος πέθανε το 1967. Ανάμεσα σε άλλα, κλασικά έργα που φιλοτεχνήθηκαν το 1928, ξεχωρίζουν η «Άδεια Μάσκα» του Ρενέ Μαγκρίτ και «ο Πύργος της Βαβέλ» του Μάουριτς Κορνέλις Έσερ (κορυφαίου μάστορα της χαρακτικής και εξαιρετικά επιδραστικού δημιουργού στους γραφίστες).
Μάουριτς Κορνέλις Έσερ, «Ο Πύργος της Βαβέλ»
Η Νάντια, το «αντι-μυθιστόρημα» του Αντρέ Μπρετόν και εμβληματικό βιβλίο του υπερρεαλιστικού κινήματος (παρακάτω φωτογραφία) που επηρέασε γενιές καλλιτεχνών, είναι πλέον κοινό κτήμα (την ελληνική έκδοση, θυμίζουμε, είχε προλογίσει μοναδικά ο Νάνος Βαλαωρίτης, εκδ. Ύψιλον, Αθήνα, 1981).
Η χώρα μας παρόμοια με το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης –συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου– καθώς και η Νότια Αμερική και ο Καναδάς, παραχωρούν τα πνευματικά δικαιώματα 70 χρόνια μετά τον θάνατο του δημιουργού. Στην Ισπανία ο κανόνας είναι 80 χρόνια. Αντιθέτως, το μεγαλύτερο μέρος της Αφρικής και της Ασίας, αποδεσμεύουν τα πνευματικά δικαιώματα 50 χρόνια από τον θάνατο του δημιουργού.
Εκείνο που προκάλεσε παγκόσμιο ενδιαφέρον στα νεοεισερχόμενα public domain, είναι χωρίς αμφιβολία, οι χαρακτήρες του Μίκυ και της Μίνι Μάους, όχι με τον τρόπο που τα γνωρίζουμε σήμερα, αλλά όπως μας πρωτοφανερώθηκαν στις ιστορικές πια ταινίες μικρού μήκους «Ατμόπλοιο Γουίλι» (Steamboat Willie) και «τρελό αεροπλάνο» (Plane Crazy).
Steamboat Willie.
— PyrasTerran (@PyrasTerran) January 5, 2024
Minus One. pic.twitter.com/OqAP2dBXFm
Θυμίζουμε ότι η εταιρεία κολοσσός του Ντίσνεϊ πίεσε –και κατάφερε– την επέκταση προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων στα 95 χρόνια, γεγονός που μετονομάστηκε χλευαστικά ως «Νόμος για την προστασία του Μίκυ Μάους». Αυτή η επέκταση είχε επικριθεί από οικονομικούς αναλυτές ως μεροληπτική και άκρως οπισθοδρομική για την ελεύθερη ψηφιακή αγορά.
Μόλις μια μέρα από τότε που η έκδοση του 1928 του Μίκυ Μάους έγινε κοινό κτήμα, ανακοινώθηκε η επανέκδοση του «Steamboat Willie». Το κοινό είναι πλέον ελεύθερο να χρησιμοποιεί το διάσημο ποντίκι όπως θέλει, αρκεί να μην παραβιάζει το εμπορικό σήμα της Disney (το οποίο βεβαίως επιδέχεται όχι μόνο πολλές νομικές ερμηνείες, αλλά και σοβαρό χρήμα, προκειμένου να τα βάλει κανείς με το νομικό τμήμα της Ντίσνεϊ).
Ωστόσο, στο πρακτορείο της Artnet αναφέρεται ότι η προσμονή για τον Μίκυ Μάους σε public domain ξεπέρασε τον Σέρλοκ Χολμς, αλλά και τον Γουίνι, το γνωστό Αρκουδάκι, ενώ από το ίδιο βιβλίο είναι επίσης ελεύθερος πνευματικών δικαιωμάτων ο «Tigger».
